Ndërtimi i kapaciteteve të mbrojtjes në Shqipëri në kontekstin e pasigurive politike globale: Një analizë strategjike dhe gjeopolitike

Ndërtimi i kapaciteteve të mbrojtjes në Shqipëri në kontekstin e pasigurive politike globale: Një analizë strategjike dhe gjeopolitike

 

 

Studim  nga  Flamur  Buçpapaj Ekspert ushtarak

 

 

 

 

Abstrakti

Ky studim synon të analizojë rëndësinë strategjike të krijimit të një ushtrie të mirëarmatosur në Shqipëri në një periudhë karakterizuar nga tranzicione politike në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimin Evropian. Duke përdorur metoda të analizës së rrezikut, gjeopolitikës dhe krahasimeve rajonale, studimi shqyrton mundësitë, sfidat dhe domosdoshmërinë e rritjes së kapaciteteve mbrojtëse të Shqipërisë. Studimi argumenton se ndërtimi i një ushtrie të përgatitur është një faktor kyç për garantimin e sovranitetit, stabilitetit dhe rolit ndërkombëtar të vendit.

 

 

Hyrje

Konteksti politik aktual global: polarizimi në SHBA, dobësimi i unitetit evropian, lufta në Ukrainë.

 

Ndikimi i drejtpërdrejtë mbi sigurinë e vendeve të vogla si Shqipëria.

 

Qëllimi i studimit: Të identifikojë rëndësinë strategjike të një ushtrie moderne në Shqipëri në këtë kontekst.

 

2. Metodologjia

Analizë e të dhënave nga organizatat ndërkombëtare të sigurisë (NATO, SIPRI, EUISS).

 

Krahasim me vendet e rajonit (Mali i Zi, Maqedonia e Veriut, Serbia).

 

​Duke pasur parasysh se Serbia po investon vazhdimisht në armatim të avancuar, përfshirë dronë dhe teknologji të reja ushtarake, është e rëndësishme që Shqipëria të ndërmarrë hapa strategjikë për të ruajtur balancën e forcave dhe për të garantuar sigurinë kombëtare. Investime në Teknologji Ushtarake Moderne

 

Shqipëria duhet të fokusojë investimet në teknologji ushtarake moderne, duke përfshirë:​

 

Sisteme të Avancuara të Mbikëqyrjes dhe Komunikimit: Për të rritur aftësitë e mbikëqyrjes ajrore dhe tokësore, si dhe për të siguruar komunikim të sigurt midis njësive ushtarake.​

 

Dronë Ushtarake: Për të monitoruar aktivitetet në kufij dhe për të mbështetur operacionet ushtarake. Është e rëndësishme të zhvillohen ose blihen dronë me kapacitete të larta, për të konkurruar me ato që disponon Serbia.​

 

2. Forcimi i Bashkëpunimit Rajonal dhe Ndërkombëtar

 

Rritja e bashkëpunimit me shtetet fqinje dhe aleatët ndërkombëtarë është kyçe:​

 

Bashkëpunimi me Kosovën: Krijimi i një strategjie të përbashkët mbrojtjeje me Kosovën do të rrisë efektivitetin e forcave të armatosura të të dyja vendeve. Ish-presidenti shqiptar, Alfred Moisiu, ka theksuar rëndësinë e këtij bashkëpunimi për të përballuar kërcënimet e mundshme nga Serbia. ​Të dya shtete duehët  të bashkojnë forcat dhe mjetet  Si fillim  krijimi  I flotës ajrore të barabart me Serbinë  Së dyti artilerinë ajrore dhe toksore  të përbashkët  dhe të barabartë më rajonin  Së treti  pregaditja për luftë kimike dhe krijimi strehimoreve të sigurta Krijimi  I divizioneve të Kukësit dhe Shkodres  Po ashtu Në jug  krijimi I një flote detare  të barabartë me Greqinë  Dhe krijimi I divizionit të Gjirokastrës  Dhe paisja e tijë me armë bashkohore dhe dron, e tanke  Shqipërisë dhe Kosovës I duhën të paktën njeqint avionë Rafele ose f-16 Strukturë rezervash me uzina dhe fabrika  të prodhimit të pjeseve për industirnë e luftës  Mbikqyrje satelitore ose me dron dhe forca zbulimi në terren  Pastirimi  dhe ristrukturim  I qëndrave të zjarrit, sidomos në jug dhe veri të Shqipërisë

 

Pjesëmarrja në Programet e NATO-s: Angazhimi aktiv në programet e trajnimit dhe stërvitjeve të NATO-s do të rrisë gatishmërinë dhe interoperabilitetin e forcave të armatosura shqiptare. ​

 

3. Rishikimi i Strategjisë së Sigurisë Kombëtare

 

Është e nevojshme të rishikohet dhe azhurnohet strategjia e sigurisë kombëtare për të adresuar kërcënimet moderne:​

 

Analiza e Kërcënimeve: Vlerësimi i vazhdueshëm i situatës gjeopolitike dhe identifikimi i kërcënimeve të reja do të ndihmojë në përshtatjen e politikave mbrojtëse.​

 

Përmirësimi i Kapaciteteve Reaguese: Zhvillimi i strukturave të shpejta reagimi dhe forcave speciale do të mundësojë përgjigje efektive ndaj situatave emergjente.​ Investime në Infrastrukturën Ushtarake

 

Shqipëria ka planifikuar investime të konsiderueshme në sektorin e mbrojtjes, me një program investimesh për periudhën 2022-2028 që arrin në gati 800 milionë euro. Për vitin 2024, buxheti i dedikuar sektorit të mbrojtjes është rreth 33 miliardë lekë (afro 310 milionë euro), duke shënuar një rritje prej 27% krahasuar me vitin 2023. Këto fonde do të përdoren për zgjerimin e bazave ekzistuese, përmirësimin e infrastrukturës dhe blerjen e pajisjeve moderne. ​

