MARVESHJA ANTIKOMBËTARE PËR SHËN NAUMIN COPTIMI I SHQIPËRISË
STUDIM NGA FLAMUR BUÇPAPAJ
Coptimi I Shqiperisë nga fqinjët ortodoks nuk ka pushuar asnjëherë Ata në ëmër të kryqit kanë bërë masakra në popullsinë e ashtuquajtur myslymane shqiptare Genocid I pastër kufinjsh ,tokash kulture dhe trashëgimnie kulturore
E ndodhur kjo së pari Shkaku i humbjës së luftës nga Turqia
Dobsimi përfundimtar i sajë Dhe hegjemonia e ortodokseve , gjoja për të rindertuar dhe njëhërë përandorinë ortodokse Bizantine Kjo solli zvoglim tokash,territorit tonë ,dhe vrasje masive të shqiptarëve
Së dyti Fqinjët ortodoks të mbështetur nga armiku shekullor I shqiptarëvë Rusia Janë kujdesur gjithmonë që jo vëtmë ta coptojnë atdheun tonë Porë edhe në krye të kësaj Shqipërie që ka mbetur Kanë mundësuar të vihën spiunë dhe sherbetor të tyre Etillë është edhe kjo marrveshje me kryeministrin serb të kohës 1924 Pashiç
Prandaj është koha që ai manastir dhe krejt objektet e trashgimisë kulturore ti kthehën ortodoksëve shqiptar
Po çfarë ishte kjo marrveshje dhe si u arrit kjo?
Kjo ishte një marrëveshje sekrete që u nënshkrua në Beograd në gusht të vitit 1924, kur Ahmet Zogu ishte në mërgim pas Lëvizjes së Qershorit. Marrëveshja përbëhej nga 15 pika, të cilat parashikonin:
Zogu do të kthehej në pushtet në Shqipëri me ndihmën e Jugosllavisë.
Jugosllavia do të njohë pavarësinë dhe integritetin territorial të Shqipërisë, por do të kishte privilegje ekonomike dhe politike në vend.
Jugosllavia do të kishte të drejtë të ndërhynte ushtarakisht në Shqipëri në rast të një revolucioni ose një kërcënimi të jashtëm.
Shqipëria do të bashkëpunonte me Jugosllavinë në cështjet ndërkombëtare dhe do të kundërshtonte cdo veprim të Italisë apo Greqisë kundër interesave jugosllave.
Shqipëria do të pranonte një mision ushtarak jugosllav për të organizuar dhe trajnuar ushtrinë shqiptare.
Shqipëria do të lejonte një mision financiar jugosllav për të rregulluar buxhetin dhe taksat e vendit.
Shqipëria do të lejonte një mision administrativ jugosllav për të ndihmuar në reformimin e administratës shtetërore dhe gjyqësore.
Shqipëria do të lejonte një mision arsimor jugosllav për të ndihmuar në zhvillimin e sistemit arsimor dhe kulturor.
Shqipëria do të lejonte një mision ekonomik jugosllav për të nxitur investimet dhe tregtinë midis dy vendeve.
Shqipëria do të lejonte një mision sanitar jugosllav për të përmirësuar shëndetin publik dhe luftuar epidemitë.
Shqipëria do të lejonte një mision teknik jugosllav për të ndërtuar dhe mirëmbajtur rrugët, hekurudhat, portet dhe telegrafin.
Shqipëria do të lejonte një mision konsullor jugosllav në të gjitha qytetet e rëndësishme të vendit.
Shqipëria do të lejonte një mision kulturor jugosllav për të mbrojtur dhe promovuar kulturën dhe traditën jugosllave në Shqipëri.
Shqipëria do të lejonte një mision fetar jugosllav për të mbrojtur dhe promovuar besimin ortodoks në Shqipëri.
