BE-ja dhe shtetet anëtare të saj janë tronditur nga një skandal i raportuar i spiunazhit hungarez, i cili përfshin edhe komisionerin aktual Oliver Varhelyi. Javën e kaluar, një raport hetimor i botuar nga Direkt36 i Hungarisë, në bashkëpunim me De Tijd të Belgjikës, Der Spiegel të Gjermanisë dhe Der Standard të Austrisë, shpjegoi se si qeveria hungareze spiunoi institucionet e BE-së dhe u përpoq të rekrutonte stafin hungarez që punonte në Komisionin Evropian në Bruksel në periudhën 2013 deri në 2018.
Disa oficerë të inteligjencës dyshohet se kanë punuar të fshehtë në ambasadën hungareze, me sa duket me dijeninë dhe ndihmën e ambasadorit, Oliver Varhelyi. Fakti që Hungaria nuk konsiderohet një aleat i besueshëm është trajtuar prej kohësh si një e dhënë nga shtetet anëtare të BE-së dhe NATO-s. Hungaria në shumë raste ka ndihmuar regjimet autoritare ose është përfshirë në skandale, siç është rasti kur ekstradoi kontrabandistët rusë të armëve në Moskë në vend të SHBA-së, duke u lejuar atyre të lirohen menjëherë pas mbërritjes.
Shumë persona kujtojnë kur shërbimet hungareze të inteligjencës ndihmuan ish-kryeministrin e Maqedonisë së Veriut, Nikola Gruevski, të kalonte me makinë nëpër disa vende evropiane. Kjo, pasi ai u përball me akuza për korrupsion dhe arrestim të menjëhershëm në vendin e tij. Megjithatë, më interesante se sfondi i çështjes aktuale mund të jenë pasojat dhe rezultatet e saj të mundshme.
Tre mënyra për të shkarkuar një komisioner
Ndërsa spiunazhi i dyshuar ka prekur kryesisht Belgjikën, shtetet e tjera anëtare, përfshirë edhe Gjermaninë. Varhelyi, një mbështetës i përkushtuar i kryeministrit hungarez Viktor Orban, është parë me dyshim nga kolegët e tij të BE-së që kur u emërua komisioner në vitin 2019. I dorëzuar në komisionin e parë të kryesuar nga Ursula von der Leyen, ai e ka parë pozicionin e tij të dobësuar, pasi mori pozicionin politikisht margjinal të komisionerit për shëndetin dhe mirëqenien e kafshëve në komisionin e dytë të von der Leyen.
Shumë besojnë se në çështje të shumta, Varhelyi ka përfaqësuar interesat e Orbanit dhe jo ato të BE-së, duke vepruar në kundërshtim me mandatin e tij. Megjithatë, llogaridhënia e vërtetë mund të shndërrohet në një kapitull tjetër në luftën e vazhdueshme për pushtet midis partive kryesore politike dhe institucioneve të BE-së.
Edhe pse Presidentja e Komisionit Evropian von der Leyen fillimisht theksoi se Komisioni do të niste një hetim për shkak të seriozitetit të akuzave, ajo pothuajse menjëherë shtoi se nuk do ta pezullonte komisioneren hungareze, e cila ka mohuar çdo dijeni për spiunazhin.
Grupet politike mund të ushtrojnë presion të konsiderueshëm mbi von der Leyen, e cila i mbijetoi dy mocioneve të mosbesimit vetëm javën e kaluar falë aleatëve të saj. Presidentja e grupimit politik Reneë Europe në Parlamentin Evropian, Valerie Hayer, deklaroi se von der Leyen kishte si përgjegjësinë ashtu edhe fuqinë për të vepruar mbi raportet në lidhje me Varhelyi-n. Ekzistojnë tre mënyra të mundshme për të shkarkuar një komisioner evropian. Së pari, Gjykata e Drejtësisë e Bashkimit Evropian mund të vendosë ta bëjë këtë sipas Nenit 247 të Traktatit për Funksionimin e Bashkimit Evropian.