 

Modernizimi i Pajisjeve Ushtarake

 

Në kuadër të investimeve në pajisje, Shqipëria ka planifikuar blerjen e dronëve ushtarakë me vlerë 75 milionë euro, si dhe ndërtimin e një poligoni stërvitor në Pajet me vlerë mbi 2 milionë euro. Gjithashtu, po investohet në sisteme të reja TIK për Forcat Ajrore dhe në blerjen e anijeve patrulluese për Forcat Detare. ​

 

Rritja e Shpenzimeve për Mbrojtjen

 

Edhe pse shpenzimet për mbrojtjen kanë pësuar rritje, ato ende mbeten nën standardet e NATO-s. Për vitin 2024, shpenzimet e mbrojtjes përbëjnë 1.35% të PBB-së së Shqipërisë, ndërsa standardi i NATO-s është 2%.

 

Krijimi i Forcës Rezerviste

 

Një tjetër hap i rëndësishëm është krijimi i Forcës Rezerviste, e cila do të përbëjë 20% të forcave aktive, me synimin për të arritur rreth 2,100 ushtarë brenda 5-6 vjetësh. Kjo forcë do të kontribuojë në rritjen e kapaciteteve mbrojtëse dhe do të mbështesë operacionet ushtarake, humanitare dhe civile, si brenda ashtu edhe jashtë vendit.

 

. Investime në Infrastruktura Ushtarake

 

Përmirësimi i infrastrukturës ushtarake është thelbësor për mbështetje operacionale:​

 

Modernizimi i Bazave Ushtarake: Përmirësimi i kushteve të trajnimit dhe gatishmërisë së njësive ushtarake.​

 

Pajisje Moderne: Sigurimi i pajisjeve moderne, përfshirë tanke dhe mjete të tjera luftarake, për të rritur efektivitetin në terren.​

 

 

Për të balancuar ndikimin e Serbisë në rajon, Shqipëria duhet të:​

 

Forcojë Marrëdhëniet me Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimin Evropian: Kërkimi i mbështetjes politike dhe financiare për modernizimin e forcave të armatosura.​

 

Përfshirja në Marrëveshje Ndërkombëtare: Angazhimi në traktate dhe marrëveshje që promovojnë stabilitetin dhe parandalimin e armatosjes në rajon.

 

 

 

 

Analizë dokumentesh politike dhe strategjike shqiptare (strategjia e sigurisë kombëtare, buxheti i mbrojtjes).

 

Intervistim i ekspertëve të fushës së mbrojtjes dhe politikës.

 

Konteksti gjeopolitik dhe sfidat e sigurisë

Dobësimi i garancive tradicionale të sigurisë (SHBA dhe BE). Në kushtet  e ndërrimit presidencial neë Usa Krijohët pëprshtypja që Trump të largojë  vëmëndjen  nga Ballkani  Dhe do lëjë hapsirë për vëndet armike  te usa-s

Të cilat  do shfrytëzojnë rastin të godasin si në infrastructure, pore dhe në ndikim të plotë sipas tyre edhe të Shqipëria

 

 

4. Kapacitetet aktuale të Forcave të Armatosura të Shqipërisë

Struktura dhe përbërja e FA-së.

 

Investimet e deritanishme në armatim dhe modernizim.

 

Pjesëmarrja në misionet ndërkombëtare.

 

Analizë SËOT (Forcat, Dobësitë, Mundësitë, Kërcënimet).

 

5. Argumentimi për një ushtri të mirëarmatosur

Garanci për sovranitetin dhe pavarësinë e vendit.

 

Rritja e kapaciteteve për përgjigje ndaj krizave dhe emergjencave.Kontribut më i fuqishëm në NATO dhe sigurinë rajonale.

 

Stimulim i inovacionit teknologjik dhe industrisë së mbrojtjes.

 

. Propozime strategjike dhe rekomandime politike

Rritje graduale e buxhetit të mbrojtjes në nivelin 2% të PBB-së.

 

Investim në teknologji ushtarake inteligjente dhe mbrojtje kibernetike.

 

Forcim i bashkëpunimit me aleatët për trajnime dhe kapacitete të përbashkëta.

 

Ndërtimi i një industrie vendase të mbrojtjes dhe partneriteteve publike-private.

 

 

Konteksti politik aktual global karakterizohet nga disa zhvillime që ndikojnë në dinamikat ndërkombëtare:​

 

Polarizimi në Shtetet e Bashkuara

 

Shtetet e Bashkuara po përballen me një polarizim të thellë politik dhe ideologjik. Sipas një raporti të Gallup, në vitin 2024, 37% e amerikanëve e identifikuan veten si “shumë konservatorë” ose “konservatorë”, ndërsa 25% si “shumë liberalë” ose “liberalë”, duke treguar një ndarje të theksuar mes partive politike . Kjo ndarje ka çuar në një rritje të mosbesimit dhe tensioneve sociale, duke e bërë më të vështirë arritjen e konsensusit në çështje  kombëtare .​

 

Dobësimi i Unitetit Evropian

 

Bashkimi Evropian po përballet me sfida të brendshme që kanë vënë në pikëpyetje kohezionin e tij. Sipas një analize nga “Internationale Politik Quarterly”, integrimi evropian është më i brishtë se sa pritej, dhe struktura e tij mund të dështojë nëse nuk adresohen nevojat dhe interesat e shteteve anëtare . Për më tepër, projeksionet ekonomike të Bankës Qendrore Evropiane tregojnë se pasiguria e lartë gjeopolitike dhe politike pritet të ndikojë negativisht në rritjen ekonomike të eurozonës .​

 

Lufta në Ukrainë

 

Lufta në Ukrainë vazhdon të jetë një pikë qendrore e tensioneve ndërkombëtare. Më 3 prill 2025, Rusia planifikon të shtojë 150,000 trupa në Ukrainë, sipas një zyrtari ukrainas . Ndërkohë, negociatat për një armëpushim detar ende nuk kanë përfunduar, për shkak të kërkesave të Rusisë për lehtësimin e sanksioneve perëndimore . Këto zhvillime tregojnë për një situatë të paqëndrueshme dhe të paparashikueshme në rajon.​

 

Këto faktorë së bashku krijojnë një mjedis global të ndërlikuar dhe sfidues, duke ndikuar në marrëdhëniet ndërkombëtare dhe stabilitetin e përgjithshëm.

