Mbrëmjen e djeshme Presidenti Donald Trump shokoi botën duke shpallur tarifa tregtare për shumicën e shteteve. Vendimi, i bërë publik nga Trump në një konferencë për mediat nga Shtëpia e Bardhë, ka shkaktuar trazira në tregjet globale. Ky është një ndryshim epokal në mënyrën se si superfuqia e botës, SHBA, bën tregti. Më poshtë do të shpjegojmë shkurtimisht se çfarë po ndodh me tarifat amerikane dhe ç’do të thotë ky vendim për ekonominë globale.
Çfarë vendosi Trump?
Presidenti i SHBA, Donald Trump, ka shpallur një tarifë universale “bazë” prej 10% për të gjitha importet në SHBA, në atë që ai e ka quajtur “Dita e Çlirimit”.
Duke përshkruar datën 2 prill 2025 si “deklaratën tonë të pavarësisë ekonomike të Amerikës”, ai tha se tarifat “reciproke” do të fillojnë nga ky prag bazë, megjithëse 60 vende do të përballen me tarifa shumë më të larta, deri në 50%.
Tarifat do të hyjnë në fuqi në ditët e sotme.
Trump tha se nga mesnata e 3 prillit, SHBA do të fillojë të vendosë tarifa 25% për të gjitha makinat e prodhuara jashtë vendit. Nuk është e qartë nëse kjo tarifë do të aplikohet përveç asaj universale.
Sipas Trump, këto masa, të cilat i bëjnë mallrat e huaja më të shtrenjta, do të ndihmojnë prodhuesit amerikanë dhe do të mbrojnë vendet e punës. Megjithatë, çmimet për konsumatorët mund të rriten.
Trump deklaroi se SHBA ishte shfrytëzuar nga “mashtruesit” dhe “plaçkitur” nga të huajt, duke njoftuar tarifën bazë 10% për të gjitha importet.
Megjithatë, vende si Kamboxhia, Vietnami, Malajzia dhe Bangladeshi do të preken shumë më rëndë, me tarifa që arrijnë deri në 50% në disa raste.
Mallrat nga Mbretëria e Bashkuar do të kenë një tarifë prej 10%, ndërsa ato nga Bashkimi Evropian (27 vende) do të goditen me një tarifë 20%.
Tarifa bazë prej 10% do të hyjë në fuqi më 5 prill, ndërsa tarifat më të larta do të fillojnë nga 9 prilli në të njëjtën orë.
Trump kishte shpallur më herët një tarifë 25% për të gjitha makinat e prodhuara jashtë SHBA, që hyn në fuqi më 3 prill në mesnatë.
Muajin e kaluar, ai prezantoi një tarifë 25% për të gjitha importet e çelikut dhe aluminit.
Gjithashtu, Trump dyfishoi në 20% tarifën për mallrat kineze, vendosi një tarifë 25% për mallrat nga Meksika dhe Kanadaja dhe vendosi një tarifë 10% për importet e energjisë nga Kanadaja.
Por çfarë janë tarifat?
Tarifat janë taksa të vendosura mbi mallrat e importuara nga vende të tjera.
Zakonisht, tarifat llogariten si përqindje e vlerës së një produkti. Për shembull, një tarifë 25% mbi një produkt që kushton 10 dollarë do të thotë një kosto shtesë prej 2.50 dollarësh.
Kompanitë që importojnë mallra të huaja duhet t’i paguajnë taksë qeverisë.
Kompanitë mund të zgjedhin t’i transferojnë pjesërisht ose tërësisht këto kosto tek konsumatorët.
Tani që Trump vendosi tarifa mbi importet, parashikohet gjerësisht se kjo rrit koston për kompanitë që blejnë produkte nga jashtë. Për të mos humbur para, kompanitë mund të rrisin çmimet e mallrave që shesin, duke ia kaluar këtë kosto konsumatorëve. Për shembull, nëse një makinë importohet me një tarifë 25%, kompania mund ta shesë më shtrenjtë për të kompensuar tarifën. Kjo do të thotë se konsumatorët mund të paguajnë më shumë për produkte si makina, ushqime dhe pajisje shtëpiake.
Tarifat “reciproke” të shpallura nga Trump synojnë të vendosin masa kundër vendeve që tashmë tarifojnë produktet amerikane, megjithëse Trump pretendon se tarifat e SHBA janë më të ulëta se ato të vendosura ndaj mallrave amerikane.
Pse po përdor Trump tarifat?
Tarifat janë një pjesë qendrore e vizionit ekonomik të Trump. Ai ka thënë se “tarifa” është fjala e tij e preferuar.
Ai pretendon se këto taksa do të inkurajojnë konsumatorët amerikanë të blejnë më shumë mallra të prodhuara brenda vendit, duke forcuar ekonominë e SHBA dhe duke rritur të ardhurat nga taksat.
Trump dëshiron të zvogëlojë diferencën midis vlerës së mallrave që SHBA importon dhe atyre që eksporton.
Për shembull, SHBA kishte një deficit tregtar prej 213 miliardë dollarësh me Bashkimin Evropian në vitin 2024, diçka që Trump e ka quajtur “një mizori”.
Presidenti amerikan gjithashtu ka thënë se tarifat kanë për qëllim të detyrojnë Kinën, Meksikën dhe Kanadanë, vendet e para të synuara, të ndërmarrin më shumë veprime për të ndaluar emigrantët dhe trafikun e drogës drejt SHBA.
Ai nuk e ka përjashtuar mundësinë e një recesioni si rezultat i politikave të tij tregtare. Sekretari i Tregtisë i SHBA, Hauard Lutnick, tha se tarifat “ia vlejnë”, edhe nëse çojnë në një rënie ekonomike.
Shumë nga tarifat e shpallura nga Trump janë vonuar, ndryshuar ose anuluar.
A do të rriten çmimet?
Ekonomistët presin që tarifat të rrisin çmimet për konsumatorët amerikanë për shumë mallra të importuara, pasi kompanitë mund të kalojnë një pjesë ose të gjithë kostot e tyre te klientët.
Produktet e prekura mund të përfshijnë gjithçka, nga birra, uiski dhe tekila deri te shurupi i panjës, karburanti dhe avokadot.
Kompanitë mund të vendosin gjithashtu të importojnë më pak mallra të huaja, gjë që mund të bëjë që ato që janë në treg të bëhen edhe më të shtrenjta.
Kjo nuk ishte hera e parë që Trump vuri tarifa.
Tarifat e vendosura nga Trump gjatë mandatit të tij të parë rritën mesatarisht çmimin e çelikut në SHBA me 2.4% dhe të aluminit me 1.6%, sipas Komisionit Amerikan të Tregtisë Ndërkombëtare.
Ndërmjet viteve 2018 dhe 2023, tarifat e SHBA mbi makineritë larëse importuan rritën çmimin e pajisjeve të lavanderisë me 34%, sipas statistikave zyrtare.
Çmimet ranë pasi tarifat u hoqën.
