Mundësitë dhe sfidat për krijimin e një shteti federal shqiptar ose të Iliridës: Analizë historike, politike dhe ndërkombëtare Qeveritë e korruptuara dhe të shitura shqiptare Mundësia e ardhjes së vertëtë të forcave demokratike ne Pushtet
Studim shkencor flamur buçpapaj
1. Hyrje
Qëllimi i studimit: Hulumtimi i mundësisë së krijimit të një shteti federal shqiptar ose të Iliridës, duke analizuar mundësitë dhe pengesat që mund të dalin nga procesi.
Hipoteza: A është e mundur të krijohet një shtet federal shqiptar ose i Iliridës përmes bisedimeve diplomatike dhe bashkëpunimit rajonal, ose ky proces kërkon përdorimin e forcës ushtarake?
2. Pjesa e parë: Analiza historike
Shqipëria dhe Ilirida në histori: Një shqyrtim i periudhave të ndryshme historike që kanë ndikuar në ndarjen dhe formimin e kufijve shqiptarë dhe ilirë. Diskutimi i ndikimeve të fuqive të huaja, si Perandoria Osmane, Austria-Hungaria, dhe Jugosllavia, mbi territorin shqiptar.
Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë (1912): Një analizë e kushteve dhe pasojave të shpalljes së pavarësisë, dhe si ndarjet territoriale ndikuan në mundësinë e një shteti të unifikuar.
Koncepti i shtetit federal dhe ndarjes së Iliridës: Diskutim mbi idenë e një shteti federal shqiptar dhe mundësitë e ndarjes së Iliridës si një zonë që përfshin pjesë të Kosovës, Shqipërisë, Malit të Zi, dhe Maqedonisë së Veriut.
3. Pjesa e dytë: Analiza politike dhe sociale
Mundësitë diplomatike për krijimin e një shteti federal: Analizimi i marrëveshjeve ndërkombëtare të mundshme që mund të favorizojnë krijimin e një shteti federal. A është një ide e realizueshme në kuadrin e politikës aktuale ndërkombëtare?
Integrimi i shteteve të Ballkanit: Vlerësimi i mundësisë për integrimin e shteteve të ndryshme të Ballkanit (Shqipëria, Kosova, Maqedonia e Veriut, Mali i Zi, etj.) në një strukturë federale të përbashkët. Çfarë faktorësh mund të ndihmojnë ose pengojnë këtë integrim (ekonomikë, kulturorë, etnikë)?
Kundërshtitë dhe mbështetje ndërkombëtare: Vlerësimi i qëndrimeve të vendeve të ndryshme dhe organizatave ndërkombëtare (BE, SHBA, OKB) mbi krijimin e një shteti federal shqiptar. A është kjo e mundur në kushtet aktuale të geopolitikës?
4. Pjesa e tretë: Perspektiva ushtarake dhe diplomatike
Pasojat e mundshme të përdorimit të forcës: Vlerësimi i mundësive dhe pasojave të përdorimit të forcës ushtarake për realizimin e një shteti federal shqiptar. Si do të ndikonte ky në marrëdhëniet ndërkombëtare dhe stabilitetin e rajonit?
Bisedimet dhe diplomacia: Diskutimi i mundësive për të arritur një marrëveshje pa përdorur dhunën, duke vlerësuar mundësitë për bisedime ndërkombëtare dhe rajonale.
5. Pjesa e katërt: Modele të ngjashme ndërkombëtare
Modele të shteteve federale në histori: Analizë e shembujve të shteteve federale që kanë kaluar nëpër procese të ngjashme, si Zvicra, Belgjika, dhe ish-Jugosllavia. Si mund të shërbejnë këto shembuj për realizimin e një shteti federal shqiptar?
Mësime nga Ballkani dhe krizat e tij: Analiza e modeleve të paqes dhe stabilitetit në Ballkan pas konflikteve të 1990-ës dhe çfarë mund të mësohet nga proceset e pasluftës.
6. Pjesa e pestë: Perspektivat dhe rekomandimet
Rekomandime për mundësitë e realizimit: Pasi të analizohet historia, politika, dhe mundësitë diplomatike dhe ushtarake, do të ofrohen rekomandime konkrete për realizimin e një shteti federal shqiptar, duke përfshirë politikat që mund të ndihmojnë në arritjen e këtij qëllimi.
Përfundim: Përmbledhje e konkluzioneve dhe një vlerësim mbi mundësinë e realizimit të këtij ideali, bazuar në faktorët e analizuar.
7. Metodologjia e studimit
. Hyrje dhe qëllimi i studimit
Ky studim synon të ofrojë një analizë të mundësisë së krijimit të një shteti federal shqiptar ose të Iliridës, duke marrë parasysh faktorët historikë, politikë, dhe ndërkombëtarë. Hipoteza është se ky proces mund të realizohet vetëm nëpërmjet një kombinimi të diplomacisë dhe angazhimit të fuqishëm ndërkombëtar, për të shmangur përdorimin e forcës dhe rrezikun e destabilizimit të rajonit.
2. Pjesa e parë: Analiza historike
2.1. Shqipëria dhe Ilirida në histori
Në periudhën antike, Ilirida përfshinte një territor të gjerë që shtrihej nga bregu i Adriatikut deri në brendësi të Ballkanit. Ky territor, i populluar kryesisht nga fiset ilire, ka pësuar ndikime të fuqishme nga Romakët, Bizantinët dhe pas tyre, Perandoria Osmane. Pas rënies së Perandorisë Osmane, në vitin 1912, Shqipëria shpalli pavarësinë, por shumë territore të saj, përfshirë Kosovën dhe Çamerinë, u mbetën jashtë kufijve të shtetit të ri të formuar, duke krijuar një “Shqipëri të ndarë”.
Koncepti i “Iliridës” ka qenë gjithmonë i lidhur me ideologjitë nacionaliste shqiptare, duke përfshirë territoret që tani janë pjesë e vendeve të tjera ballkanike, si Maqedonia e Veriut, Serbia, Mali i Zi dhe Greqia. Kjo ka shkaktuar tensione ndërkombëtare dhe ka ndikuar në lëvizjet për bashkimin e shqiptarëve, duke përfshirë ide të tilla si krijimi i një shteti të vetëm, të unifikuar dhe të mundshëm si një shtet federal shqiptar.
2.2. Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë (1912)
Shpallja e pavarësisë së Shqipërisë në vitin 1912 ishte një moment historik, por gjithashtu një moment i ndarjeve dhe përçarjeve të brendshme dhe të jashtme. Pas shpalljes së pavarësisë, Shqipëria nuk mundi të bashkonte të gjitha territoret e banuara me shqiptarë për shkak të intervenimeve të fuqive të mëdha europiane, që shpesh favorizuan shtetet fqinje të cilët morën pjesë të mëdha të territorit shqiptar.
2.3. Koncepti i shtetit federal shqiptar
Në këtë periudhë ka pasur disa grupe intelektualësh që kanë mbështetur krijimin e një shteti federal shqiptar, ku të gjithë shqiptarët, nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia, Mali i Zi dhe Çameria, të bashkoheshin në një sistem të centralizuar, por të decentralizuar në nivele të ndryshme për të ruajtur identitetet etnike dhe kulturore. Ky koncept ka pasur mbështetje nga grupet nacionaliste shqiptare, por është përballur gjithmonë me kundërshtimin e fuqive ndërkombëtare dhe të shteteve fqinje.