 

 

Konteksti Politik Aktual Global dhe Ndikimi në Mbrojtjen e Shqipërisë

 

Në një mjedis global të karakterizuar nga polarizimi politik në Shtetet e Bashkuara, dobësimi i unitetit evropian dhe konflikti i vazhdueshëm në Ukrainë, Shqipëria po ndërmerr hapa strategjikë për të forcuar kapacitetet e saj mbrojtëse dhe për të përmbushur angazhimet ndaj NATO-s.​

 

Rritja e Shpenzimeve të Mbrojtjes

 

Sipas angazhimeve të NATO-s, vendet anëtare synojnë të arrijnë shpenzime të mbrojtjes në nivelin 2% të PBB-së deri në vitin 2025 . Shqipëria ka treguar një rritje të konsiderueshme në këtë drejtim, me një buxhet të mbrojtjes që është rritur nga 0.22 miliardë dollarë në 2021 në 0.29 miliardë dollarë në 2022, një rritje prej 29.58% . Megjithatë, këto shifra ende mbeten nën pragun e kërkuar, duke sugjeruar nevojën për investime të mëtejshme për të arritur objektivin e NATO-s.​

 

Modernizimi i Forcave të Armatosura

 

Në kuadër të përmirësimit të kapaciteteve ushtarake, Shqipëria ka ndërmarrë hapa konkretë:​

 

Dronët Bayraktar TB2: Në dhjetor 2022, qeveria shqiptare nënshkroi një marrëveshje me kompaninë turke Baykar për blerjen e tre dronëve të armatosur Bayraktar TB2 .

Dronët Kamikaze YIHA-III: Në mars 2025, Forcat Ajrore Shqiptare filluan të përdorin dronët kamikaze YIHA-III të prodhuar në Turqi, duke shtuar një dimension të ri në arsenalin e tyre .​

Bashkëpunimi Rajonal dhe Ndërkombëtar

 

Shqipëria po forcon gjithashtu lidhjet e saj ushtarake me vendet fqinje dhe aleatët ndërkombëtarë:​

 

Marrëveshjet me Turqinë: Në mars 2025, Turqia ratifikoi marrëveshje ushtarake me disa vende ballkanike, duke përfshirë Shqipërinë, duke thelluar bashkëpunimin ushtarak në rajon .​

 

Pjesëmarrja në Iniciativa të NATO-s: Shqipëria vazhdon të jetë aktive në operacionet dhe stërvitjet e NATO-s, duke kontribuar në sigurinë kolektive të aleancës.

 

 

​Në vitet e fundit, Ballkani është bërë një arenë e rëndësishme për ndikimin e fuqive të treta si Rusia, Kina dhe Turqia. Këto vende kanë përdorur mjete të ndryshme për të zgjeruar praninë e tyre në rajon, duke përfshirë investime ekonomike, bashkëpunim ushtarak dhe ndikim kulturor.​

 

Ndikimi i Kinës

 

Kina ka zgjeruar praninë e saj në Ballkan kryesisht përmes investimeve në infrastrukturë dhe kredi të buta. Projekti i njohur si “Rruga dhe Brezi” ka sjellë investime të konsiderueshme në ndërtimin e rrugëve, hekurudhave dhe porteve. Në Mal të Zi, për shembull, një kredi e madhe kineze për ndërtimin e një autostrade ka rritur ndjeshëm borxhin e jashtëm të vendit, duke ngritur shqetësime për varësinë ekonomike ndaj Kinës. ​

 

Ndikimi i Turqisë

 

Turqia ka intensifikuar përpjekjet për të forcuar lidhjet me vendet e Ballkanit përmes diplomacisë, investimeve dhe bashkëpunimit ushtarak. Marrëveshjet ushtarake të nënshkruara me Shqipërinë, Kosovën dhe Maqedoninë e Veriut në vitin 2024 janë një shembull i qartë i kësaj qasjeje. Këto marrëveshje synojnë të rrisin ndikimin strategjik të Turqisë në rajon dhe të forcojnë lidhjet e saj me këto vende. ​

 

Rreziqet nga Konfliktet Hibride, Kibernetike dhe Terrorizmi

 

Ballkani përballet gjithashtu me kërcënime në rritje nga konfliktet hibride dhe sulmet kibernetike. Aktorë të huaj, veçanërisht Rusia dhe Kina, janë akuzuar për përdorimin e dezinformimit dhe taktikave të tjera hibride për të ndikuar në opinionin publik dhe për të destabilizuar qeveritë lokale. Për shembull, konferenca “Balkan Disinfo 2025” theksoi se këto kërcënime janë intensifikuar kohët e fundit. ​

Në përgjigje të këtyre kërcënimeve, Bashkimi Evropian ka propozuar strategjinë “ProtectEU” për të forcuar kapacitetet e tij në luftën kundër kërcënimeve hibride dhe kibernetike. Kjo strategji synon të rrisë bashkëpunimin ndërmjet vendeve anëtare dhe të forcojë mbrojtjen e infrastrukturës kritike. ​

 

Në lidhje me terrorizmin, raportet tregojnë se grupet terroriste vazhdojnë të përbëjnë një kërcënim për stabilitetin e rajonit. Për shembull, raporti “Trends in Terrorism: Ëhat’s on the Horizon in 2025?” analizon këto kërcënime dhe thekson nevojën për vigjilencë të vazhdueshme. ​

 

Në këtë kontekst kompleks, Shqipëria dhe vendet e tjera të Ballkanit duhet të jenë të vetëdijshme për këto ndikime dhe kërcënime, duke forcuar kapacitetet e tyre mbrojtëse dhe duke bashkëpunuar ngushtë me aleatët ndërkombëtarë për të siguruar stabilitetin dhe sigurinë në rajon.