Qeveria shqiptare do të deklaronte pranë Konferencës së Ambasadorëve në Paris që tërheq pretendimin e saj për sovranitetin mbi Manastirin e Shën Naumit dhe Lokalitetet e Vermoshit e Kelmendit që mbeten në zotërimin e Jugosllavisë
Sic mund të shihni, këto pika ishin shumë të padrejta dhe të dëmshme për Shqipërinë, sepse i jepnin Jugosllavisë një kontroll të plotë mbi vendin dhe i cënonin interesat kombëtare shqiptare. Marrëveshja u zbulua në vitin 1927 nga gazeta franceze Le Matin dhe u dënua nga opinioni publik shqiptar dhe ndërkombëtar. Zogu u përpoq të mohonte ekzistencën e saj, por u detyrua të pranonte disa nga pikat e saj në marrëveshjet e mëvonshme me Jugosllavinë në vitet 1926 dhe 1927
Shtrohet pyetja ? Nëse mund të hedhni në gjyq marrëveshjen për të marrë përsëri Shën Naumin,
Unë , mendoj se kjo do të ishte shumë e vështirë dhe e komplikuar.
Së pari, marrëveshja nuk ka qenë kurrë ratifikuar nga parlamenti shqiptar dhe nuk ka qenë kurrë një akt ligjor zyrtar.
Së dyti, marrëveshja ka qenë një marrëveshje bilaterale midis dy shteteve që nuk ekzistojnë më, Shqipërisë së Mbretit Zog dhe Jugosllavisë së Mbretit Aleksandër.
Së treti, marrëveshja ka qenë një marrëveshje e fshehtë që nuk ka qenë kurrë e njohur nga komuniteti ndërkombëtar dhe nuk ka qenë kurrë e regjistruar në OKB.
Së katërti, marrëveshja ka qenë një marrëveshje e vjetër që daton prej gati një shekulli dhe që mund të ketë humbur fuqinë e saj ligjore sipas parimit të preskriptimit.
Së pesti, marrëveshja ka qenë një marrëveshje që ka ndikuar në cështje të ndjeshme të kufijve dhe të sovranitetit, të cilat janë nën juridiksionin e shteteve dhe jo të gjykatave ndërkombëtare.
Së gjashti, marrëveshja ka qenë një marrëveshje që ka lidhje me historinë, politikën dhe kulturën e dy popujve, të cilat janë cështje të ndërlikuara dhe të kontestuara, që nuk mund të zgjidhen me një vendim gjyqësor.
Pra, unë mendoj se nuk ka një rrugë të lehtë dhe të shpejtë për të anuluar marrëveshjen e Zogut me Pashic dhe për të rivendosur sovranitetin shqiptar mbi Shën Naumin dhe Vermoshin. Kjo do të kërkonte një dialog dhe një bashkëpunim të mirëfilltë midis Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut, të cilat janë shtetet pasardhëse të Shqipërisë së Mbretit Zog dhe Jugosllavisë së Mbretit Aleksandër. Kjo do të kërkonte gjithashtu një respektim dhe një mbrojtje të të drejtave dhe të interesave të të gjitha komuniteteve etnike dhe fetare që jetojnë në këto zona. Kjo do të kërkonte më në fund një ndihmë dhe një mbështetje nga komuniteti ndërkombëtar, i cili do të duhej të garantonte një zgjidhje të drejtë dhe të qëndrueshme për këto çështje.
Si u nënënshkrua marrëveshja?
Ahmet Zogu, një politikan shqiptar, nënshkroi me Nikola Pashiç, kryeministri i Jugosllavisë, në vitin 1924.
Marrëveshja parashikonte që Zogu të merrte ndihmë ushtarake nga Jugosllavia për të rikthyer pushtetin në Shqipëri, pasi ishte dëbuar nga revolucioni i Qershorit. Si kundërpërgjigje, Zogu premtonte që të heqte dorë nga pretendimet shqiptare mbi Manastirin e Shën Naumit dhe disa zona të tjera në veri të Shqipërisë, si Vermoshi dhe Kelmendi. Marrëveshja u zbulua më vonë dhe u kritikua ashpër nga opinioni publik shqiptar, si një akt tradhëtie dhe shitjeje e tokave kombëtare
Kush është ky manastir ?