3. Pjesa e dytë: Analiza politike dhe sociale
3.1. Mundësitë diplomatike për krijimin e një shteti federal
Procesi i diplomacisë dhe i integrimit të shteteve të Ballkanit është shumë delikat dhe ka shumë variabla. Shqipëria është e lidhur ngushtë me aspiratat e saj për t’u bërë pjesë e Bashkimit Evropian, por kjo është një rrugë e gjatë dhe e vështirë për shkak të çështjeve të brendshme, siç janë ato të Kosovës dhe minoriteteve, si dhe të problemeve me shtetet fqinje. Proceset e bisedimeve për zgjidhjen e çështjeve të mëdha ndërkombëtare janë gjithashtu të ngadalshme dhe të ndërlikuara, veçanërisht pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës dhe pasojave që ka pasur ky akt për marrëdhëniet rajonale.
Për realizimin e një shteti federal shqiptar, është e nevojshme që të bëhen bisedime serioze ndërkombëtare për të siguruar që çdo shtet do të kontribuonte në një bashkim pa dhunë, duke respektuar autonominë dhe veçantinë e secilit pjesëmarrës. Modeli i një shteti federal duhet të përfshinte një ndarje të pushtetit midis niveleve qendror dhe atij lokal, duke ruajtur diversitetin etnik dhe kulturor.
3.2. Kundërshtitë dhe mbështetje ndërkombëtare
Një nga pengesat më të mëdha në krijimin e një shteti federal shqiptar është qëndrimi i shteteve të Ballkanit dhe i fuqive të mëdha ndërkombëtare. Fuqitë si Rusia, Serbia, Greqia dhe Shqipëria kanë përballuar ndryshime të mëdha pas Luftës së Dytë Botërore dhe pas rënies së Jugosllavisë. Ata kanë interesat e tyre strategjike dhe nuk do të lejojnë krijimin e një shteti të tillë që mund të kërcënojë stabilitetin rajonal. Kjo ka ndikuar ndjeshëm në marrëdhëniet ndërkombëtare dhe ka shkaktuar tensione të mëdha.
4. Pjesa e tretë: Perspektiva ushtarake dhe diplomatike
4.1. Pasojat e mundshme të përdorimit të forcës
Përdorimi i forcës për të realizuar një shtet federal shqiptar është një mundësi e rrezikshme, që mund të çojë në luftëra dhe destabilizim të rajonit. Historia ka treguar se përdorimi i forcës për të arritur qëllime politike sjell pasoja të rënda, siç janë luftërat e përgjakshme në Jugosllavi. Përdorimi i forcës gjithashtu mund të shkaktojë reagime të fuqishme ndërkombëtare, duke i dhënë një justifikim shteteve të tjera për të ndërhyrë.
4.2. Rrugët diplomatike dhe mundësitë e paqes
Rrugët diplomatike janë më të mundshme dhe më të qëndrueshme për realizimin e një shteti federal shqiptar. Negociatat mund të realizohen nëpërmjet ndërmjetësimit të fuqive të mëdha ndërkombëtare si BE-ja dhe SHBA, të cilat mund të sigurojnë që të gjitha palët të respektojnë një marrëveshje paqësore, duke minimizuar përdorimin e forcës dhe duke mundësuar një bashkim të mundshëm në të ardhmen.
5. Pjesa e katërt: Modele të ngjashme ndërkombëtare
Për realizimin e një shteti federal shqiptar, mund të merren parasysh disa shembuj të shteteve federale që kanë kaluar nëpër periudha të ngjashme, si Zvicra, Belgjika, dhe Kanada. Këto shtete kanë arritur të ruajnë unitetin e tyre kombëtar, duke u bazuar në respekimin e diversitetit etnik dhe kulturor dhe duke krijuar struktura politike që mundësojnë autonominë brenda një shteti të përbashkët.
Për realizimin e një shteti federal shqiptar ose të Iliridës, duhet të punohet në përmirësimin e marrëdhënieve rajonale dhe në bisedime ndërkombëtare. Shtetet ballkanike duhet të angazhohen në një proces të thelluar të bashkëpunimit, që do të mundësonte një bashkëjetesë paqësore dhe të qëndrueshme. Shtetet fqinje dhe fuqitë ndërkombëtare duhet të mbështesin këtë proces për të siguruar stabilitetin rajonal dhe të përmbushin aspiratat e shqiptarëve pa përdorimin e forcës.
Krijimi i Ushtrisë Kombëtare Shqiptare
1.1. Argumentet për krijimin e Ushtrisë Kombëtare
Krijimi i një ushtrie kombëtare shqiptare mund të shihet si një hap i natyrshëm për një shtet që ka aspirata për të ruajtur sovranitetin e tij dhe për të mbrojtur interesat e popullsisë shqiptare, veçanërisht në një rajon të pasigurt si Ballkani. Disa nga arsyet që mund të justifikonin krijimin e një ushtrie kombëtare janë:
Mbrojtja e sovranitetit kombëtar: Shqipëria ka nevojë për një forcë të brendshme të mbrojtjes për t’u siguruar se territori i saj dhe kufijtë janë të sigurt, veçanërisht në një rajon ku tensionet midis shteteve janë të pranishme.
Rritja e sigurisë dhe pavarësisë: Me një ushtri kombëtare, Shqipëria mund të përforcojë pozitat e saj në arenën ndërkombëtare dhe të dalë si një aktor më i fuqishëm në rajon.
Forcimi i ndjenjës kombëtare: Krijimi i ushtrisë mund të forcojë identitetin kombëtar të shqiptarëve dhe të nxisë një ndjenjë të përkatësisë dhe unitetit të popullit.
1.2. Kundërshtimet dhe rreziqet
Megjithatë, krijimi i një ushtrie kombëtare mund të përballet me disa vështirësi dhe kundërshtime:
Reagimi ndërkombëtar: Krijimi i ushtrisë kombëtare mund të nxisë shqetësime tek shtetet fqinje dhe fuqitë ndërkombëtare. Pasojat e mundshme mund të jenë tensione diplomatike dhe mund të shkaktojnë reagime nga shtete të tilla si Serbia, Greqia dhe Mali i Zi, të cilat kanë interesa të drejtpërdrejta në rajon dhe mund të shohin këtë veprim si një kërcënim.
Rreziqet e destabilizimit: Historia ka treguar se krijimi i forcave të armatosura të reja në rajon mund të çojë në luftëra dhe konflikte, siç ndodhi pas shpërbërjes së Jugosllavisë. Përdorimi i forcës mund të shkaktojë një spirale dhune që është e vështirë të kontrollohet.
Fuqizimi i radikalizmit: Një ushtri kombëtare e krijuar nga forcat nacionaliste mund të inkurajojë radikalizmin dhe ekstremizmin, që mund të rrezikojnë paqen dhe stabilitetin e rajonit.
2. Forcat Nacionaliste në Pushtet
2.1. Argumentet për mbështetje ndaj forcave nacionaliste
Nëse forcat nacionaliste arrijnë të mbajnë pushtetin, mund të ketë disa arsye pse ky hap mund të duket i mundshëm për një pjesë të shoqërisë shqiptare:
Rritja e ndjenjës kombëtare: Forcat nacionaliste mund të promovojnë një ide të fortë të unitetit kombëtar, duke theksuar identitetin e shqiptarëve dhe rëndësinë e një kombi të bashkuar. Kjo mund të ndihmojë në forcimin e identitetit dhe unitetit brenda Shqipërisë dhe komunitetit shqiptar në rajon.
Mbrojtja e interesave kombëtare: Nacionalistët mund të mbështesin politikat që favorizojnë interesat e shqiptarëve, siç janë çështjet e Kosovës, të drejtat e shqiptarëve në shtetet fqinje, dhe mbrojtja e territorit të Shqipërisë.