 

 

​Rusia dhe Kina kanë shfaqur interesa të konsiderueshme në Ballkan, duke përdorur mjete të ndryshme për të zgjeruar ndikimin e tyre në rajon. Këto përpjekje kanë pasur ndikime të ndryshme në vendet e Ballkanit, përfshirë Shqipërinë.​

 

Ndikimi i Rusisë në Ballkan

 

Rusia ka synuar të ruajë dhe zgjerojë ndikimin e saj në Ballkan përmes lidhjeve historike, kulturore dhe fetare, veçanërisht me popullsinë sllave dhe ortodokse. Në Serbi, për shembull, Rusia ka mbështetur politikisht dhe ekonomikisht qeverinë, duke ofruar energji dhe mbështetje diplomatike. Kjo ka ndihmuar në krijimin e një mjedisi ku ndikimi rus është i ndjeshëm në sferat politike dhe ekonomike. ​

 

Megjithatë, ndikimi i drejtpërdrejtë i Rusisë në Shqipëri është më i kufizuar, për shkak të orientimit pro-perëndimor të vendit dhe anëtarësimit të tij në NATO. Pavarësisht kësaj, Rusia ka përdorur mjete të luftës hibride, si dezinformimi dhe ndikimi në mediat sociale, për të ndikuar në opinionin publik dhe për të destabilizuar demokracitë në Ballkanin Perëndimor. Kina ka zgjeruar praninë e saj në Ballkan përmes investimeve të konsiderueshme në infrastrukturë dhe projekte ekonomike, si pjesë e Iniciativës “Një Brez, Një Rrugë”. Këto investime përfshijnë kredi të buta për ndërtimin e rrugëve, hekurudhave dhe centraleve energjetike, veçanërisht në Serbi dhe Mal të Zi. ​

 

Në Shqipëri, ndikimi kinez është rritur në vitet e fundit. Një shembull i kësaj është ndërtimi i një impianti fotovoltaik lundrues në liqenin Vau i Dejës, një projekt i realizuar në bashkëpunim me kompani kineze dhe spanjolle. ​

 

Megjithatë, ka pasur edhe masa për të kufizuar ndikimin kinez në Shqipëri. Në janar 2025, qeveria shqiptare vendosi një ndalim njëvjeçar për aplikacionin kinez TikTok, duke cituar shqetësime për sigurinë e të rinjve dhe ndikimin negativ në shoqëri. ​

​Në vitet e fundit, Kina ka shfaqur një interes të shtuar për të zgjeruar ndikimin e saj në Shqipëri dhe në rajonin e Ballkanit Perëndimor, kryesisht përmes investimeve ekonomike dhe projekteve infrastrukturore. Megjithatë, ky ndikim ka qenë i kufizuar dhe ka hasur në sfida të ndryshme.​

 

Marrëdhëniet Ekonomike dhe Tregtare

 

Kina është bërë një partner i rëndësishëm tregtar për Shqipërinë. Deri në vitin 2024, Kina ishte konsoliduar si partneri i dytë më i madh tregtar i Shqipërisë, duke reflektuar suksesin e përpjekjeve të vazhdueshme për të zgjeruar bashkëpunimin ekonomik mes dy vendeve. ​

 

Investimet dhe Projektet Infrastrukturore

 

Pavarësisht rritjes së tregtisë, investimet kineze në Shqipëri kanë qenë relativisht të kufizuara. Ndryshe nga vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor, Shqipëria nuk ka qenë një përfituese e madhe e kredive kineze për projekte të mëdha infrastrukturore. Kjo tregon një prani më të vogël të projekteve të financuara nga Kina në Shqipëri krahasuar me fqinjët e saj. ​

 

Iniciativa “Një Brez, Një Rrugë” (BRI)

 

Shqipëria ka shprehur interes për të bashkëpunuar me Kinën në kuadër të Iniciativës “Një Brez, Një Rrugë”. Megjithatë, deri më tani, përfitimet konkrete nga kjo iniciativë kanë qenë të kufizuara. Në vitin 2023, u raportua se Shqipëria nuk kishte përfituar ndjeshëm nga BRI, duke ngritur pikëpyetje mbi ndikimin e saj real në zhvillimin ekonomik të vendit. ​

 

Bashkëpunimi Kulturor dhe Arsimor

 

Përveç bashkëpunimit ekonomik, Kina dhe Shqipëria kanë punuar për të forcuar lidhjet kulturore dhe arsimore. Në shtator 2024, akademikë nga të dy vendet u takuan në Tiranë për një sesion shkëmbimi akademik dhe tryezë të rrumbullakët, duke synuar thellimin e bashkëpunimit në fushën e arsimit dhe kërkimit shkencor. ​

 

Sfida dhe Perspektiva

 

Pavarësisht përpjekjeve për të zgjeruar bashkëpunimin, ka pasur sfida në rritjen e investimeve kineze në Shqipëri. Faktorë si orientimi pro-perëndimor i Shqipërisë, aspiratat për anëtarësim në Bashkimin Evropian dhe shqetësimet për transparencën dhe kushtet e financimit kinez kanë ndikuar në këtë dinamikë. Megjithatë, të dyja palët kanë shprehur gatishmëri për të eksploruar mundësi të reja bashkëpunimi në fusha si ekonomia, tregtia, turizmi, bujqësia dhe kultura

