Viti 2024 shënon vitin e parë të faturimit vjetor neto, një nismë e ndërmarrë nga qeveria pas kërkesave të vazhdueshme të vetëprodhuesve të energjisë për të ndryshuar skemën e aplikuar që më herët ishte mujore.
Kjo sipas vetëprodhuesve që janë subjekte, të cilët kanë të instaluar impiante fotovoltaike me kapacitet deri në 500 kW do të bënte që këta të fundit të kishin një kthim investimi më të shpejtë. Por si ka rezultuar në fakt bilanci vjetor në shifra për vetëprodhuesit dhe energjisë që ata kanë hedhur në rrjet apo kanë marrë pas?
Operatori i Shpërndarjes së Energjisë Elektrike (OSHEE Group) konfirmoi se netimi vjetor ka ulur shpenzimet e energjisë për subjektet që kanë një impiant të instaluar për nevojat e tyre me një mesatare 33%.
“Ndryshimi i skemës së kompensimit në netim vjetor bëri të mundur që vetëprodhuesit të përdorin tepricat e hedhura në rrjet në muajt pasardhës, duke reduktuar faturën në masën 33% për vitin 2024”, – nënvizoi OSHEE për “Monitor”.
Sipas kompanisë, përfitimi kryesor i të gjithë konsumatorëve vetëprodhues të energjisë elektrike është reduktimi i faturës së energjisë, pasi me instalimin e impianteve fotovoltaike në varësi të fuqisë së instaluar, nevoja për energji elektrike mbulohet pjesërisht apo totalisht nga energjia e prodhuar nga panelet.
Kapaciteti i instaluar i vetëprodhuesve arrin në 216.8 MW, dominojnë bizneset
Instalimi i impianteve fotovoltaike për të plotësuar nevojat vetjake shihet si tendencë kryesisht e bizneseve, edhe pse numri i familjarëve dhe institucioneve publike me instalim të kësaj natyre ka ardhur në rritje.
Të dhënat zyrtare të OSHEE Group tregojnë se rreth 2416 klientë vetëprodhues të energjisë elektrike u lidhën në rrjetin e shpërndarjes deri në 31 dhjetor 2024.
Kapaciteti i tyre i instaluar arriti në total 216.8 MW, një kapacitet i konsiderueshëm që llogaritet rreth 1.5 herë sa Karavastaja, që është aktualisht parku më i madh fotovoltaik në vend nga kapaciteti i instaluar prej 140 MW.
Të ndarë në kategori rezulton se janë 1645 kontrata vetëprodhuesish mes OSHEE-së dhe subjekteve private, pra biznese.
Të paktën 705 kontrata janë mes kompanisë së shpërndarjes dhe familjarëve që janë vetëprodhues energjie. Institucione buxhetore që kanë instaluar impiante janë 51 të tilla dhe jobuxhetore, 15.
Vitin e kaluar, kompania e shpërndarjes bëri të ditur se lehtësoi procedurat për aplikimin në sistemin e saj për vetëprodhuesit, për të ulur burokracitë dhe për ta bërë më të thjeshtë integrimin në rrjet.
“Gjatë vitit 2024, OSHEE GROUP SH.A./OSSH SH.A. krijuan për të gjithë kërkesat e reja mundësinë e aplikimit online në portalin e ueb www.oshee.al dhe tashmë të gjithë konsumatorët që kërkojnë të instalojnë panele diellore për vetëkonsum mund të aplikojnë në mënyrë të thjeshtuar online.
Ftojmë të gjithë të interesuarit të aplikojnë për vendosjen e paneleve diellore, pasi me ndryshimin e skemës së kompensimit, me tepricat e hedhura në treg, përfitojnë reduktim të faturës së konsumit”, – nënvizon OSHEE.