Popullariteti i ideve nacionaliste: Në periudha të pasigurta dhe me kriza ekonomike ose politike, ideologjitë nacionaliste shpesh gjejnë mbështetje më të madhe te popullata që kërkon siguri dhe identitet.
2.2. Kundërshtimet dhe rreziqet e forcave nacionaliste në pushtet
Megjithatë, ardhja e forcave nacionaliste në pushtet ka rreziqet e veta:
Rreziku i përshkallëzimit të tensioneve rajonale: Forcat nacionaliste mund të nxisin tensione me shtetet fqinje dhe të krijojnë përshkallëzim të konflikteve ekzistuese, siç ka ndodhur në të kaluarën. Përdorimi i retorikës radikale mund të sjellë pasiguri dhe përshkallëzim të dhunës.
Izolimi ndërkombëtar: Nëse forcat nacionaliste krijojnë një ambient të mbyllur dhe të ndarë nga bashkëpunimi ndërkombëtar, Shqipëria mund të përballet me izolim diplomatik dhe ekonomik, duke rrezikuar integrimin në organizata ndërkombëtare si BE dhe NATO.
Erozioni i institucioneve demokratike: Nacionalistët mund të kërkojnë forcimin e pushtetit të tyre, duke kufizuar liritë dhe të drejtat e individëve dhe grupeve të caktuara, çka mund të çojë në një prishje të rendit demokratik dhe të shtetit ligjor.
3. Alternativa dhe mundësitë
3.1. Shtegu diplomatik dhe integrimi rajonal
Një mundësi tjetër është që Shqipëria të ndjekë një politikë diplomatike të kujdesshme, duke punuar për integrimin e mëtejshëm në BE dhe NATO, si dhe të promovojë bashkëpunimin rajonal pa përdorimin e forcës. Kjo mund të ndihmojë në zgjidhjen e çështjeve të ngarkuara historikisht dhe të sigurojë një marrëdhënie paqësore me shtetet fqinje.
3.2. Zhvillimi ekonomik dhe përmirësimi i standardeve të jetesës
Një tjetër mundësi është të fokusohemi në zhvillimin ekonomik të Shqipërisë dhe forcimin e institucioneve të brendshme për të garantuar stabilitetin e brendshëm dhe të arrijmë integrimin me vendet e rajonit në mënyrë paqësore. Ky mund të jetë një mënyrë për të forcuar vendin pa pasur nevojë për krijimin e një ushtrie të fuqishme kombëtare.
Çështja e marrëdhënieve ndërmjet Shqipërisë, Rusisë dhe Serbisë është shumë komplekse dhe ka një histori të gjatë që lidhet me luftërat, influencën gjeopolitike, dhe ndryshimet që kanë ndodhur në Ballkan gjatë shekujve. Shqipëria ka kaluar periudha të vështira nën ndikimin ose pushtimin e shteteve të tilla si Serbia dhe Rusia, dhe kjo ka krijuar një ndjenjë të thellë të përkatësisë kombëtare dhe të kërkimit për sovranitet dhe siguri. Historiku i Pushtimeve dhe Ndikimeve
Serbia dhe Rusia, gjatë periudhave të ndryshme të historisë, kanë pasur ndikim të madh në rajonin e Ballkanit, duke përfshirë Shqipërinë. Në veçanti, periudhat e pushtimeve osmanë, luftërat ballkanike, dhe periudha të tjera kanë lënë pas një histori të pasigurisë dhe sfidave për shqiptarët.
Pushtimi Osman dhe ndikimi serb: Gjatë periudhës osmane, territoret shqiptare ishin nën kontrollin e Perandorisë Osmane, por ndikimi serb ka qenë gjithashtu i ndjeshëm, veçanërisht gjatë periudhës së rënies së Perandorisë Osmane. Lëvizjet kombëtare serbe gjatë shekullit të 19-të dhe fillimit të 20-të përfshinin synime territoriale që përfshinin pjesë të Shqipërisë, duke kontribuar në tensionet e mëdha etnike dhe politike.
Lufta e Dytë Botërore dhe ndikimi i Jugosllavisë: Pas Luftës së Dytë Botërore, Shqipëria ishte një vend i izoluar dhe kishte një regjim komunist që kishte marrëdhënie të ngushta me Bashkimin Sovjetik dhe pas përçarjes me Stalinin, Shqipëria u orientua drejt Kinës. Nga ana tjetër, Jugosllavia, që udhëhohej nga Serbia, ishte një aktor i rëndësishëm në Ballkan dhe kishte ambicie për të ruajtur ndikimin në rajon, duke përfshirë territoret që kishin një popullsi shqiptare, si Kosova.
2. Përgjigja ndaj Ndikimit dhe Pushtimeve
Pyetja që ngrihet është nëse ka ardhur koha që Shqipëria t’u japë përgjigje Serbisë dhe Rusisë për pushtimet dhe ndikimet historike. Kjo është një çështje shumë e ndjeshme dhe kërkon një qasje të kujdesshme dhe të balancuar:
Diplomacia dhe bashkëpunimi rajonal: Në vend të përdorimit të forcës, Shqipëria mund të ndjekë rrugën e diplomacisë dhe bashkëpunimit rajonal për të siguruar që interesat kombëtare të mbrohen. Bashkëpunimi me vendet e tjera të Ballkanit, përfshirë Kosovën, Maqedoninë e Veriut dhe Malin e Zi, mund të krijojë një platformë të fortë për mbrojtjen e interesave kombëtare shqiptare dhe për të kundërshtuar ndikimet e huaja.
Roli në organizata ndërkombëtare: Shqipëria është anëtare e NATO-s dhe aspiron të bëhet pjesë e Bashkimit Evropian. Ky rol ndërkombëtar i ofron mundësi të forta për të ruajtur sigurinë dhe për të promovuar një politikë të balancuar përballë fuqive të mëdha si Rusia dhe Serbia.
Përgjigje ekonomike dhe kulturore: Shqipëria mund të zhvillojë përgjigje më të thella në fushat ekonomike dhe kulturore. Forcimi i shtetit ligjor, investimi në infrastrukturën ekonomike dhe edukative, dhe zhvillimi i turizmit dhe kulturës mund të jenë një mënyrë për të forcuar pozitat e Shqipërisë në rajon dhe në botë, pa pasur nevojë për përshkallëzim të tensioneve.
3. Rusia dhe Serbia në Kontekstin e Djeshëm dhe Tashëm
Serbia dhe Rusia kanë interesat e tyre strategjike në Ballkan, dhe është e rëndësishme të kuptohet se politika e jashtme e këtyre shteteve ka ndryshuar shumë që nga periudhat e pushtimeve. Rusia, për shembull, ka ruajtur një ndikim të madh në rajon, veçanërisht në lidhje me mbështetje për Serbinë në çështje të tilla si statusi i Kosovës. Serbia, nga ana tjetër, ka përpjekur të rrisë ndikimin e saj në Ballkan dhe ka pasur një politikë ekspansioniste në disa raste.
Përgjigja ndaj këtij ndikimi mund të jetë e ndryshme varësisht nga momenti i politikës ndërkombëtare dhe balancat e fuqisë në rajon. Shqipëria mund të shfrytëzojë mundësitë që ofron një rend ndërkombëtar i balancuar dhe një politikë të diplomacisë aktive për të promovuar interesat e saj kombëtare. Ilirida dhe Krijimi i një Shteti të Mundshëm: Perspektiva Historike, Politike dhe Gjeopolitike
Përkufizimi i Iliridës dhe Rëndësia Historike
Ilirida është një term historik dhe gjeografik që ka lidhje me territorin që në periudhën antike ishte i banuar nga fiset ilire, një popull i lashtë që jetonte në Ballkan, kryesisht në atë që është sot Shqipëria, Maqedonia e Veriut, Kosova dhe disa pjesë të Serbisë dhe Malit të Zi. Termi “Ilirida” shpesh përdoret për të përshkruar një rajon të gjerë që shtrihet përtej kufijve të shtetit të sotëm shqiptar dhe përfshin territore të populluara nga shqiptarët dhe grupe të tjera etnike që lidhen me popullin ilir.