Ndikimi i Kinës në Shqipëri është rritur nëpërmjet tregtisë dhe disa projekteve infrastrukturore, por mbetet i kufizuar krahasuar me vendet e tjera të Ballkanit. Bashkëpunimi kulturor dhe arsimor ka shënuar hapa përpara, por sfidat në rritjen e investimeve dhe projekteve të mëdha infrastrukturore mbeten. E ardhmja e marrëdhënieve Shqipëri-Kinë do të varet nga aftësia e të dyja vendeve për të adresuar këto sfida dhe për të identifikuar fusha me interes të përbashkët për bashkëpunim të mëtejshëm. Forcat e Armatosura të Republikës së Shqipërisë (FARSH) kanë pësuar ndryshime të konsiderueshme në strukturën dhe përbërjen e tyre, si dhe kanë ndërmarrë investime të rëndësishme në armatim dhe modernizim për të përmbushur standardet bashkëkohore dhe angazhimet ndërkombëtare.​

 

Struktura dhe Përbërja e Forcave të Armatosura

Sipas Planit Afatgjatë të Zhvillimit të Forcave të Armatosura 2024–2033, FARSH përbëhen nga këto komponentë kryesorë:​

 

Forca Tokësore (FT): Përgjegjëse për operacionet tokësore dhe mbrojtjen territoriale.​

 

Forca Detare (FD): Merr përsipër mbrojtjen e hapësirës detare dhe bregdetit shqiptar.​

 

Forca Ajrore (FA): Menaxhon operacionet ajrore dhe mbrojtjen e hapësirës ajrore të vendit.​

 

Komanda Mbështetëse: Siguron mbështetje logjistike dhe administrative për të gjitha njësitë e FARSH.​

 

Komanda e Doktrinës dhe Stërvitjes: Përgjegjëse për trajnimin dhe zhvillimin doktrinar të personelit ushtarak.​

 

 

 

Këto struktura funksionojnë në bazë të ligjit nr. 64/2014, datë 26.06.2014, “Për pushtetet dhe autoritetet e drejtimit të komandimit të FA të Republikës së Shqipërisë”. ​

 

Investimet në Armatim dhe Modernizim

 

Procesi i modernizimit të FARSH është një prioritet strategjik dhe përfshin disa aspekte kyçe:​

 

Buxheti i Mbrojtjes: Sipas Planit Afatgjatë të Zhvillimit 2024–2033, është planifikuar një rritje e konsiderueshme e buxhetit të mbrojtjes për të mbështetur modernizimin e kapaciteteve ushtarake. ​

 

 

Modernizimi i Infrastrukturës: Investime të rëndësishme janë bërë në përmirësimin e bazave ushtarake, siç është transformimi i Bazës Ajrore të Kuçovës në një aset të vyer të FARSH. ​

 

Pajisje dhe Armatime të Reja: FARSH ka investuar në blerjen e armatimeve moderne për të përmirësuar kapacitetet operacionale dhe për të përmbushur standardet e NATO-s. ​

 

Trajnimi dhe Edukimi: Përveç investimeve në pajisje, është vënë theksi edhe në përmirësimin e trajnimit dhe edukimit të personelit ushtarak për të siguruar një forcë të aftë dhe profesionale. ​

 

Këto masa synojnë të sigurojnë që Forcat e Armatosura të jenë të gatshme për të përballuar sfidat e sigurisë dhe për të kontribuar në stabilitetin rajonal dhe ndërkombëtar. Rritja e Buxhetit të Mbrojtjes

 

Në përputhje me angazhimet ndaj NATO-s, Shqipëria ka rritur buxhetin e mbrojtjes në 2% të Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) në vitin 2024 . Ky financim i shtuar synon të mbështesë modernizimin dhe rritjen e gatishmërisë operacionale të FARSH .​

 

Investimet në Infrastrukturë dhe Pajisje

 

Një nga investimet kryesore është modernizimi i Bazës Ajrore të Kuçovës, e cila është transformuar në një qendër moderne për operacionet ajrore të NATO-s . Gjithashtu, janë planifikuar investime në zhvillimin e infrastrukturës portuale dhe aeroportuale në Porto Romano dhe bazën detare të Pashalimanit .​

FARSH ka përfituar nga bashkëpunimi me partnerë ndërkombëtarë për të përmirësuar kapacitetet e saj. Në dhjetor 2022, Shqipëria nënshkroi një kontratë për blerjen e tre dronëve Bayraktar TB2 nga Turqia, të cilët u dorëzuan në mars 2024 dhe u vendosën në Bazën Ajrore të Kuçovës . Në tetor 2024, gjatë një vizite në Tiranë, Presidenti turk Recep Tayyip Erdogan njoftoi dhurimin e një numri të konsiderueshëm dronësh kamikaze për Shqipërinë .​

 

 

Shqipëria ka ndërmarrë hapa për të rilindur industrinë e saj të mbrojtjes. Në maj 2024, u prezantua një projektligj për krijimin e një kompanie shtetërore për prodhimin e armëve, me synimin për të reaktivizuar objektet prodhuese në Poliçan, Elbasan dhe Gramsh . Këto fabrika, të ndërtuara në vitin 1962, synojnë të rifillojnë prodhimin për të furnizuar Forcat e Armatosura dhe për eksport .​

 

Rritja e Personelit dhe Përmirësimi i Kushteve të Punës

 

FARSH ka planifikuar të rrisë numrin e personelit aktiv nga 8,000 në 10,000 brenda dy viteve . Për të tërhequr dhe mbajtur personelin, janë miratuar rritje të konsiderueshme të pagave, duke përfshirë një rritje nga 7% deri në 22% për personelin civil dhe ushtarak .​

 

Këto masa reflektojnë përkushtimin e Shqipërisë për të forcuar mbrojtjen kombëtare dhe për të kontribuar në sigurinë rajonale dhe ndërkombëtare.

