Shtetet e Bashkuara kanë bërë me dije se Rusia mund të jetë fajtore për rrëzimin e avionit të linjës ‘Azerbaijan Airlines’. Po çfarë dihet deri më tani për këtë ngjarje?
Nga Tom Bennett, BBC
Në orët e para të mëngjesit të ditës së Krishtlindjes, fluturimi J2-8243 u ngrit nga aeroporti i Bakusë, kryeqyteti i Azerbajxhanit. Avioni duhej të ulej në Grozni, kryeqyteti i rajonit rus të Çeçenisë.
Në bord ishin 67 pasagjerë, shumica e të cilëve ishin shtetas azerbajxhanas, si dhe nga Rusia, Kazakistani dhe Kirgistani.
Avioni ishte një Embraer 190, i operuar nga ‘Azerbaijan Airlines’.
Teksa fluturimi iu afrua Groznit, avioni u fut në mjegull të dendur, thonë pasagjerët e mbijetuar.
Ata përshkruajnë se si piloti tentoi të ulte avionin dy herë gjatë këtyre kushteve.
Gjatë përpjekjes së tretë, thonë të mbijetuarit, ata ndjenë një seri shpërthimesh që goditën avionin.
“Herën e tretë, diçka shpërtheu…,” tha njëri për TV rus.
Një stjuardes në aeroplan, Zulfuqar Asadov, tha për mediat lokale se shpërthimi “shkaktoi panik brenda”.
“Ne u përpoqëm t’i qetësojmë [pasagjerët]. Në atë moment pati një goditje tjetër dhe u plagossa në krah,” tha ai.
Një video e filmuar gjatë fluturimit nga një pasagjer tregonte maska oksigjeni të varura nga tavani.
Ministri i Transportit i Azerbajxhanit, Rashad Nabiyev, tha: “Të gjithë [të mbijetuarit] pa përjashtim deklaruan se dëgjuan tre tinguj shpërthimesh kur avioni ishte mbi Grozni”.
Javët e fundit, Ukraina ka shënjestruar Çeçeninë dhe pjesë të tjera të Kaukazit rus me sulme me dronë.
Pas rrëzimit, autoritetet në Moskë thanë se sulme të tilla kishin nxitur një protokoll për të mbyllur hapësirën ajrore mbi Grozni.
Sipas zyrtarëve lokalë, një dron u rrëzua nga mbrojtja ajrore mbi një qendër tregtare në Vladikavkaz, në Osetinë e Veriut aty pranë, atë mëngjes.
Është e paqartë nëse protokolli i mbylljes së hapësirës ajrore u miratua para ose kur fluturimi J2-8243 ishte në hapësirën ajrore ruse.
Pas incidentit mbi Grozni, avioni u devijua rreth 450 km (280 milje) në lindje drejt aeroportit Aktau në Kazakistan.
Mbetet e paqartë pse u devijua mbi Detin Kaspik – një udhëtim shumë më i gjatë se disa opsione të tjera.
Autoritetet ruse të aviacionit kanë pohuar se pilotëve të avionit “u janë ofruar aeroporte të tjera”, por kanë zgjedhur Aktaun.
Të dhënat e publikuara nga faqja e internetit për gjurmimin e fluturimeve Flight Radar tregojnë avionin duke bërë zig-zage lart e poshtë ndërsa i afrohej Aktaut, përpara se të kthehej dhe të ulej vetëm disa kilometra nga aeroporti.
Videot nga afër vendit të ngjarjes tregojnë avionin që zbret me shpejtësi në ajër përpara se të përplaset në tokë dhe të rrëshqasë për disa qindra metra duke shpërthyer në flakë.
38 persona u vranë dhe 29 mbijetuan, disa me lëndime të rënda. Çuditërisht, disa të mbijetuar u panë duke ecur dhe duke u zvarritur nga rrënojat e avionit.
Pilotët e avionit kanë meritë për shpëtimin e jetëve duke arritur të ulnin një pjesë të aeroplanit, pavarësisht se vetë u vranë gjatë përplasjes.
Besohet se shumica e atyre që mbijetuan ishin ulur në pjesën e pasme të avionit.
Raportet fillestare nga mediat ruse sugjeruan se avioni u përplas me një tufë zogjsh.
Megjithatë, ekspertët e aviacionit dhe të tjerë në Azerbajxhan besojnë se sistemet GPS të avionit u prekën nga bllokimi elektronik dhe më pas avioni u godit nga shpërthimet e raketave ruse të mbrojtjes ajrore.
Të premten, zëdhënësi i sigurisë kombëtare të Shtëpisë së Bardhë, John Kirby, u tha gazetarëve se SHBA kishte “indikacione të hershme” se Rusia ishte përgjegjëse, por nuk pranoi të komentonte më tej.
Deri më tani, qeveria e Azerbajxhanit ka shmangur akuzat e drejtpërdrejta ndaj Rusisë – por burimet e qeverisë së Azerbajxhanit i thanë agjencisë së lajmeve Reuters se hetimi tashmë ka identifikuar armën që ka qëlluar ndaj avionit si sistemi rus anti-ajror Pantsir-S.
Kremlini deri më tani ka refuzuar të komentojë mbi raportet se avioni u godit nga armatimi ruse.
“Një hetim… është duke u zhvilluar dhe derisa të dalin përfundimet si rezultat i hetimit, ne nuk e konsiderojmë të drejtë të japim ndonjë vlerësim,” tha zëdhënësi Dmitry Peskov.
Regjistruesit e fluturimit të avionit, të cilët përmbajnë të dhëna për të ndihmuar në përcaktimin e shkakut të një përplasjeje, janë gjetur.
Raportet në Baku sugjerojnë se Rusia dhe Kazakistani kanë propozuar që një komitet nga Komonuelthi i Shteteve të Pavarura (CIS) – një organizatë rajonale e dominuar nga Rusia – të hetojë rrëzimin, por Azerbajxhani në vend të kësaj ka kërkuar një hetim ndërkombëtar.
‘Azerbaijan Airlines’ dhe disa linja të tjera ajrore kanë pezulluar fluturimet drejt disa qyteteve ruse si përgjigje ndaj rrëzimit.