Gjatë periudhës së pushtimeve romake, Iliria përjetoi ndryshime të mëdha, por mbijetoi si një identitet kulturor dhe etnik, që ka pasur ndikim të rëndësishëm në zhvillimet e mëvonshme të rajonit. Shumë nga qytetërimet që mbijetuan në këto territore ishin pjesë e një historie të gjatë të luftërave për sovranitet dhe të drejtat e popujve të Iliridës.
Rëndësia Politike e Iliridës sot
Në një kontekst të sotëm, tema e Iliridës dhe krijimi i një shteti të mundshëm shqiptar ose ilir është e lidhur me problemet e identitetit kombëtar dhe të drejtave të shqiptarëve në rajon. Pas shpërbërjes së Jugosllavisë, territoret që dikur përbënin Iliridën, si Kosova, Maqedonia e Veriut, dhe pjesë të tjera të Ballkanit, janë të ndara mes shteteve të ndryshme, me grupe të ndryshme etnike, përfshirë shqiptarët, serbët, maqedonasit dhe të tjerë. Pas Luftës së Kosovës dhe pas Pavarësisë së Kosovës, çështja e një shteti të mundshëm shqiptar në Iliridë është ngritur shpesh si një mundësi për bashkimin e shqiptarëve në një shtet të vetëm.
Të Drejtat dhe Aspiratat Kombëtare të Shqiptarëve në Iliridë
Kosova dhe Shqipëria: Pavarësia e Kosovës ka krijuar një shtet të ri, por ende mbeten çështje të pasqaruara për shumë shqiptarë që jetojnë në këtë rajon, siç janë të drejtat e minoriteteve dhe marrëdhëniet mes Kosovës dhe Shqipërisë. Pavarësisht se Kosova ka shpallur pavarësinë dhe ka një shtet të njohur ndërkombëtarisht, ndodhen ende tensione me shtete të tjera, si Serbia, që vazhdon të mos e njohë pavarësinë e Kosovës dhe ka përpjekje të mbajë ndikimin në këtë rajon.
Maqedonia e Veriut: Në Maqedoninë e Veriut, shqiptarët janë një grup etnik i rëndësishëm që përbën një pjesë të madhe të popullsisë. Megjithatë, shqiptarët në Maqedoninë e Veriut ende përballen me sfida për të siguruar të drejtat e plota dhe për të garantuar pjesëmarrjen e tyre të barabartë në jetën politike dhe shoqërore të vendit.
Rajoni i Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit: Ky rajon, i njohur ndryshe si Ilirida e Jugut, është një tjetër territor ku shqiptarët janë një popullsi e rëndësishme, por përballen me shumë sfida për të siguruar të drejtat e tyre dhe për të ruajtur identitetin e tyre kombëtar në një territor ku ndikimi serb është i fortë.
Strategitë për Realizimin e Një Shteti të Mundshëm Ilirid
Krijimi i një shteti të mundshëm shqiptar ose Ilirid në një territor të tillë do të ishte një sfidë e madhe, si për shkak të faktorëve historikë dhe kulturorë ashtu edhe për shkak të aspekteve gjeopolitike dhe të marrëdhënieve ndërkombëtare. Për realizimin e një projekti të tillë, do të ishin të nevojshme disa hapa strategjikë:
Bashkëpunimi Rajonal dhe Integrimi i Shqipërisë dhe Kosovës: Një hap i parë mund të ishte forcimi i marrëdhënieve mes Shqipërisë dhe Kosovës dhe zhvillimi i një bashkëpunimi të ngushtë për të avancuar interesat e përbashkëta, përfshirë mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve në rajon dhe avancimin e një politike të përbashkët në fushën e sigurisë, kulturës, dhe ekonomisë.
Diplomacia dhe Pajtimi Rajonal: Pasojat e luftërave të kaluara dhe tensioneve ndërkombëtare janë ende të pranishme në rajon. Krijimi i një shteti të mundshëm Ilir do të kërkonte një angazhim të fuqishëm diplomatik, duke shmangur përdorimin e forcës dhe duke promovuar pajtimin mes popujve të ndryshëm të Ballkanit. Bashkëpunimi me Bashkimin Evropian dhe aleatë të tjerë mund të ndihmojë në zbutjen e tensioneve dhe në mundësimin e një integrimi të përbashkët.
Pjesëmarrja në Strukturat Ndërkombëtare: Për të realizuar një shtet të mundshëm ilir, Shqipëria dhe Kosova do të duhet të kërkojnë mbështetje ndërkombëtare dhe të përforcojnë pozitat e tyre në organizatat ndërkombëtare si Kombet e Bashkuara, NATO, dhe Bashkimi Evropian. Përfshirja e rajonit të Iliridës në një platformë të përbashkët ndërkombëtare mund të ofrojë mundësi për një zgjidhje paqësore dhe të qëndrueshme.
Mbështetje për Popullsinë Shqiptare në Maqedoninë e Veriut dhe Preshevë: Shqipëria mund të angazhohet në mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve në Maqedoninë e Veriut dhe rajonin e Preshevës përmes presionit diplomatik dhe ofrimin e mundësive për zhvillimin e kulturës, arsimit dhe të drejtave të barabarta për shqiptarët në këto rajone.
Krijimi i një shteti të mundshëm shqiptar ose Iliride do të përbënte një sfidë të madhe, por mund të ishte një mundësi për të realizuar aspiratat kombëtare të shqiptarëve në Ballkan. Ky projekt do të kërkonte një qasje të kujdesshme dhe diplomatike, duke pasur parasysh interesat ndërkombëtare, marrëdhëniet mes shteteve dhe historinë e ngarkuar të rajonit. Më e rëndësishmja është që shqiptarët në këto territore të vazhdojnë të mbrojnë të drejtat e tyre dhe të angazhohen për një të ardhme paqësore dhe të barabartë në rajon. trategjia Diplomatike dhe Marrëveshjet Rajonale (vazhdim)
Një pjesë e rëndësishme për realizimin e Iliridës si shtet federativ është përdorimi i diplomacisë dhe negociatave me shtetet fqinje, përfshirë Maqedoninë e Veriut, Kosovën, Malin e Zi, dhe Serbinë. Kjo duhet të bëhet në disa drejtime:
Dialogu i hapur dhe i sinqertë me shtetet fqinje për të garantuar një zgjidhje paqësore dhe të qëndrueshme të statusit të shqiptarëve në rajon.
Përdorimi i mekanizmave ndërkombëtarë si OKB, NATO, BE, OSBE, për të ndërmjetësuar dhe garantuar një proces të drejtë dhe të ligjshëm për shqiptarët në rajon.
Krijimi i aleancave strategjike me shtetet perëndimore, veçanërisht me SHBA dhe vendet kryesore të BE-së, për të siguruar mbështetje politike dhe ekonomike.
3. Forcimi i Bashkëpunimit me Shqiptarët e Rajonit
Për të ndërtuar një shtet federativ shqiptar, është e nevojshme që të ketë një bashkëpunim të ngushtë mes shqiptarëve në Shqipëri, Kosovë, Maqedoninë e Veriut, Malin e Zi, dhe Diasporën.