 

 

 

Rilindja e Industrisë Vendase të Mbrojtjes

 

Shqipëria ka ndërmarrë hapa për të rilindur industrinë e saj të mbrojtjes. Në maj 2024, u prezantua një projektligj për krijimin e një kompanie shtetërore për prodhimin e armëve, me synimin për të reaktivizuar objektet prodhuese në Poliçan, Elbasan dhe Gramsh. Këto fabrika, të ndërtuara në vitin 1962, synojnë të rifillojnë prodhimin për të furnizuar Forcat e Armatosura dhe për eksport. ​

 

Përmirësimi i Kushteve të Punës dhe Rritja e Personelit

 

Për të tërhequr dhe mbajtur personelin, janë miratuar rritje të konsiderueshme të pagave, duke përfshirë një rritje nga 7% deri në 22% për personelin civil dhe ushtarak. Gjithashtu, është planifikuar rritja e numrit të personelit aktiv nga 8,000 në 10,000 brenda dy viteve, duke synuar forcimin e kapaciteteve operacionale të FARSH. ​​Forcat e Armatosura të Shqipërisë (FA) kanë kaluar nëpër një proces të gjatë transformimi dhe modernizimi që nga fundi i regjimit komunist. Ky proces ka përfshirë disa etapa kyçe:​

 

Reformat e Fillimviteve ’90

 

Në fillim të viteve 1990, Shqipëria kaloi nëpër një periudhë të thellë transformimi politik dhe shoqëror. Në këtë kontekst, FA u ndodhën përballë sfidave të mëdha, duke përfshirë:​

 

Çmobilizimi i Ushtarakëve mbi 49 Vjeç: Në përpjekje për të reduktuar shpenzimet, u çmobilizuan ushtarakët mbi 49 vjeç, duke shkaktuar mungesë eksperti dhe ndikim në moralin e trupave. ​

 

Emërime në Kundërshtim me Ligjet e Karrierës Ushtarake: U bënë emërime në pozita të larta ushtarake që nuk ishin në përputhje me ligjet dhe rregulloret ekzistuese, duke sjellë pasiguri dhe paqartësi në strukturat komanduese. ​

 

Gradime të Shpejta dhe pa Kritere: U ndanë grada të larta ushtarake pa respektuar kriteret dhe procedurat standarde, duke krijuar një numër të madh gjeneralësh pa ushtri nën komandë. ​

 

Përpjekjet për Modernizim dhe Integrim në NATO

 

Pas këtyre ndryshimeve, Shqipëria synoi modernizimin e FA dhe integrimin në strukturat ndërkombëtare të mbrojtjes:​

Pjesëmarrja në Misione Ndërkombëtare: FA kontribuoi në misione paqeruajtëse në Kosovë, Bosnjë e Hercegovinë, Irak dhe Afganistan, duke forcuar angazhimin e Shqipërisë në ruajtjen e paqes dhe stabilitetit global. ​

 

Reformat Ligjore dhe Strukturore: U miratuan ligje për të rregulluar pushtetet dhe autoritetet e drejtimit dhe komandimit të FA, me qëllim rritjen e efikasitetit dhe transparencës në menaxhimin ushtarak. ​

 

Rritja e Buxhetit të Mbrojtjes dhe Paga: U rrit buxheti i mbrojtjes për të përmbushur standardet e NATO-s, si dhe u rritën pagat për kategori të caktuara ushtarake, për të rritur motivimin dhe cilësinë e shërbimit. ​

 

Sfidat dhe Perspektivat e Ardhshme

 

Megjithëse janë arritur progres në disa fusha, FA ende përballen me sfida të konsiderueshme:​

 

Nevoja për Teknologji Moderne: Për të qenë në gjendje të përballen me kërcënimet moderne, FA kanë nevojë për teknologji të avancuar dhe pajisje që i përmbushin standardet e NATO-s. ​

 

Balancimi i Strukturave dhe Burimeve: Duhet të menaxhohen me kujdes burimet njerëzore dhe materiale, për të shmangur strukturat joefikase dhe për të rritur gatishmërinë operacionale. ​

 

Integrimi i Plotë në NATO: Për të arritur një integrim të plotë dhe efektiv në NATO, FA duhet të vazhdojnë me reformat strukturore, trajnimin e personelit dhe përshtatjen me standardet

 

Këto masa reflektojnë përkushtimin e Shqipërisë për të forcuar mbrojtjen kombëtare dhe për të kontribuar në sigurinë rajonale dhe ndërkombëtare. Rreziqet nga Konfliktet Hibride, Kibernetike dhe Terrorizmi

 

Ballkani përballet gjithashtu me kërcënime në rritje nga konfliktet hibride dhe sulmet kibernetike. Aktorë të huaj, veçanërisht Rusia dhe Kina, janë akuzuar për përdorimin e dezinformimit dhe taktikave të tjera hibride për të ndikuar në opinionin publik dhe për të destabilizuar qeveritë lokale. Për shembull, konferenca “Balkan Disinfo 2025” theksoi se këto kërcënime janë intensifikuar kohët e fundit. ​

 

 

Në përgjigje të këtyre kërcënimeve, Bashkimi Evropian ka propozuar strategjinë “ProtectEU” për të forcuar kapacitetet e tij në luftën kundër kërcënimeve hibride dhe kibernetike. Kjo strategji synon të rrisë bashkëpunimin ndërmjet vendeve anëtare dhe të forcojë mbrojtjen e infrastrukturës kritike. ​

 

Në lidhje me terrorizmin, raportet tregojnë se grupet terroriste vazhdojnë të përbëjnë një kërcënim për stabilitetin e rajonit. Për shembull, raporti “Trends in Terrorism: Ëhat’s on the Horizon in 2025?” analizon këto kërcënime dhe thekson nevojën për vigjilencë të vazhdueshme. ​