Gjykata Evropiane e Drejtësisë, me kërkesë të Komisionit Evropian ose Këshillit të Bashkimit Evropian, i cili është një organ që përfaqëson qeveritë e shteteve anëtare të BE-së duke vepruar me shumicë të thjeshtë, mund të nxjerrë në pension një komisioner nëse ai nuk i përmbush më kushtet e kërkuara për kryerjen e detyrave të tij. Metoda e dytë është nëse presidenti i Komisionit Evropian e kërkon atë, një fuqi e dhënë sipas Nenit 17 të Traktatit për Bashkimin Evropian, megjithëse von der Leyen qartësisht nuk dëshiron ende ta ndërmarrë këtë hap.
Opsioni i tretë përfshin Parlamentin Evropian, gjë që shpjegon pse pakënaqësia e Grupit Reneë mund të jetë shqetësuese për von der Leyen. Parlamenti Evropian nuk ka fuqinë formale për të shkarkuar nga detyra asnjë komisioner të vetëm. Megjithatë, ai mund të miratojë një mocion mosbesimi sipas Nenit 234 TFBE që do të zbatohej për Komisionin Evropian në tërësi. Nëse një mocion i tillë miratohet me një shumicë prej dy të tretash të votave të hedhura dhe një shumicë të eurodeputetëve, i gjithë Komisioni Evropian duhet të japë dorëheqjen.
Në të njëjtën situatë
Bazuar në këtë, si von der Leyen ashtu edhe Viktor Orban e kanë gjetur veten në një pozicion të vështirë. Kjo do të thotë se mund të jetë në interesin e tyre të ndërsjellë të bashkëpunojnë. Kjo është veçanërisht ironike duke pasur parasysh se, vetëm javën e kaluar, Orban u ankua në çdo forum të se forcat e qendrës e kishin shpëtuar presidentin e Komisionit Evropian në votat e besimit. Për Orbanin, nëse pret shumë gjatë dhe çështja zvarritet, ajo mund të bëhet lehtësisht një çështje e pakëndshme fushate përpara zgjedhjeve të përgjithshme të Hungarisë në prill 2026.
Në rast se partia e tij Fidesz humbet zgjedhjet, partia opozitare Tisza, e cila është pjesë e grupimit të Partisë Popullore Evropiane në Parlamentin Evropian, mund të përfundojë duke emëruar komisionerin e ardhshëm hungarez të BE-së.
Nga ana tjetër, nëse Varhelyi jep dorëheqjen, kjo do të shihej si një pranim faji dhe do ta izolonte më tej Orbanin në BE dhe do të forconte kundërshtarët e tij politikë.
Për fat të mirë të kryeministrit hungarez, as sfiduesja e tij kryesore, partia Tisza, nuk është në një pozicion të lehtë. Partia ende nuk është integruar plotësisht në strukturat e PPE-së, ku një sulm frontal kundër presidentes së Komisionit Evropian sigurisht që nuk do të vlerësohej edhe nëse ata e dinë se, duke pasur parasysh zgjedhjet e ardhshme hungareze, nuk mund ta humbasin këtë mundësi.
Ndërkohë, Von der Leyen është në një pozicion po aq delikat. Nëse ajo minimizon hetimin dhe më shumë detaje vazhdojnë të dalin në pah. Ajo rrezikon një tjetër mocion mosbesimi për mbrojtjen e një njeriu që nuk e donte kurrë në Komisionin Evropian që në fillim, ndërsa i largon mbështetësit e saj në Parlamentin Evropian.
Ndoshta presidentja e Komisionit Evropian do të presë edhe disa ditë, por zgjedhja duket e qartë, pasi është e vështirë të imagjinohet që Këshilli i BE-së nuk do të gjente një shumicë të thjeshtë për ta çuar çështjen para GJED-së nëse akuzat mbështeten nga provat. Transferimi i shpejtë i çështjes nga Komisioni Evropian në GJED do të ishte skenari më i favorshëm për të. Megjithatë, në atë rast, lëvizja tjetër do t’i përkiste kryeministrit hungarez, i cili deri më tani ka heshtur për këtë çështje. Ky skandal i fundit hungarez do të vazhdojë të dominojë titujt e gazetave për javët në vijim./Balkan Insight