Unifikimi ekonomik dhe tregtar: Të krijohet një treg i përbashkët ekonomik shqiptar që përfshin Shqipërinë, Kosovën dhe zonat shqiptare në Maqedoni, Mal të Zi dhe Serbi.
Forcimi i identitetit kombëtar përmes kulturës dhe arsimit: Krijimi i një sistemi të përbashkët arsimor dhe përdorimi i gjuhës shqipe si faktor bashkues në rajon.
Zhvillimi i infrastrukturës për të lidhur territoret shqiptare: Investime në rrugë, hekurudha dhe energji që e bëjnë të mundur bashkëpunimin më të lehtë mes shqiptarëve.
4. Presioni Politik dhe Strategjia e Vetëvendosjes
Një strategji tjetër është përdorimi i presionit politik dhe të drejtës për vetëvendosje, duke ndjekur shembullin e Kosovës:
Organizimi i referendumeve në rajonet me shumicë shqiptare, siç është Lugina e Preshevës, Tetova, dhe Ulqini, për të vendosur për të ardhmen e tyre politike.
Mbështetje për partitë politike nacionaliste që kanë si objektiv bashkimin e shqiptarëve dhe krijimin e një federate shqiptare.
Përdorimi i mekanizmave ndërkombëtarë për të denoncuar diskriminimin dhe për të kërkuar më shumë autonomi për shqiptarët në trojet e tyre historike.
5. Forcimi i Ekonomisë Shqiptare për të Mbështetur Federatën
Një ekonomi e fortë është thelbësore për të krijuar një shtet federativ funksional. Për këtë qëllim, duhet të ndodhin disa zhvillime:
Investime në industri dhe bujqësi për të rritur pavarësinë ekonomike dhe për të krijuar vende pune.
Thellimi i marrëdhënieve ekonomike me Kosovën dhe shqiptarët e Maqedonisë së Veriut për të krijuar një treg të përbashkët shqiptar.
Tërheqja e investimeve të diasporës shqiptare, e cila ka një potencial të madh financiar dhe mund të luajë një rol kyç në zhvillimin e kombit.
6. Lufta Kundër Ndikimeve të Huaja
Për të arritur Iliridën si federatë shqiptare, është e rëndësishme të neutralizohen ndikimet e huaja që përpiqen të pengojnë këtë proces:
Minimizimi i ndikimit serb, rus dhe turk në politikën shqiptare. Këto shtete shpesh kanë luajtur rol destabilizues për çështjen shqiptare.
Forcimi i kontrollit mbi informacionin dhe mediat, duke ndaluar propagandën e huaj që minon interesat kombëtare shqiptare.
Zhvillimi i një politike të jashtme të pavarur, që nuk varet nga interesa të huaja, por ka në qendër interesin kombëtar shqiptar.
Krijimi i shtetit federativ shqiptar – Ilirida është një proces kompleks që mund të arrihet pa luftë, nëse përdoren strategji të zgjuara diplomatike, politike, ekonomike dhe ushtarake. Për të arritur këtë objektiv, Shqipëria duhet të ndjekë një strategji të qartë kombëtare, të ndërtojë një ushtri të fortë dhe moderne, të bashkojë shqiptarët ekonomikisht dhe politikisht, dhe të ushtrojë presion diplomatik mbi faktorin ndërkombëtar për të njohur të drejtat e shqiptarëve në Ballkan. Për të dalë nga kjo situatë dhe për të ndërtuar një Shqipëri të fortë dhe sovrane, duhen disa reforma të thella dhe strategji afatgjata në disa fusha kryesore:
1. Pastrimi i Politikës nga Influencat e Huaja
Largimi i politikanëve të korruptuar që kanë shërbyer interesave të huaja dhe jo atyre kombëtare.
Reformimi i sistemit zgjedhor për të parandaluar manipulimet dhe blerjen e votave.
Forcimi i ligjeve anti-korrupsion për të ndaluar shitjen e pasurive kombëtare dhe ndikimin e huaj mbi vendimet politike.
2. Rindërtimi i Ekonomisë Kombëtare
Ndërprerja e kontratave të dëmshme me kompani të huaja që shfrytëzojnë pasuritë natyrore të Shqipërisë.
Rritja e investimeve në prodhim, bujqësi dhe industri për të mos mbetur e varur nga importet.
Përdorimi i diasporës shqiptare për investime dhe zhvillim ekonomik të vendit.
3. Forcimi i Ushtrisë dhe Sigurisë Kombëtare
Rritja e buxhetit për ushtrinë dhe modernizimi i saj, për të mos qenë e varur nga vendet e huaja.
Pastrimi i strukturave të sigurisë nga elementët e lidhur me shërbimet e huaja, veçanërisht ato serbe dhe greke.
Formimi i një strategjie të mbrojtjes kombëtare që garanton sigurinë e Shqipërisë dhe shqiptarëve jashtë kufijve.
4. Bashkimi Kombëtar si Prioritet Politik
Unifikimi i Shqipërisë dhe Kosovës si hap i parë drejt një shteti të fortë shqiptar në rajon.
Mbrojtja e të drejtave të shqiptarëve në Maqedoni, Mal të Zi, Greqi dhe Luginën e Preshevës përmes diplomacisë dhe presionit ndërkombëtar.
Ndërprerja e ndikimit grek dhe serb në politikën shqiptare përmes dekolonizimit kulturor dhe ekonomik.
5. Lidhjet me Aleatët Strategjikë
Forcimi i marrëdhënieve me SHBA dhe vendet mike që mbështesin pavarësinë dhe fuqizimin e shqiptarëve.
Dalja nga varësia ekonomike dhe politike ndaj vendeve që historikisht kanë punuar kundër interesave shqiptare.
Zhvillimi i diplomacisë aktive për të promovuar çështjen shqiptare në organizatat ndërkombëtare.
6. Rindërtimi i Shpirtit Kombëtar
Forcimi i arsimit dhe edukimit patriotik, për të rritur një brez që nuk manipulohen lehtë nga propaganda e huaj.
Rivlerësimi i historisë së vërtetë të shqiptarëve, pa ndikime të huaja që e kanë shtrembëruar atë.
Ndërtimi i një kulture të re politike dhe shoqërore, ku kombi dhe interesi
Shqipëria mund të dalë nga kjo situatë vetëm nëse bëhet një ndryshim i thellë në politikë, ekonomi, ushtri dhe diplomaci. Vetëm një qeveri kombëtare dhe jo e shitur mund të mbrojë interesat e Shqipërisë dhe të ndërtojë një të ardhme më të fortë për kombin shqiptar.
Nëse Shqipëria është peng i një elite politike të korruptuar që ka vjedhur miliona dhe nuk largohet nga pushteti, atëherë ndryshimi duhet të vijë nga populli dhe institucionet e pavarura. Ja disa hapa të domosdoshëm për të çliruar shtetin nga kjo situatë:
1. Kufizimi i Mandateve të Kryeministrit dhe Politikanëve
Ndryshim i Kushtetutës për të kufizuar mandatet e kryeministrit në dy herë nga katër vite (si në shumicën e vendeve demokratike).
Reforma në zgjedhje për të parandaluar manipulimet dhe për të bërë sistemin më transparent.
Ndërprerja e sistemit të klientelizmit, ku pushtetarët favorizojnë bizneset që u shërbejnë atyre dhe mbajnë peng shtetin.
2. Konfiskimi i Pasurive të Politikanëve të Korruptuar
Krijimi i një strukture speciale (të pavarur nga politika) për të hetuar dhe sekuestruar pasuritë e vjedhura nga politikanët.