Liberalizimi i tregut të energjisë, si nxitësi kryesor i vetëprodhuesve
Ligji i vitit 2015 “Për sektorin e energjisë elektrike” parashikonte ndër të tjera liberalizimin e tregut të energjisë, duke nënkuptuar se subjekte të lidhura në disa nivele tensioni do të duhet të siguronin të vetëm energjinë në tregun e lirë.
Kjo fazë nisi së pari me subjektet në tension 35 kilovolt, të cilët dolën në tregun e lirë në vitin 2018. Pikërisht në atë periudhë ishin edhe instalimet e para të impianteve fotovoltaike, jo domosdoshmërisht të lidhura me këto biznese por më shumë me faktin se tashmë sapo ishte miratuar kuadri fillestar ligjor për burimet e rinovueshme të energjisë, që zuri vend në vitin 2017.
Deklaratat për vijimin e fazës së dytë të liberalizimit në njërën anë dhe kriza e energjisë, e cila zuri vend në vitet 2021-2022, përshpejtuan investimet në subjekte të tjera private, siç ishin bizneset e lidhura në tension 20 dhe 10kv.
Aktualisht të dyja këto kategori subjektesh tashmë janë në treg të liberalizuar. Të parët, bizneset në tension 20 kv, rreth 2150 të tilla, dolën në tregun e lirë më 1 janar 2024, teksa grupi i dytë prej 2600 biznesesh të lidhura në tension 10 kv janë në treg të lirë prej 1 janarit të këtij viti.
Sipas një urdhri të Ministrisë së Infrastrukturës dhe Energjisë, grupi i radhës që pritet të dalë në treg të lirë është ai i subjekteve në nivel tensioni 6 kv dhe që parashikohet që të ndodhë më 1 janar 2026.
Ende mbetet pezull miratimi i një çmimi për tepricat e energjisë
Kalimi në një bilanc vjetor ishte një nga kërkesat e përmbushura që instalatorët e impianteve fotovoltaikë si grup lotues, por edhe biznesi, morën nga qeveria. Më herët, ata kërkuan edhe rritjen e kapacitetit të instaluar që mund të ketë një vetëprodhues duke e kaluar nga 500 kW në 1 MW diçka që nuk u pranua.
Një tjetër kërkesë ishte edhe miratimi i një çmimi sa u takon tepricave që hidhen në rrjet.
Kjo do të thotë se në rastet kur një subjekt që ka hedhur energji në rrjet më shumë sesa ka marrë, ai përmes impiantit fotovoltaik të ketë një kreditim sipas një çmimi që ende mungon. Praktikisht këto teprica sot llogariten me çmim zero, edhe në rast se një biznes ka të tilla.
Për të miratuar një çmim duhet të miratohet metodologji përkatëse dhe të japin miratim disa hallka deri tek Enti Rregullator i Energjisë që jep më pas çmimin për familjarët dhe bizneset.
Probabiliteti është që çmimi për tepricat të jetë më i ulët se çmimi me të cilin bizneset dhe familjarët furnizohen aktualisht.
Për familjarët këtë vit nga 1 shkurti po aplikohet një çmim i reduktuar për ata që janë në fashën mes 1 dhe 700 kWh, energjia do të llogaritet me 8.5 lekë/kWh pa TVSH dhe nëse dikush kalon mbi 700 kWh çmimi është 9.5 lekë për të gjithë kWh nga 1 e në vazhdim.
Miratimi i një çmimi për tepricat sipas instalatorëve do ta bënte edhe më të leverdishëm vendosjen e një impianti fotovoltaik për vetëkonsum, duke nxitur kështu investime të tjera.
Çfarë parashikon ligji në fuqi për vetëprodhuesit
Në vitin 2023, qeveria miratoi një kuadër tërësisht të ri për burimet e rinovueshme të energjisë, duke sjellë një sërë ndryshimesh që synonin nxitjen e investimeve në këtë sektor. Një ndër aspektet e zhvilluara në një nen të veçantë të këtij ligji, që aktualisht është në fuqi, ishte ai për vetëprodhuesit ku së pari përcaktohet qartë kush bie në këtë kategori.