Manastiri i Shën Naumit është një kishë ortodokse që ndodhet në bregun e Liqenit të Ohrit, në kufirin midis Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut. Ai është një monument historik dhe kulturor, i ndërtuar në shekullin e X nga Shën Naumi, një shenjtor dhe nxënës i Shën Klementit të Ohrit. Manastiri ka një arkitekturë të vecantë dhe një zbukurim të pasur me ikona dhe fresko. Ai gjithashtu ka një burim të shenjtë, ku besohet se shërohen sëmundjet. Manastiri i Shën Naumit ishte pjesë e Shqipërisë deri në vitin 1925, kur u aneksua nga Jugosllavia, sipas vendimit të një komisioni ndërkombëtar. Ky vendim u kundërshtua nga Shqipëria, e Cila kërkoi një rishikim të çështjes në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë. Gjykata vendosi në favor të Shqipërisë në vitin 1932, por Jugosllavia nuk e respektoi vendimin dhe mbajti Manastirin e Shën Naumit nën kontrollin e saj. Pas shpërbërjes së Jugosllavisë, Manastiri i Shën Naumit kaloi nën sovranitetin e Maqedonisë së Veriut,
P ikat e marrëveshjes së Zogut me Pashiçin janë një dokument sekret që u nënshkrua në Beograd më 14 gusht 1924, midis Ahmet Zogut, një politikan shqiptar që kërkonte të rikthehej në pushtet, dhe Nikolla Pashiçit, kryeministrit serb që kërkonte të zgjëronte ndikimin e Jugosllavisë në Ballkan. Marrëveshja parashikonte ndihmën politike, financiare dhe ushtarake të Jugosllavisë për të përmbysur qeverinë demokratike të Fan Nolit në Shqipëri, në këmbim të një vargu kushtesh që do ta dobësonin sovranitetin dhe integritetin territorial të Shqipërisë.
Disa nga pikat më të rëndësishme të marrëveshjes ishin:
Zogu do të pranonte të bëhej një mbret i vartësuar ndaj mbretit të Jugosllavisë dhe do të krijohej një federatë shqiptaro-jugosllave.
Zogu do të pranonte të hiqte dorë nga pretendimet shqiptare mbi Manastirin e Shën Naumit, Vermoshin dhe Kelmendin, që do të mbeteshin nën zotërimin e Jugosllavisë.
Zogu do të pranonte të lejonte një numër të madh të kolonëve serbë të vendoseshin në Shqipëri, të cilët do të kishin të drejta të barabarta me shqiptarët.
Zogu do të pranonte të lejonte një kontroll të plotë të Jugosllavisë mbi politikën e jashtme, tregtinë, arsimin, ushtrinë dhe administratën e Shqipërisë.
Zogu do të pranonte të lejonte një bashkëpunim të ngushtë midis kishave ortodokse serbe dhe myslimane shqiptare, në mënyrë që të dobësohej ndjenja kombëtare shqiptare.
Marrëveshja e Zogut me Pashiçin u zbatua pjesërisht në dhjetor të vitit 1924, kur Zogu me ndihmën e trupave jugosllave arriti të merrte pushtetin në Tiranë, duke shpërndarë qeverinë e Fan Nolit. Por, marrëveshja nuk u njoh nga fuqitë e mëdha evropiane dhe u kundërshtua ashpër nga populli shqiptar, që nuk pranoi të humbiste pavarësinë dhe tokat e tij. Zogu u detyrua të shpallte një amnisti për kundërshtarët e tij dhe të distancohej gradualisht nga Jugosllavia, duke kërkuar mbështetje nga Italia. Disa studjues thonë që Marrëveshja e Zogut me Pashiçin mbeti një nga aktet më të turpshme të historisë së Shqipërisë, që tregoi se si një individ mund të shesë interesat e vendit të tij për ambiciet e veta personale Shqipëria humbi një pjesë të territorit të saj, si Manastirin e Shën Naumit, Vermoshin dhe Kelmendin, që u aneksimuan nga Jugosllavia
Shqipëria detyrohej me u bë një mbretëri e vartësuar ndaj Jugosllavisë, me një bashkim personal midis mbretit të Jugosllavisë dhe Zogut
Shqipëria detyrohej me u nënshtrua një kontrolli të plotë të Jugosllavisë mbi politikën e jashtme, tregtinë, arsimin, ushtrinë dhe administratën e saj.
Shqipëria detyrohej me u përball me një kolonizim të brendshëm nga kolonët serbë, që do të vendoseshin në në Shqipëri Me të drejta të barabarta me shqiptarët.