Ligj për transparencën financiare që detyron zyrtarët e lartë të deklarojnë të gjitha të ardhurat e tyre dhe burimet e tyre.
Ndëshkime të rënda për korrupsionin, përfshirë burgime të gjata dhe ndalimin e përjetshëm nga politika.
3. Reforma në Drejtësi dhe Pavarësimi i Gjyqësorit
Gjyqtarë dhe prokurorë të pavarur, të cilët nuk i shërbejnë partive politike, por ligjit dhe qytetarëve.
Forcimi i SPAK dhe BKH, duke i bërë vërtetë të pavarur nga politika dhe duke i dhënë mbështetje të plotë për të goditur korrupsionin.
Largimi i prokurorëve dhe gjyqtarëve të korruptuar, që shpëtojnë politikanët nga ndjekja penale.
4. Presioni Popullor për Ndryshimin e Sistemit
Zgjimi i qytetarëve dhe krijimi i një lëvizjeje të fuqishme popullore, e cila nuk manipullohet nga partitë politike ekzistuese.
Bojkoti i partive të korruptuara dhe mbështetja e kandidatëve të rinj që nuk janë pjesë e sistemit të vjetër.
Protesta të organizuara në mënyrë inteligjente, jo thjesht spontane, por me kërkesa të qarta dhe strategji të mirëpërcaktuara.
5. Presioni Ndërkombëtar mbi Politikën Shqiptare
Kërkimi i ndihmës nga SHBA dhe BE për të ndihmuar në luftën kundër korrupsionit dhe për të ndaluar politikanët e inkriminuar.
Vendosja e sanksioneve dhe ndalimi i hyrjes në BE për politikanët shqiptarë të korruptuar.
Ndjekja ndërkombëtare e pasurive të fshehura të politikanëve shqiptarë në banka të huaja dhe kthimi i tyre në Shqipëri.
6. Reforma në Ekonomi për të Ndaluar Vjedhjen e Shtetit
Ndërprerja e kontratave korruptive të koncesioneve dhe oligarkëve.
Zhvillimi i ekonomisë kombëtare, duke forcuar sektorët strategjikë që sjellin punësim dhe mirëqenie për popullin.
Kontroll i rreptë mbi paratë publike, për të siguruar që buxheti i shtetit të mos vidhet nga pushtetarët dhe bizneset e lidhura me ta.
Asnjë ndryshim nuk do të vijë vetë. Shqiptarët duhet të zgjedhin një rrugë të re, të organizuar dhe të fortë, duke përdorur të gjitha mjetet ligjore, demokratike dhe ndërkombëtare për të shpëtuar vendin nga kthetrat e korrupsionit dhe tradhtisë kombëtare. Zgjimi i Popullit dhe Presioni i Brendshëm
Organizimi i një lëvizjeje të madhe kombëtare, jo partiake, por qytetare, që kërkon ndryshime rrënjësore.
Bojkotimi i partive të korruptuara dhe mosmbështetja e tyre në zgjedhje.
Denoncimi i vazhdueshëm i korrupsionit me fakte konkrete, duke e bërë të pamundur që ndërkombëtarët ta injorojnë.
Mosbindje civile – refuzimi i pagesës për taksa të padrejta dhe bojkotimi i institucioneve të korruptuara.
2. Forcimi i Lëvizjes Kombëtare dhe Riorganizimi Politik
Krijimi i një force të re politike, të pastër dhe kombëtare, e cila nuk është e lidhur me oligarkinë dhe korrupsionin.
Angazhimi i njerëzve të ndershëm dhe profesionistëve në politikë, për të krijuar alternativa reale dhe jo thjesht ndryshime fasadë.
Përdorimi i diasporës shqiptare për të financuar dhe mbështetur ndryshimin.
3. Shfrytëzimi i Medias dhe Teknologjisë për të Ushtruar Presion
Denoncimi i korrupsionit në mediat ndërkombëtare, duke e bërë të pamundur për perëndimin që të heshtë.
Përdorimi i rrjeteve sociale për të shpërndarë mesazhe të forta dhe për të mobilizuar qytetarët.
Lobimi në organizata ndërkombëtare (OKB, BE, OSBE, Amnesty International) për të kërkuar hetime mbi gjendjen në Shqipëri.
4. Ndërprerja e Influencës së Oligarkëve dhe Agjentëve të Huaj
Ndalimi i ndërhyrjes së Serbisë dhe Greqisë në politikën shqiptare, përmes reformave të sigurisë dhe shërbimeve inteligjente.
Goditja e oligarkëve dhe rrjeteve kriminale që financojnë politikanët e korruptuar.
Rritja e patriotizmit ekonomik, duke favorizuar bizneset shqiptare dhe jo ato që janë të lidhura me interesa të huaja.
5. Presioni ndaj Ndërkombëtarëve për të Vepruar
Bërja e një fushate ndërkombëtare për të ekspozuar hipokrizinë e BE-së dhe SHBA-së nëse vazhdojnë të mbështesin politikanët e korruptuar.
Kërkesa për sanksione ndaj liderëve të korruptuar shqiptarë, ashtu siç janë vendosur ndaj vendeve të tjera të Ballkanit.
Përdorimi i emigrantëve shqiptarë në vendet perëndimore për të organizuar protesta dhe për të ushtruar presion mbi qeveritë e tyre.
Nëse ndërkombëtarët po heshtin, atëherë populli shqiptar duhet të zgjohet dhe të veprojë vetë. Historia ka treguar se ndryshimi nuk vjen nga jashtë, por nga brenda. Nëse shqiptarët janë të bashkuar, nuk ka forcë që mund t’i ndalë. Çelësi është organizimi, vendosmëria dhe presioni i vazhdueshëm. Si të çlirohet Shqipëria nga trashëgimia e Sigurimit të Shtetit dhe ish-Byrosë Politike?
1. Dekonspirimi i Agjentëve të Sigurimit
Hapja e plotë e dosjeve të Sigurimit të Shtetit, pa asnjë përjashtim, siç ka ndodhur në Gjermani me Stasi-n.
Ndëshkimi i atyre që kanë qenë pjesë e krimeve të diktaturës, për të ndaluar që ata të vazhdojnë të mbajnë pushtet në hije.
Ndalimi me ligj i ish-agjentëve dhe ish-funksionarëve të lartë komunistë që të mbajnë poste publike.
2. Shkatërrimi i Rrjetit të Oligarkëve të Vjetër
Hetim dhe sekuestrim i pasurisë së figurave që janë pasuruar në mënyrë të dyshimtë nga 1991 e deri më sot.
Ndëshkim penal për zyrtarët që kanë mbrojtur krimin dhe kanë abuzuar me pushtetin.
Transparencë mbi pronat e privatizuara në mënyrë të dyshimtë nga ish-komunistët dhe pasardhësit e tyre.
3. Reformimi i Politikës dhe Ndalimi i Partive të Vjetra nga Pushteti
Ndryshim i ligjit elektoral për të mos lejuar dominimin e partive të vjetra, të cilat përdorin paratë dhe klientelizmin për të mbajtur pushtetin.
Krijimi i një lëvizjeje të re politike, të pastër dhe me vizion kombëtar, larg ndikimit të oligarkëve dhe Sigurimit të Shtetit.
Ndërprerja e financimeve të pista për partitë politike nga individë të lidhur me krimin dhe rrjetet e vjetra të pushtetit.
4. Reformimi i Shërbimeve Sekrete dhe Pastrimi i Shtetit nga Agjentët e Vjetër
Reformë e shërbimeve inteligjente për të larguar elementët e vjetër që punojnë për interesa të huaja.