“Vetëprodhuesit e energjisë së rinovueshme kanë një kapacitet maksimal prej 500 kW dhe kanë të drejtë të gjenerojnë, të konsumojnë, të ruajnë dhe të shesin prodhimin e tepërt të energjisë elektrike të rinovueshme, duke përfshirë marrëveshjet dypalëshe me furnizues të energjisë elektrike dhe marrëveshje të tregtisë me homologët, sipas parimit të barazisë dhe propocionalitetit.
I njëjti ligj i jep Këshillit të Ministrave atributet për të përcaktuar ndër të tjera:
a) skemën e kompensimit të vetëprodhuesit të energjisë së rinovueshme bazuar në metodologjinë e faturimit neto;
b) procedurën e trajtimit të aplikimeve për vetëprodhuesit e energjisë së rinovueshme, duke përfshirë afatet përkatëse;
c) kërkesat teknologjike dhe teknike, duke përfshirë, por pa u kufizuar, në përmirësimet e nevojshme të matësve për të mundësuar zbatimin e skemës së kompensimit;
ç) rregullat për shitjen e energjisë së vetëprodhuar;
d) periudhën vjetore që do të shërbejë për matjen e prodhimit të tyre.
Ligji përcakton në pikën 4 të nenit 20 se çmimi i energjisë elektrike i gjeneruar nga vetëprodhuesit e energjisë së rinovueshme duhet të sigurojë një kompensim të drejtë që pasqyron vlerën e tregut të energjisë së furnizuar në rrjet dhe do të shmangë ndërsubvencionet ose diskriminimin e padrejtë ndërmjet vetëprodhuesit të energjisë së
rinovueshme dhe konsumatorëve të tjerë.
“Çmimi i energjisë elektrike merr në konsideratë edhe kostot e shkaktuara për transmetimin, shpërndarjen dhe balancimin e sistemit.
Çmimi për energjinë elektrike të gjeneruar nga vetëprodhuesit e energjisë së rinovueshme përcaktohet nga ERE-ja në përputhje me metodologjinë e përcaktuar me Vendim të Këshillit të Ministrave, me propozim të ministrit” thuhet në ligj.
Sipas të njëjtit nen, Operatori i Sistemit të Shpërndarjes mban dhe operon një sistem që regjistron informacionin për emrin, vendndodhjen, kapacitetin dhe datën e vënies në punë të impianteve të rinovueshme të vetëprodhuesit, duke përfshirë çdo informacion shtesë sipas parashikimeve të Vendimit të Këshillit të Ministrave.
“Skemat mbështetëse për vetëprodhuesit e energjisë së rinovueshme do të jenë proporcionale, do të kontribuojnë në objektivat kombëtarë për energji të rinovueshme të qeverisë së Shqipërisë dhe nuk do të rrezikojnë qëndrueshmërinë financiare të asnjë prej segmenteve të zinxhirit të furnizimit me energji elektrike.
Skema do t’i nënshtrohet miratimit paraprak nga komisioni i ndihmës shtetërore, në përputhje me legjislacionin në fuqi për ndihmën shtetërore”, – thuhet në ligj.
Plani për klimën po orienton edhe institucionet drejt investimeve në energji
Viteve të fundit ka një tendencë në rritje të qeverisë për të vënë theksin te diversifikimi dhe për të miratuar projekte me kapacitet të konsiderueshëm në lidhje me parqet fotovoltaike në rajone të ndryshme në vend.
Paralelisht me ankandet e qeverisë dhe projekteve private që kanë në fokus prodhimin dhe tregtimin e energjisë, ka një tendencë të institucioneve për të zbatuar disa projekte pilote në impiante fotovoltaike në funksion të përmbushjes së nevojave të tyre.