 

Në këtë kontekst kompleks, Shqipëria dhe vendet e tjera të Ballkanit duhet të jenë të vetëdijshme për këto ndikime dhe kërcënime, duke forcuar kapacitetet e tyre mbrojtëse dhe duke bashkëpunuar ngushtë me aleatët ndërkombëtarë për të siguruar stabilitetin dhe sigurinë në rajon. ukturës Ushtarake

 

Një investim i rëndësishëm është transformimi i Bazës Ajrore të Kuçovës në një aset strategjik të NATO-s. Ky projekt, i cili ka nisur në vitin 2018, ka përfshirë ndërtimin e depove të armatimit, stacioneve të karburantit, parkingut të avionëve, si dhe rinovimin e pistës dhe kullës së kontrollit. Investimi total arrin në rreth 50 milionë euro, ku 5 milionë euro janë kontribuar nga buxheti i shtetit shqiptar. Kryeministri Edi Rama ka theksuar se kjo bazë ofron një rëndësi të re gjeostrategjike për Shqipërinë dhe rajonin, duke forcuar pozitat e NATO-s në Ballkanin Perëndimor. ​

 

Pajisje dhe Armatime Moderne

 

Për të përmirësuar kapacitetet operacionale, FARSH ka investuar në blerjen e armatimeve moderne dhe pajisjeve ushtarake që i përmbushin standardet e NATO-s. Në buxhetin e vitit 2025, Ministria e Mbrojtjes ka alokuar 1.3 miliardë lekë për investime në armatime, makineri dhe pajisje ushtarake. Këto investime synojnë rritjen e gatishmërisë dhe efikasitetit të forcave tona të armatosura në përmbushjen e detyrave kombëtare dhe ndërkombëtarePër të rritur efikasitetin dhe gatishmërinë operacionale, Forcat e Armatosura të Shqipërisë (FARSH) kanë implementuar reforma të thella në trajnimin dhe zhvillimin profesional të personelit të tyre. Ky proces përfshin disa aspekte kyçe:​

 

Arsimimi dhe Trajnimi i Personelit

 

FARSH fokusohet në zhvillimin profesional të personelit të saj përmes programeve të arsimimit ushtarak profesional. Këto programe synojnë t’u shërbejnë nevojave të Forcave të Armatosura, duke u përgjigjur realiteteve dhe kërkesave kombëtare. Arsimi ushtarak profesional zhvillohet në mënyrë që t’u shërbejë Forcave të Armatosura, t’u përgjigjet nevojave kombëtare, realiteteve dhe kërkesave të sigurisë. ​

 

 

Reformat Ligjore dhe Strukturore

 

Për të rregulluar veprimtarinë e FARSH, janë hartuar ligje që përcaktojnë pushtetet dhe autoritetet e drejtimit dhe komandimit strategjik, karrierën ushtarake, si dhe funksionet e Agjencisë së Inteligjencës dhe Sigurisë së Mbrojtjes. Këto reforma ligjore kanë për qëllim rritjen e efikasitetit dhe transparencës në menaxhimin ushtarak. ​

 

Bashkëpunimi Ndërkombëtar në Trajnime

 

FARSH ka zhvilluar programe trajnimi në bashkëpunim me shtete partnere. Shembull i tillë është Programi i Partneritetit Shtetëror me Neë Jersey, i cili ka kontribuar në zhvillimin profesional të trupës mësimore ushtarake. Ky bashkëpunim ka përmirësuar cilësinë e trajnimeve dhe ka rritur nivelin e gatishmërisë operacionale. ​

 

Përmirësimi i Infrastrukturës Trajnimi

 

Për të mbështetur zhvillimin profesional, FARSH ka investuar në infrastrukturën e trajnimit. Kjo përfshin ndërtimin e objekteve moderne trajnimi, siç është Qendra Kombëtare e Trajnimit Ushtarak, e cila ofrohet për zhvillimin e aftësive praktike të personelit. ​

 

Vlerësimi dhe Monitorimi i Performancës

 

Për të siguruar cilësinë e trajnimeve dhe zhvillimin profesional, FARSH ka implementuar sisteme vlerësimi dhe monitorimi të performancës. Kjo përfshin vlerësimin e rezultateve të trajnimeve dhe përcaktimin e nevojave për programe të ardhshme zhvillimi. ​

 

Këto hapa janë të domosdoshëm për të siguruar që personeli i FARSH të jetë i gatshëm për të përmbushur detyrat e tij në një mjedis të sigurisë në ndryshim.​ ​Në përgjigje të ndryshimeve në mjedisin e sigurisë globale dhe nevojës për të rritur kapacitetet mbrojtëse, Shqipëria ka ndërmarrë hapa për të ringritur industrinë e saj ushtarake. Kjo iniciativë synon të përmbushë nevojat e Forcave të Armatosura të Shqipërisë (FASH) për armatime dhe municione moderne, si dhe të kontribuojë në tregun ndërkombëtar të mbrojtjes.​

 

Hapat Ligjorë dhe Institucionalë

 

Në fund të vitit 2024, Kuvendi i Shqipërisë miratoi ligje kyçe për krijimin e shoqërisë shtetërore të prodhimit dhe tregtimit të armëve, municioneve, pajisjeve dhe teknologjive ushtarake. Kjo shoqëri, e quajtur KAYO sh.a., ka për qëllim:​

 

 

Prodhimin dhe riparimin e armëve dhe municioneve për FASH.​

 

Demilitarizimin e armëve të vjetra.​

 

Eksportin e produkteve ushtarake për të kontribuar në ekonominë kombëtare.​

 

Rëndësia Strategjike dhe Ekonomike

 

Rinjohja e industrisë ushtarake ka disa përfitime:​Përmirësimi i kapaciteteve mbrojtëse: Prodhimi vendor i armëve dhe municioneve do të sigurojë pajisje moderne dhe të përshtatshme për nevojat e FASH.​