Forcimi i institucioneve të sigurisë kombëtare, për të mbrojtur Shqipërinë nga ndikimi i shërbimeve sekrete të huaja (sidomos serbe dhe greke).
Zëvendësimi i gjyqtarëve dhe prokurorëve të lidhur me regjimin e vjetër, të cilët pengojnë drejtësinë dhe ndihmojnë korrupsionin.
5. Roli i Popullit: Zgjimi dhe Ndëshkimi përmes Votës dhe Protestave
Vetëdijësimi i qytetarëve për të mos mbështetur partitë e vjetra, të cilat mbajnë peng Shqipërinë.
Presion i vazhdueshëm për transparencë dhe llogaridhënie, duke i detyruar institucionet të zbatojnë ligjin.
Protesta dhe mosbindje civile për të larguar elitat e korruptuara dhe për të ndërtuar një të ardhme të re.
Konkluzion
Shqipëria nuk mund të çlirohet pa një ndryshim rrënjësor politik dhe shoqëror. Sistemi i vjetër ka ndërruar formë, por jo qëllim: kontroll mbi shtetin dhe pasurinë kombëtare. Për ta ndryshuar këtë realitet, duhet aksion i organizuar dhe një brez i ri që refuzon t’i nënshtrohet skemave të vjetra të pushtetit. ërmbysja e një klase të korruptuar dhe elitës politike të trashëguar nga komunizmi në Shqipëri kërkon një strategji të shumëanshme që përfshin reformat institucionale, ndërgjegjësimin qytetar dhe presionin politik. Ja disa zgjidhje të mundshme:
1. Reforma e Thellë e Drejtësisë
Zbatim real i Reformës në Drejtësi, pa ndikim politik.
Hetim dhe ndëshkim i korrupsionit në nivelet më të larta.
Ngritja e institucioneve të pavarura për të gjykuar zyrtarët e korruptuar.
2. Dekriminalizimi dhe Pastrimi i Politikës
Ligje më të ashpra për ndalimin e personave me të shkuar kriminale në poste publike.
Ndalimi i oligarkëve dhe biznesmenëve të lidhur me politikën të financojnë partitë.
Kufizimi i mandateve për deputetët dhe funksionarët shtetërorë.
3. Angazhimi i Shoqërisë Civile dhe Medias
Mbështetje për gazetarët investigativë që zbulojnë aferat korruptive.
Ngritja e fushatave qytetare për të ndaluar ndikimin e ish-funksionarëve komunistë.
Rritja e transparencës dhe forcimi i mekanizmave të llogaridhënies publike.
4. Arsimimi dhe Ndërgjegjësimi i Popullit
Rishikimi i teksteve shkollore për të reflektuar të vërtetën mbi krimet e komunizmit.
Edukimi i brezave të rinj për rëndësinë e demokracisë dhe meritokracisë.
Nxitja e lëvizjeve qytetare për të kërkuar ndryshim.
5. Forcimi i Ekonomisë dhe Ulja e Varësisë nga Elitat e Korruptuara
Mbështetje për bizneset e ndershme dhe sipërmarrjet e reja.
Zvogëlimi i burokracisë që lejon korrupsionin.
Rritja e investimeve të huaja të ndershme dhe shkëputja nga monopole korruptive.
6. Roli i Diasporës
Aktivizimi i shqiptarëve jashtë vendit për të ushtruar presion mbi politikën.
Mbështetje për alternativa politike të reja që nuk janë të lidhura me ish-elitën komuniste.
Investime strategjike nga diaspora në projekte që promovojnë transparencën.
7. Lëvizje e Re Politike dhe Ndryshim i Sistemit Elektoral
Krijimi i partive të reja me figura të ndershme dhe të pakomprometuara.
Ndryshim i sistemit zgjedhor për të ulur ndikimin e oligarkëve dhe partive të mëdha.
Votim elektronik ose lista të hapura për të reduktuar manipulimin e zgjedhjeve. ndryshimi i Kodit Zgjedhor është i domosdoshëm për të siguruar zgjedhje të lira dhe të ndershme në Shqipëri. Ja disa ndryshime kryesore që mund të ndihmojnë në demokratizimin e procesit:
1. Lista të Hapura
Aktualisht, listat e mbyllura u japin pushtet të madh kryetarëve të partive, duke eliminuar garën reale brenda partive.
Me lista të hapura, qytetarët mund të zgjedhin individët dhe jo vetëm partinë.
2. Votimi dhe Numërimi Elektronik
Zvogëlon mundësitë për manipulime dhe vonesa në numërimin e votave.
Siguron më shumë transparencë dhe besueshmëri në procesin zgjedhor.
3. Votimi i Diasporës
Diaspora shqiptare dërgon miliarda euro remitanca, por nuk ka të drejtën e votës.
Krijimi i mekanizmave për votimin online ose me postë për emigrantët.
4. Kufizimi i Financimeve të Partive nga Oligarkët
Partitë marrin fonde nga biznesmenë të lidhur me korrupsionin.
Kufizime të rrepta për donacionet dhe transparencë në financimet zgjedhore.
5. Reformimi i KQZ-së
Komisioni Qendror i Zgjedhjeve duhet të jetë plotësisht i pavarur nga politika.
Emërimi i anëtarëve me meritokraci dhe jo nga partitë kryesore.
6. Reduktimi i Pragut Zgjedhor
Aktualisht, partitë e vogla penalizohen nga pragu i lartë zgjedhor.
Ulja e pragut do të rrisë përfaqësimin politik dhe do të zvogëlojë monopolin e partive të mëdha.
7. Eliminimi i Blokimit të Certifikatave
Manipulimi i dokumenteve identifikuese për të penguar votuesit është problematik.
Duhet të ketë mekanizma për të garantuar që askush nuk mbetet pa votuar për arsye burokratike. Përveç ndryshimeve që përmenda më parë, ka edhe disa masa të tjera që mund të reformojnë sistemin zgjedhor dhe të sigurojnë zgjedhje më të ndershme dhe demokratike në Shqipëri:
8. Ndryshimi i Sistemit Zgjedhor
Kalimi nga sistemi proporcional rajonal në proporcional kombëtar për të siguruar përfaqësim më të drejtë.
Sistem mazhoritar me dy raunde nëse duam të sigurojmë një qeveri më të fortë dhe më pak fragmentim politik.
Kombinimi i sistemit proporcional dhe mazhoritar (si në Gjermani), ku një pjesë e deputetëve zgjidhen direkt nga qytetarët dhe një pjesë përfaqëson partitë në nivel kombëtar.
9. Kontroll më i Fortë ndaj Blerjes së Votave
Hetime të pavarura dhe dënime të ashpra për ata që blejnë ose shesin vota.
Monitorim më i fortë nga vëzhgues ndërkombëtarë dhe rritja e mekanizmave të denoncimit.
Rregullore për të kufizuar përdorimin e burimeve shtetërore gjatë fushatës zgjedhore.
10. Përdorimi i Teknologjisë për më Shumë Transparencë
Identifikimi biometrik i votuesve për të shmangur votimet e shumëfishta ose të manipuluara.
Regjistrimi i të gjithë zgjedhësve në një databazë të centralizuar, për të shmangur manipulimet me listat zgjedhore.
Përdorimi i një aplikacioni zyrtar për transparencë në numërimin e votave në kohë reale.
11. Votimi i Detyrueshëm ose Votimi me Stimuj
Për të rritur pjesëmarrjen në votime, mund të zbatohet një sistem votimi të detyrueshëm (si në Belgjikë apo Australi).
