Rasti Ypi dhe Mbretëria Shqiptare:Ahmet Zogu
FLAMUR BUÇPAPAJ
Propaganda komuniste e ricikluar përballë realitetit historik të Mbretit Zog
Është një paradoks i hidhur i historisë shqiptare që sot, në emër të akademizmit modern, të riprodhohet pothuajse pa ndryshim narrativa e vjetër e historiografisë komuniste mbi Mbretin Zog. Akoma më problematike bëhet kjo kur ajo vjen nga autorë që mbajnë mbiemra familjesh të njohura si të përndjekura nga regjimi komunist, si rasti i Ypëve.
Unë kam respekt për këtë mbiemër, sidomos për figura si Eduard Ypi dhe për vëllezërit e tij – njerëz të persekutuar, antikomunistë dhe të zotë, që u goditën nga regjimi pikërisht sepse nuk iu nënshtruan ideologjisë së tij. Por respekti për mbiemrin nuk mund të na detyrojë të heshtim përballë qëndrimeve që riprodhojnë propagandën 60-vjeçare të së majtës reaksionare.
Pyetja thelbësore është e thjeshtë:
Nga i merr të dhënat kjo historiografi?
Nga arkivat perëndimore apo nga manualet e realizmit socialist?
Shqipëria që trashëgoi Zogu dhe shteti që ndërtoi
Mbreti Zog nuk e mori pushtetin mbi një shtet të konsoliduar, por mbi një territor:
pa institucione funksionale,
pa administratë shtetërore,
pa ushtri kombëtare,
me analfabetizëm masiv,
me rend fisnor dhe Kanun në shumë zona.
Në këtë realitet parastetëror, Zogu:
konsolidoi pushtetin qendror,
vendosi autoritetin e ligjit mbi autoritetin lokal,
krijoi administratën civile,
themeloi nocionin modern të shtetit-komb shqiptar.
Këto janë fakte historike, jo interpretime ideologjike.
Reformat juridike: qytetërim, jo regres
Një nga kapitujt më të heshtur nga historiografia komuniste – dhe nga autorë që e riciklojnë atë – janë reformat ligjore të Mbretit Zog.
Nën mbretërinë e tij:
u miratua Kodi Civil evropian,
u miratua Kodi Penal modern,
u luftua gjakmarrja si institucion shoqëror,
u vendos barazia ligjore e qytetarëve.
Këto kode e nxorën Shqipërinë nga arbitrariteti mesjetar dhe e futën në sferën juridike evropiane. Ironia historike është se regjimi komunist, që e demonizoi Zogun, e shkatërroi shtetin ligjor dhe e zëvendësoi ligjin me partinë dhe dhunën.
. Ekonomia dhe infrastruktura: fillimi i modernizimit
Po, Shqipëria ishte e varfër.
Por ajo ishte e varfër para Zogut, jo për shkak të tij.
Gjatë mbretërisë:
u krijua monedha kombëtare,
u ndërtuan rrugë dhe qytete,
u stabilizua administrata fiskale,
u hodhën themelet e ekonomisë shtetërore.
Zogu po ndërtonte një Shqipëri evropiane në kushte jashtëzakonisht të vështira. Komunizmi, përkundrazi, e ndërpreu këtë proces dhe e zëvendësoi me izolim, varfëri dhe shkatërrim të pronës.
Arsimi dhe formimi i elitës kombëtare
Një fakt që nuk i përshtatet propagandës:
Zogu themeloi arsimin shtetëror shqip,
hapi shkolla në gjithë vendin,
dërgoi studentë për studime jashtë.
Madje, edhe komunistët e ardhshëm, që më vonë ndërtuan diktaturën, u arsimuan falë shtetit zogist. Ai:
nuk i persekutoi,
nuk i dënoi për bindjet,
nuk ndërtoi kampe.
Këtë e bëri më pas regjimi që e quajti veten “çlirimtar”.
. Ushtria dhe pushtimi italian: gënjeshtra e madhe enveriste
Një nga mitet më të konsumuara është se “Zogu nuk luftoi”.
Faktet historike janë të qarta:
Shqipëria u përball me Italinë fashiste, një superfuqi ushtarake,
ushtria shqiptare ishte e vogël, e re dhe pa aleatë,
rezistenca u bë aq sa ishte e mundur në raport real forcash.
Pretendimi se Shqipëria mund ta ndalte Italinë është fantazi propagandistike, e shpikur për të justifikuar më pas diktaturën komuniste.
Politika e jashtme dhe orientimi perëndimor
Mbreti Zog e orientoi Shqipërinë:
drejt Perëndimit,
drejt diplomacisë evropiane,
drejt aleancave shtetërore moderne.
Pasaporta shqiptare udhëtohej kudo. Shqipëria nuk ishte burg, por pjesë e botës. Komunizmi e shndërroi vendin në një izolim total dhe e shkëputi nga qytetërimi.
Rasti Ypi: standard i dyfishtë dhe burime të dyshimta
Në shkrimet e Ypit për Mbretin Zog:
mungojnë arkivat britanike, amerikane dhe franceze,
mungon krahasimi me fqinjët ballkanikë,
mungon analiza e reformave reale.
Në vend të tyre:
riprodhohet gjuha e historiografisë enveriste,
përdoret moralizim selektiv,
zbatohet standard i dyfishtë.
Zogu gjykohet me kriteret e shekullit XXI, ndërsa diktatura komuniste relativizohet ose justifikohet.
. Paradoksi moral
Familje si ajo e Ypëve u:
persekutuan,
u burgosën,
u shkatërruan nga komunizmi.
Por sot, disa pasardhës intelektualë:
përdorin po të njëjtën histori,
po të njëjtën gjuhë,
po të njëjtën propagandë.
Kjo nuk është rishikim historie.
Është amnisti morale për një narrativë që prodhoi dhunë, terror dhe varfëri.
Mbreti Zog nuk ishte i përsosur.
Por ai ishte:
burrë shteti,
shtetformues,
modernizues,
perëndimor.
Historia shqiptare nuk ka nevojë për riciklim ideologjik me gjuhë akademike. Ka nevojë për fakte, arkiva dhe ndershmëri intelektuale.
Dhe kushdo që shkruan për historinë e këtij vendi ka detyrimin moral të mos flasë me gjuhën e propagandës që shkatërroi Shqipërinë për 45 vite.