Shqipëria u detyrua të pranonte një bashkëpunim të ngushtë midis kishave ortodokse serbe dhe myslimane shqiptare, në mënyrë që të dobësohej ndjenja kombëtare shqiptare.
Këto pasojat e marrëveshjes së Zogut me Pashicin shkaktuan një reagim të fortë të popullit shqiptar, që nuk pranoi të dorëzohej para Jugosllavisë dhe të humbiste pavarësinë dhe tokat e tij. Në vitet 1925-1926, u zhvilluan kryengritje popullore në veri dhe në jug të Shqipërisë, që kundërshtonin regjimin e Zogut dhe marrëveshjen e tij me Jugosllavinë. Këto kryengritje u shtypën me dhunë nga forcat e Zogut, me ndihmën e Jugosllavisë dhe Italisë. Zogu u detyrua të shpallte një amnisti për kundërshtarët e tij dhe të distancohej gradualisht nga Jugosllavia, duke kërkuar mbështetje nga Italia. Marrëveshja e Zogut me Pashicin mbeti një nga aktet më të turpshme të historisë së Shqipërisë, që tregoi se si një individ
Ahidhet në gjyq kjo marrveshje ?
Porë , këto janë disa nga arsyet që bëjnë të vështirë të hedhësh në gjyq marrëveshjen e Zogut me Pashic.
Nëse një marrëveshje nuk është e njohur dhe e regjistruar nga OKB, atëherë ajo nuk ka një bazë ligjore ndërkombëtare dhe nuk mund të zbatohet nga gjykatat ndërkombëtare. Gjithashtu, nëse një marrëveshje është shumë e vjetër, atëherë ajo mund të jetë e pavlefshme sipas parimit të preskriptimit, i cili thotë se një kërkesë ligjore mund të humbasë fuqinë e saj nëse nuk ushtrohet brenda një afati të caktuar Kjo ishte një marrëveshje e pretenduar midis mbretit shqiptar Ahmet Zogu dhe kryeministrit jugosllav Nikolla Pashiç në vitin 1924, e cila parashikonte bashkimin personal të Shqipërisë me Jugosllavinë dhe dorëzimin e disa territoreve shqiptare si Shën Naumi dhe Vermoshi. Marrëveshja u publikua nga media jugosllave në mënyrë të fshehtë, por nuk u pranua nga qeveria shqiptare dhe u kundërshtua nga populli shqiptar. Marrëveshja nuk u zbatua kurrë dhe u konsiderua si një falsifikim i diplomacisë jugosllave për të dobësuar shtetin shqiptar dhe për të ndikuar në politikën e brendshme të tij. Marrëveshja nuk ka asnjë vlerë ligjore dhe nuk mund të preskribohet sipas ligjit ndërkombëtar.
Çështja e Shën Naumit është një problem i vjetër dhe i ndërlikuar, i cili ka të bëjë me kufijtë midis Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut. Shën Naumi është një manastir i lashtë, i cili u ndërtua në shekullin e X nga shenjtori shqiptar Naum, një ndër nxënësit e mësuesit të tij, Kyrill. Manastiri ndodhet në bregun e Liqenit të Ohrit, në një zonë që ishte pjesë e Shqipërisë deri në vitin 1925, kur u dhurua Serbisë nga mbreti Ahmet Zogu, si një shenjë e mirënjohjes për ndihmën që i dha për të rikthyer pushtetin në Shqipëri. Ky akt u konsiderua si një tradhti nga populli shqiptar dhe u shpallë antikushtetues nga Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë
Sot, Shën Naumi është një simbol i trashëgimisë kulturore dhe fetare të shqiptarëve, por gjithashtu edhe një burim i konfliktit me Maqedoninë e Veriut, e cila e konsideron si një pjesë të historisë së saj. Një zgjidhje e mundshme për këtë cështje do të ishte një marrëveshje e re ndërshtetërore, e cila do të respektonte të drejtat dhe interesat e të dyja palëve, si dhe do të mbështeste ruajtjen dhe promovimin e vlerave të manastirit si një monument i trashëgimisë botërore të UNESCO-s. Kjo do të kërkonte një dialog konstruktiv dhe të ndershëm, të bazuar në parimet e ligjit ndërkombëtar dhe të mirëkuptimit reçprok. Një rol ndihmës mund të luajnë edhe organizatat ndërkombëtare, si dhe vendet fqinje, të cilat