Përndryshe, mund të ketë stimuj për votuesit, si zbritje tatimore ose benefite të tjera.
12. Rritja e Rolit të Shoqërisë Civile dhe Vëzhguesve
Ngritja e organizatave të pavarura që monitorojnë procesin zgjedhor.
Rritja e rolit të OSBE-ODIHR dhe organizatave ndërkombëtare në certifikimin e zgjedhjeve.
Përfshirja e qytetarëve të zakonshëm në rolin e vëzhguesve për të shmangur manipulimet.
13. Ndalimi i Kandidimit të Personave me Të Kaluar Kriminale
Asnjë kandidat nuk duhet të marrë pjesë në zgjedhje nëse ka një histori kriminale ose është nën hetim për korrupsion.
Krijimi i një Komisioni të Pavarur të Integritetit që filtron kandidatët përpara se të pranohen në lista.
14. Referendumet për Çështje të Rëndësishme
Qytetarët duhet të kenë mundësinë të vendosin drejtpërdrejt për çështje madhore, përmes referendumeve të rregullta.
Lehtësimi i procedurave për thirrjen e referendumeve nga qytetarët dhe jo vetëm nga politika.
15. Depolitizimi i Administratës Zgjedhore
Komisionerët zgjedhorë nuk duhet të jenë të emëruar nga partitë politike, por nga institucione të pavarura.
Forcimi i profesionalizmit në administratën zgjedhore për të siguruar paanshmëri dhe transparencë. Rritja e Dënimeve për Manipulimin e Zgjedhjeve
Burgim të detyrueshëm për ata që kapen duke manipuluar votat, duke blerë vota ose duke ndikuar në mënyrë të paligjshme procesin zgjedhor.
Konfiskim i pasurisë për ata politikanë ose biznesmenë që financojnë skema manipulimi.
Krijimi i një prokurorie të posaçme për krimet zgjedhore, e pavarur nga qeveria dhe partitë politike.
17. Heqja e Imunitetit për Politikanët e Korruptuar
Deputetët dhe ministrat duhet të kenë imunitet të kufizuar, në mënyrë që të hetohen menjëherë nëse ka dyshime për korrupsion zgjedhor.
Krijimi i një mekanizmi për shkarkimin e menjëhershëm të zyrtarëve që kapen duke shkelur rregullat zgjedhore.
18. Kontrolli mbi Mediat dhe Propagandën Zgjedhore
Kufizimi i hapësirës mediatike për partitë që abuzojnë me propagandën dhe lajmet e rreme.
Rritja e transparencës së financimit të mediave, për të shmangur ndikimin e oligarkëve dhe partive politike.
Krijimi i një Komisioni të Pavarur për Etikën Mediatike, që të ndëshkojë shkeljet e raportimit gjatë fushatës zgjedhore.
19. Zbatimi i Votimit Kombëtar për Kryetarët e Partive
Të gjithë anëtarët e një partie duhet të kenë të drejtën të zgjedhin kryetarin, përmes zgjedhjeve të hapura dhe transparente.
Kufizimi i mandateve për kryetarët e partive, për të shmangur dominimin e një personi për dekada të tëra.
Krijimi i një mekanizmi të brendshëm llogaridhënieje për partitë politike, për të shmangur lidhjet me korrupsionin.
20. Monitorimi Ndërkombëtar i Reformës Zgjedhore
Kërkimi i ndihmës nga BE dhe OSBE për të mbikëqyrur zbatimin e reformave zgjedhore.
Futja e një mekanizmi ku çdo palë e përfshirë në procesin zgjedhor nënshkruan një kod etike dhe transparence përpara zgjedhjeve.
Penalizime nga partnerët ndërkombëtarë për politikanët që shkelin rregullat zgjedhore, përfshirë ndalimin e hyrjes në vendet e BE-së ose SHBA-së.
21. Ndryshimi i Mënyrës së Ndarjes së Zonave Zgjedhore
Ndarja aktuale e zonave favorizon partitë e mëdha dhe shpesh përdoret për të manipuluar rezultatin zgjedhor.
Krijimi i një komisioni të pavarur për riorganizimin e kufijve elektoralë, bazuar në kritere të drejta dhe jo për interesa politike.
Eliminimi i praktikave të “gerrymandering” (ndarje të qëllimshme të zonave për të favorizuar një parti).
22. Mbështetje për Kandidatët e Pavarur
Sistemi aktual i penalizon kandidatët e pavarur duke i detyruar të mbledhin një numër të madh firmash.
Ulja e barrierave ligjore për të lehtësuar kandidimin e individëve pa mbështetje nga partitë e mëdha.
Krijimi i një fondi shtetëror të pavarur, që u siguron kandidatëve të pavarur mundësinë për të bërë fushatë në mënyrë të barabartë.
23. Mbrojtja e Zgjedhjeve nga Ndikimi i Krimit të Organizuar
Hetim i thelluar i lidhjeve mes politikës dhe krimit të organizuar përpara zgjedhjeve.
Kontroll më i rreptë mbi fondet që përdoren gjatë fushatave, për të ndaluar ndikimin e kartelit ekonomik mbi politikën.
Forcimi i bashkëpunimit me agjencitë ndërkombëtare kundër pastrimit të parave në zgjedhje.
24. Futja e Sistemit të “Recall” (Shkarkimit nga Populli)
Nëse një politikan nuk përmbush premtimet ose përfshihet në skandale, qytetarët duhet të kenë mundësinë ta shkarkojnë përmes peticioneve dhe votimeve të jashtëzakonshme.
Modeli i përdorur në disa shtete si SHBA mund të adaptohet për Shqipërinë, ku një përqindje e caktuar e qytetarëve mund të kërkojnë zgjedhje të reja për një post të caktuar.
25. Ndryshimi i Kulturës Politike përmes Edukimit Demokratik
Futja e një kurse të detyrueshëm mbi demokracinë dhe të drejtat e votuesve në shkollat e mesme dhe universitetet.
Organizimi i forumeve publike, ku qytetarët diskutojnë drejtpërdrejt me kandidatët dhe nuk varen vetëm nga propaganda mediatike.
Krijimi i një akademie për politikanë të rinj, që mëson etikën politike dhe qeverisjen e ndershme.
26. Rritja e Pjesëmarrjes së Grave dhe të Rinjve në Politikë
Ligje më të forta për të rritur përfaqësimin e grave dhe të rinjve në zgjedhje.
Stimulime për partitë që përfshijnë më shumë kandidatë të rinj dhe të pavarur.
Mbështetje financiare për gratë dhe të rinjtë që duan të kandidojnë në zgjedhje, për të thyer monopolin e elitave të vjetra.
27. Përmirësimi i Ligjeve për Koalicionet
Sistemi aktual shpesh krijon koalicione të pasinqerta dhe marrëveshje të fshehta.
Kufizimi i mundësisë për partitë të formojnë koalicione të momentit vetëm për të përfituar nga sistemi zgjedhor.
Detyrimi që çdo koalicion të regjistrohet para zgjedhjeve, jo pas shpalljes së rezultateve.
28. Mbyllja e Derës për Ish-Sigurimin e Shtetit dhe Bashkëpunëtorët e Komunizmit
Ligj për dekomunistizimin, ku ish-zyrtarët e diktaturës dhe ish-sigurimsat të mos kenë të drejtë të mbajnë poste publike.
Hetim i dosjeve të së kaluarës për të parë kush ka qenë i përfshirë në shtypjen e popullit dhe përdorimi i këtij informacioni për filtrimin e kandidatëve politikë.
Rishikimi i historisë dhe kërkimi i drejtësisë për viktimat e regjimit komunist.
