Konferenca për shtyp në Mar-a-Lago nuk ishte një moment pajtimi, sigurisht jo një moment sulmi si ai i shkurtit të kaluar, por vetëm mikpritja nuk i jep fund luftërave të përmasave të asaj që ka qenë duke u zhvilluar për gati katër vjet në Ukrainë. Mediat e huaja shkruajnë se Donald Trump nuk foli si një president që kërkon ekuilibër, por si një negociator që kontrollon kohën, sekuencën dhe gjuhën publike të “paqes”. Zgjedhja e hapësirës, stilit dhe kohës nuk kishte për qëllim konvergjencën dhe “lidhjen” e Moskës dhe Kievit. Ajo kishte për qëllim kryesisht ripërcaktimin dhe kontrollin e narrativës.
“95% gatishmëria” e paraqitur nga Volodymyr Zelensky dhe Presidenti Amerikan funksionon si një kurth në thelb i dyfishtë . Nga jashtë, ajo tregon përparim. Nga brenda, ajo i kthen bllokimet e vërteta në punë të papërfunduara. Dhe këto punë të papërfunduara nuk janë teknike. Ato janë, në rastin e Ukrainës konkretisht, ekzistenciale.
Donbasi nuk është një paragraf. Është një kufi, një kujtim dhe një precedent. Çështja territoriale trajtohet nga disa ndërmjetësues si një problem hartëzimi. Në realitet, është një problem legjitimiteti. Çdo formulë që “ngrin” situatën në terren pa pranim të qartë dhe të lirë nga populli ukrainas krijon një paqe të brishtë me një datë skadimi. Ideja e një zone të demilitarizuar në Donbas, pavarësisht se sa logjike teknokratike tingëllon, e lë pa përgjigje pyetjen kryesore: kush garanton që e përkohshme nuk do të bëhet e përhershme.
Historia e Evropës është plot me vija të përkohshme që evoluan në kufij përmes lodhjes dhe indiferencës ndërkombëtare. Për Kievin, territori nuk është një monedhë negociuese. Është një vijë e kuqe e mbijetesës politike. Dhe për Moskën, është i vetmi fitim i prekshëm që mund të paraqesë brenda vendit. Këto dy realitete nuk takohen lehtësisht në të njëjtën letër, dhe duke pasur parasysh asnjë përqindje, pavarësisht se sa e vogël përshkruhet, është e pamundur t’i sjellësh këto dy realitete krejtësisht të ndryshme në një orbitë të përbashkët.
Zaporizhia – impianti bërthamor si prova përfundimtare e seriozitetit
Ku mbaron diplomacia dhe fillon rreziku fizik. Centrali bërthamor i Zaporizhias është pika më zbuluese e negociatave. Jo sepse është një qendër energjie, por sepse zbulon kufijtë e “paqartësisë krijuese”. Nuk ka zonë gri në një central bërthamor. Ka kontroll ose kaos. Propozimet për funksionim të përbashkët ose mbikëqyrje ndërkombëtare tingëllojnë qetësuese, por ato pengohen mbi problemin themelor: centrali ndodhet në territor të pushtuar. Çdo skemë që nuk sqaron sovranitetin, sigurinë, një zinxhir përgjegjësie dhe një mekanizëm zbatimi është e rrezikshme.
Zaporizhia nuk mund të jetë një pazar për paqen . Është një provë besueshmërie. Nëse nuk ka një zgjidhje të qartë, detyruese dhe të mbikëqyrshme këtu, asnjë dispozitë tjetër e marrëveshjes nuk mund të konsiderohet e sigurt. Narrativa amerikane se Putini dëshiron të bashkëpunojë me Ukrainën për centralin bërthamor është një ndryshim jashtëzakonisht i madh nga ana e Rusisë në mënyrë që të besohet nga i gjithë Perëndimi, i cili e ka kuptuar në mënyrën më të përgjakshme dhe të vështirë se Kremlini nuk do të ndalet edhe nëse derdh gjak, dhe kjo derisa të arrijë në fund të asaj që është zotuar të bëjë që nga shkurti i vitit 2022.
Referendumi – demokracia si mburojë dhe si rrezik
Referenca ndaj një referendumi nuk është një shmangie retorike nga Zelensky. Është një domosdoshmëri institucionale. Kushtetuta ukrainase ndalon proceset zgjedhore në kohë lufte. Ndryshimi i këtij kuadri kërkon konsensus politik, kohë dhe qetësi sociale tre elementë që janë të rrallë në një shtet në luftë. Një referendum nën presion ndërkombëtar mbart rreziqe serioze. Nëse miratohet pak, prodhon përçarje. Nëse refuzohet, anulon të gjithë procesin. Dhe nëse kryhet me nxitim, minon legjitimitetin që supozohet të ofrojë. Paqja nuk mund të mbështetet vetëm në votën popullore nëse nuk shoqërohet me garanci të forta sigurie.
Përndryshe, referendumi bëhet një mjet për zhvendosjen e përgjegjësisë. Gjithashtu jashtëzakonisht e rëndësishme është pengesa e miliona refugjatëve ukrainas për të cilët do të kërkohet kohë dhe amnisti nga vetë Ukraina në mënyrë që ata të mos përballen me përgjegjësi penale ose të tjera dhe të detyrohen të qëndrojnë ose në një qendër paraburgimi ose në një nga frontet në lindje të vendit.
Iluzioni i përqindjeve
Historia e konfliktit është e pamëshirshme. Asnjë luftë nuk ka mbaruar kurrë sepse ka pasur marrëveshje “për shumicën e çështjeve”. Edhe marrëveshjet e plota janë shembur kur kanë munguar nënshkrimet, mekanizmat e zbatimit dhe fuqia zbatuese. “95%” është një shifër komunikuese. Nuk është ligjore. Nuk është ushtarake. Nuk është garanci. Luftërat mbarojnë kur: ka kufij të qartë, ka nënshkrime nga të gjitha palët e përfshira, ka mekanizma monitorimi dhe ka kosto të shkeljes. Pa këto, paqja është e përkohshme.
Mar-a-Lago nuk prodhoi një zgjidhje. Prodhoi një kornizë dhe korniza, sado e pastër, nuk e ndal një luftë.
Gjembat mbeten aty ku ishin: në tokë, në energji, në legalizim. Dhe derisa të shndërrohen në nënshkrime detyruese me garanci ndërkombëtare, çdo përqindje e progresit do të jetë vetëm një numër në një konferencë për shtyp.
Donald Trump është quajtur shumë gjëra dhe për shumë gjëra. Lidhur me luftën në Ukrainë dhe konkretisht fundin e saj, atij duhet t’i jepet njëfarë merite – pavarësisht nëse kjo është punë e historianit të së ardhmes dhe jo e gazetarëve. Presidenti Amerikan është përpjekur në çdo mënyrë brenda 365 ditësh ose pak më pak të gjejë një zgjidhje të vërtetë për luftën më të madhe që Evropa ka përjetuar që nga Lufta e Dytë Botërore.
Metodat dhe mënyrat e tij janë analizuar mjaftueshëm në të gjithë botën, fakti është se përpjekja e tij duket se po e anulon atë së bashku me kërcënimin e tij “ose do ta përfundoni ose SHBA-të po largohen”. Provë e prekshme e sa më sipër janë takimet (personalisht) të Presidentit aktual Amerikan me homologun e tij ukrainas, si dhe ato të paraardhësit të tij nga shkurti 2022 deri në fund të vitit 2024.