Raste të prokurimit të impianteve fotovoltaike mbi tarracat e institucioneve janë bërë diçka e zakonshme teksa në planin për klimën sillet në vëmendje zbatimi i projekteve pilote edhe në institucione të tilla si kopshte dhe shkolla. Një rast si ky po zbatohet nga Agjencia për Eficiencën e Energjisë për instalimin e një sistemi fotovoltaik me kapacitet 14.4 kWp në kopshtin e Roskovecit.
“Bazuar në informacionet e Bashkisë së Fierit, godina e kopshtit nr. 01 Roskovec është rikonstruktuar së fundmi për të përmirësuar objektet e tij. Objektivat e Projektit Pilot:
Një tjetër projekt është “Instalimi i ndriçimit urban me eficiencë të lartë në Dibër” ku AEE po zhvillon një projekt pilot për përmirësimin e sistemit të ndriçimit në 10 rrugët e Peshkopisë. Sistemi aktual është i vjetruar, me shumë drita jofunksionale, vjedhje të linjave elektrike dhe dëmtime nga aksidentet automobilistike.
“Disa drita që punojnë janë llambat me natrium me presion të lartë (HPS), të cilat konsumojnë shumë energji dhe përmbajnë merkur të dëmshëm për mjedisin.
Disa segmente lidhen direkt me rrjetin e OSHEE, duke shkaktuar konsum të vazhdueshëm 57 energjie dhe humbje të konsiderueshme. Instalimet kryesore: 307 drita LED, 8 pemë fotovoltaike, karikues 50 kW”, – thuhet në dokument.
Një tjetër projekt në plan lidhet me klinikat në Qendrën Universitare “Nënë Tereza”. Përveç ndërhyrjeve për eficiencën e energjisë, në plan është edhe instalimi i paneleve fotovoltaike që do të prodhojnë energji në funksion të klinikave.
Për t’u lidhur në rrjet si një vetëprodhues duhet që të bëhet një aplikim zyrtar pranë OSHEE-së. Kompania në faqen e saj të internetit specifikon 10 pika që duhet të plotësohen dhe dorëzohen në mënyrë që të jepet miratimi dhe impianti të lidhet me rrjetin e shpërndarjes. Por cilat janë këto dokumente
1.Kërkesa që abonenti bën pranë protokollit të OSSH sh.a. për lidhjen e impiantit FV
2.Deklaratën e konsumit mesatar të tij gjatë një viti sipas historikut të dy viteve të fundit ose në rast të mungesës së një historiku, raportin e auditit energjetik të lëshuar nga audituesi i certifikuar sipas parashikimeve të pikës 4 të udhëzimit NR. 3 DATE 20.06.2019 të MIE së bashku me certifikatën përkatëse dhe propozimin për fuqinë e instaluar, sipas parashikimeve të pikës 6 të po atij udhëzimi.
3.Projektin e miratuar nga persona fizikë dhe juridikë të licencuar për lidhjen e impiantit PV me rrjetin e shpërndarjes, në përputhje me Kodin e Shpërndarjes së energjisë elektrike të miratuar nga ERE.
4.Propozimin mbi modelin e matësit (me dy drejtime skema e matjes neto udhëzimi MIE NR 3 datë 20.06.2019) dhe karakteristikat teknike të tij sipas standardeve të OSSH.
6.Të dhëna mbi inverterin kryesor dhe karakteristikat e matësit të prodhimit të vendosur pas tij
7.Licenca e inxhinierit projektues, i cili duhet të ketë pikën 10C në licencë për projektim dhe NP10 për zbatim.
8.Leje nga bashkia për “Punime që kryhen me deklaratë paraprake punimesh” VKM 408 datë 13.05.2015 “Për miratimin e rregullores së zhvillimit të territorit” e ndryshuar
9.Kartë identiteti e abonentit
10.Numri i kontratës ekzistuese të abonentit (pa debi)/Monitor