kanë një interes për stabilitetin dhe paqen në rajon. Shën Naumi është një manastir i lashtë, i cili ka një vlerë të madhe kulturore për shqiptarët dhe maqedonasit. Ai është një monument i trashëgimisë botërore të UNESCO-s i cili reflekton historinë, artin, arkitekturën dhe besimin e popujve të Ballkanit. Manastiri është i njohur për ikonat e tij të bukura, për mozaikun e Shën Naumit, për peizazhin e mrekullueshëm të liqenit të Ohrit dhe për burimet e ujit të freskët që dalin pranë tij. Manastiri gjithashtu është një vend i adhurimit për shenjtorin shqiptar Naum, një ndër nxënësit e mësuesit të tij, Kyrill, të cilët kanë kontribuar në shpërndarjen e alfabetit gllagolitik dhe të krishterimit në rajon. Manastiri i Shën Naumit është një simbol i bashkimit dhe tolerancës ndërfetare, pasi është vizituar dhe respektuar nga besimtarë të ndryshëm, si ortodoksë, katolikë, myslimanë dhe bektashinj Shën Naumi është një manastir i lashtë ortodoks në bregun e Liqenit të Ohrit, që sot ndodhet në territorin e Maqedonisë së Veriut. Ky vend ka një rëndësi të madhe historike, kulturore dhe fetare për shqiptarët, pasi është një nga simbolet e krishterimit të hershëm në Ballkan.
Në vitin 1925, Shën Naumi u dha Serbisë (e cila atëherë përfshinte edhe Maqedoninë) nga mbreti Zog i Shqipërisë, në një marrëveshje sekrete me kryeministrin serb Aleksandar Pashic. Kjo marrëveshje u bë pa konsultim me popullin shqiptar dhe pa miratim nga parlamenti shqiptar. Shumë shqiptarë e konsideruan këtë marrëveshje si një tradhti dhe një shkelje të integritetit territorial të Shqipërisë.
Në vitet 1990, kur Maqedonia e Veriut shpalli pavarësinë nga Jugosllavia, Shën Naumi mbeti nën kontrollin e saj. Shqipëria nuk ka bërë kurrë një kërkesë zyrtare për kthimin e Shën Naumit, por ka mbështetur të drejtat e pakicës shqiptare në Maqedoni për të ruajtur trashëgiminë e tyre kulturore dhe fetare në këtë vend.
Për të rikthyer Shën Naumin nën sovranitetin shqiptar, duhet të ketë një proces gjyqësor ndërkombëtar, që do të vlerësonte argumentet e të dyja palëve dhe do të gjykonte në bazë të së drejtës ndërkombëtare. Një mundësi është të paraqitet një kërkesë në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë (GNDJ), e cila është organi gjyqësor kryesor i Kombeve të Bashkuara. Por, për të bërë këtë, duhet të ketë një marrëveshje paraprake mes Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut për të pranuar juridiksionin e GNDJ-së për këtë cështje. Nëse njëra palë nuk pranon, atëherë GNDJ-ja nuk mund të merret me çështjen.
Një tjetër mundësi është të kërkohet një arbitrazh ndërkombëtar, i cili është një formë e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve mes shteteve nëpërmjet një tribunali të pavarur dhe të përbashkët. Por, edhe këtu, duhet të ketë një marrëveshje mes dy palëve për të zgjedhur një arbitër ose një panel arbitresh, dhe për të respektuar vendimin e tyre. Nëse njëra palë nuk pajtohet me këtë metodë, atëherë arbitrazhi nuk mund të zhvillohet.
Pra, për të rikthyer Shën Naumin me gjyq ndërkombëtar, duhet të ketë një vullnet politik dhe një bashkëpunim mes Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut, të cilat duhet të bien dakord për të zgjedhur një forum gjyqësor dhe për të pranuar vendimin e tij. Kjo nuk është një gjë e lehtë, pasi kërkon një dialog konstruktiv dhe një kompromis mes dy shteteve, të cilat kanë interesa dhe qëndrime të ndryshme për këtë cështje. Por, nuk është edhe e pamundur, nëse ka një respekt reciprok dhe një angazhim për paqe dhe stabilitet në rajon.