 

Kontributi në ekonominë kombëtare: Eksportet e produkteve ushtarake do të sjellin të ardhura dhe do të rrisin pozicionin e Shqipërisë në tregun ndërkombëtar të mbrojtjes.​

 

Krijimi i vendeve të reja të punës: Zhvillimi i industrisë do të ofrojë mundësi punësimi dhe trajnimi për profesionistët shqiptarë.​

 

 

Disa ekspertë dhe deputetë kanë shprehur rezerva lidhur me këtë projekt:​

 

Mungesa e transparencës: Ka kërkesa për më shumë informacion mbi bazën ligjore dhe planet e biznesit të shoqërisë KAYO sh.a.​

 

Sfidat teknologjike: Rikthimi i industrisë kërkon investime të mëdha në teknologji moderne dhe trajnimin e personelit.​

 

Rrezik i varësisë nga eksportet: Ekspozimi ndaj tregjeve ndërkombëtare mund të sjellë varësi ekonomike dhe politike. Përmirësimi i Infrastrukturës Prodhimore

 

Për të rinovuar kapacitetet prodhuese, janë planifikuar investime në tre uzina kryesore:​

 

Kombinati Mekanik i Poliçanit: Specializohet në prodhimin e municioneve.​

 

Uzina Mekanike e Gramshit: Fokusuar në prodhimin e armëve.​

 

Uzina e Mjekësit në Elbasan: E dedikuar për prodhimin e eksplozivëve.​

 

Këto uzina do të modernizohen për të përmbushur standardet e NATO-s dhe për të rritur efikasitetin e prodhimit. ​

 

Investimet Financiare dhe Buxheti i Mbrojtjes

 

Në vitin 2025, buxheti i Mbrojtjes është rritur në 52,7 miliard lekë, duke shënuar një rritje prej 4,6% krahasuar me vitin 2024. Kjo rritje financiare do të mbështesë modernizimin e industrisë ushtarake dhe rritjen e pagave për personelin ushtarak. ​

 

Përfitimet Ekonomike dhe Sociale

 

Rinjohja e industrisë ushtarake pritet të sjellë:​

 

Zhvillim Ekonomik: Krijimi i vendeve të reja të punës dhe rritja e aktiviteteve ekonomike në zonat ku ndodhen uzinat.​

 

Inovacion Teknologjik: Përmirësimi i aftësive teknologjike dhe rritja e konkurrueshmërisë në tregun ndërkombëtar.​

 

Forcim i Pozitës Rajonale: Rritja e ndikimit të Shqipërisë në industrinë e mbrojtjes dhe sigurisë.​

 

Sfidat dhe Perspektivat

 

Megjithatë, ky proces përballet me disa sfida:​

 

Integrimi me Standardet Ndërkombëtare: Përputhja me kërkesat e NATO-s dhe standardet ndërkombëtare të prodhimit.​

 

Menaxhimi i Burimeve: Sigurimi i financimeve të mjaftueshme dhe menaxhimi efikas i burimeve.​

 

Mbrojtja e Mjedisit: Respektimi i standardeve ekologjike gjatë procesit të prodhimit.

Blerja e Armatimeve Kundër Ajrore dhe Kundër Dronëve

 

Për të rritur mbrojtjen ajrore, FARSH ka investuar në sisteme moderne kundër ajrore dhe kundër dronëve. Këto sisteme janë të pajisura me teknologjinë më të fundit për detektimin dhe neutralizimin e kërcënimeve ajrore, duke përfshirë dronët e avancuar. Kjo rritje e kapaciteteve mbrojtëse është thelbësore për sigurinë kombëtare dhe integrimin në strukturat e NATO-s.​

 

Pajisja me Aeroplanë Modernë

 

Për të forcuar kapacitetet ajrore, FARSH ka përmirësuar flotën e aeroplanëve ushtarakë. Kjo përfshin blerjen e aeroplanëve me teknologji moderne, të cilët ofrojnë aftësi të avancuara në mbikëqyrje, transport dhe operacione luftarake. Integrimi i këtyre aeroplanëve përmirëson gatishmërinë dhe efikasitetin e forcave ajrore.​

 

Pajisja me Tanke Moderne

 

Në fushën e pajisjeve të blinduara, FARSH ka investuar në tanke moderne që ofrojnë mbrojtje të shtuar dhe fuqizim të kapaciteteve luftarake. Këto tanke janë të pajisura me armë të fuqishme, sisteme mbrojtëse aktive dhe teknologji të avancuara për navigim dhe komunikim. Përmirësimi i flotës së tankeve rrit aftësitë operacionale të forcave tokësore.​

 

Rritja e Numrit të Ushtarëve në 50,000

 

Për të forcuar kapacitetet operative dhe për të përmbushur angazhimet ndaj NATO-s, është planifikuar rritja e numrit të ushtarëve në 50,000. Kjo rritje do të realizohet përmes rekrutimit të rinjve, trajnimit intensiv dhe ofrimit të kushteve të mira pune. Rritja e numrit të personelit ushtarak do të kontribuojë në forcimin e gatishmërisë dhe fleksibilitetit të forcave të armatosura.​

 

Këto investime dhe reforma janë pjesë e angazhimit të Shqipërisë për të modernizuar sektorin e mbrojtjes, për të rritur kapacitetet operacionale dhe për të kontribuar në stabilitetin rajonal dhe globale

 

 

Literatura

NATO Defense Planning Process Reports

 

Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI) Reports

 

Strategjia e Sigurisë Kombëtare e Shqipërisë

 

European Union Institute for Security Studies (EUISS)

 

Studime akademike mbi sigurinë në Ballkan (nga revista si Journal of Strategic Studies, Balkan Security Revieë etj.)