Maqedonia e Veriut pretendon se Shën Naumi është një pjesë e trashëgimisë së saj kulturore dhe fetare, pasi manastiri është themeluar nga një shenjt sllav, që ka kontribuar në përhapjen e krishterimit ortodoks në Ballkan.
Maqedonia e Veriut gjithashtu argumenton se Shën Naumi i përket territorit të saj sipas marrëveshjeve ndërkombëtare, të cilat janë respektuar nga Shqipëria. Në vitin 1925, mbreti Zog i Shqipërisë i dha Shën Naumin Serbisë, në një marrëveshje sekrete me kryeministrin serb Aleksandar Pashic. Në vitin 1991, kur Maqedonia e Veriut shpalli pavarësinë nga Jugosllavia, ajo trashëgoi kufijtë e saj nga kjo marrëveshje2. Në vitin 2018, Maqedonia e Veriut dhe Greqia arritën një marrëveshje për të ndryshuar emrin e vendit nga Maqedonia në Maqedonia e Veriut, për të zgjidhur një kontest të gjatë midis dy vendeve. Kjo, pastaj, ka hapur rrugë për pranimin e Shkupit në NATO, në vitin 20203.
Maqedonia e Veriut thotë se është e gatshme të bisedojë me Shqipërinë për çështjen e Shën Naumit, por nuk pranon të ndryshojë statusin e tij juridik ose të bëjë ndonjë shkëmbim territorial. Ajo kërkon që Shqipëria të njohë pakicën bullgare në vendin e saj,. Ajo gjithashtu kërkon që Shqipëria të mos e pengojë procesin e integrimit evropian të Maqedonisë së Veriut, pasi kjo do të përfitonte të dy vendet.
Në bazë të kërkimit tim , nuk kam gjetur ndonjë organizatë qytetare në Maqedoni që kërkon mbajtjen e Shën Naumit. Në fakt, shumica e maqedonasve e konsiderojnë Shën Naumin si një simbol të identitetit të tyre kulturor dhe fetar, dhe nuk e pranojnë idenë e kthimit të tij në Shqipëri.
Një nga organizatat që ka mbrojtur Shën Naumin nga pretendimet shqiptare është Shoqata e Kulturës Ortodokse Maqedonase “Shën Naum Ohridski”, e cila është themeluar në vitin 1995. Kjo shoqatë ka organizuar aktivitete kulturore dhe fetare në manastir, si dhe ka lobuar për ruajtjen dhe restaurimin e tij. Ajo gjithashtu ka kundërshtuar cdo përpjekje për të ndryshuar emrin e manastirit ose për të lejuar shërbime fetare në gjuhën shqipe.
Përveç kësaj, ka pasur edhe disa protesta të maqedonasve kundër cështjes së Shën Naumit. Një nga më të njohurat ishte ajo e vitit 2012, kur rreth 3000 maqedonas u mblodhën në manastir për të shprehur mbështetjen e tyre për Maqedoninë e Veriut dhe kundërshtimin e tyre ndaj Shqipërisë. Protestuesit kishin parulla si “Shën Naumi është maqedonas” dhe “Shqipëria, duart larg nga Shën Naumi”.
Shqipëria pretendon se Shën Naumi është një pjesë e trashëgimisë së saj historike, kulturore dhe fetare, pasi manastiri është ndërtuar në territorin etnik shqiptar, në shekullin e X-të, nga shenjtorët shqiptarë Kliment dhe Naum.
Shqipëria gjithashtu argumenton se Shën Naumi i përket territorit të saj sipas vendimeve ndërkombëtare, të cilat janë shkelur nga ish-Jugosllavia. Në vitin 1913, Konferenca e Londrës caktoi kufirin e Shqipërisë deri në Shën Naum1. Në vitin 1922, Konferenca e Ambasadorëve konfirmoi këtë kufi. Në vitin 1924, Gjykata Ndërkombëtare e Hagës vendosi që Shën Naumi t’i lihet Shqipërisë3. Por, në vitin 1925, mbreti Zog i Shqipërisë i dha Shën Naumin Serbisë, në një marrëveshje sekrete me kryeministrin serb Aleksandar Pashiç. Kjo marrëveshje u bë pa konsultim me popullin shqiptar dhe pa miratim nga parlamenti shqiptar. Shumë shqiptarë e konsideruan këtë marrëveshje si një tradhti dhe një shkelje të integritetit territorial të Shqipërisë.
Në vitin 1941, me fillimin e Luftës së Dytë Botërore dhe me shpërbërjen e Jugosllavisë mbretërore, u mor vendimi që Shqipëria ta rimarrë Shën Naumin. Por, pas luftës, Shën Naumi u kthye përsëri nën kontrollin e Jugosllavisë komuniste, e cila e konsideronte si një simbol të identitetit sllav. Shqipëria nuk ka bërë kurrë një kërkesë zyrtare për kthimin e Shën Naumit, por ka mbështetur të drejtat e pakicës shqiptare në Maqedoni për të ruajtur trashëgiminë e tyre kulturore dhe fetare në këtë vend.
Pra, për të rikthyer Shën Naumin, Shqipëria bazohet në argumentet e saj historike, kulturore, fetare dhe juridike, të cilat tregojnë se manastiri është një pjesë e pandashme e shqiptarisë. Por, për të arritur këtë qëllim, duhet të ketë një dialog dhe një marrëveshje me Maqedoninë e Veriut, e cila e kundërshton kërkesën shqiptare. Çështja e Shën Naumit është një çështje historike dhe territoriale që ka të bëjë me pronësinë e manastirit të Shën Naumit dhe zonës përreth tij, që ndodhet në bregun jugor të liqenit të Ohrit, në kufirin mes Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut. Kjo cështje ka qenë burim i konflikteve dhe negociatave mes dy vendeve, si dhe mes Shqipërisë dhe Serbisë, që e konsideron Shën Naumin si një vend të shenjtë për popullin serb.
Në vitin 1923, Konferenca e Ambasadorëve në Paris vendosi që Shën Naumi t’i përkiste Mbretërisë Serbo-Kroato-Sllovene (e cila më vonë u bë Jugosllavi), duke i dhënë atij një sipërfaqe prej 22 km2, në këmbim të disa fshatrave dhe kodrave që iu dhanë Shqipërisë. Ky vendim u bë pa konsultim me qeverinë shqiptare, e cila e kundërshtoi atë dhe kërkoi një rishikim të kufirit. Por, kërkesa e Shqipërisë nuk u pranua nga fuqitë e mëdha, të cilat e mbështetën Serbinë.
Në vitin 1991, pas shpërbërjes së Jugosllavisë, Shën Naumi kaloi nën kontrollin e Republikës së Maqedonisë, e cila më vonë u bë Maqedonia e Veriut. Që atëherë, Shqipëria nuk ka vazhduar të kërkojë një zgjidhje të drejtë për këtë cështje, duke u bazuar në argumentet historike, kulturore, etnike dhe gjeografike. Shqipëria nuk ka propozuar një bashkëadministrim të zonës së Shën Naumit, në mënyrë që të respektohen të drejtat e banorëve shqiptarë që jetojnë aty, si dhe të ruhet trashëgimia kulturore dhe natyrore e këtij vendi.
Trashëgimia e shkollës së Ohrit është një tjetër argument kulturor i Maqedonisë së Veriut për Shën Naumin. Shkolla e Ohrit ishte një qendër e rëndësishme e arsimit, kulturës dhe letërsisë në Ballkan, që lindi në shekullin e IX dhe vazhdoi të zhvillohej deri në shekullin e XVIII. Shkolla e Ohrit kishte një rol të madh në formimin e identitetit kombëtar maqedonas, pasi prodhoi shumë vepra letrare, historike dhe fetare në gjuhën sllovene, si dhe kontribuoi në ruajtjen e alfabetit glagolitik dhe zhvillimin e alfabetit cirilik. Manastiri i Shën Naumit ishte një nga pikat kryesore të shkollës së Ohrit, ku Shën Naumi themeloi një akademi dhe një bibliotekë të pasur me dorëshkrime të cmuara. Shkolla e Ohrit është një pjesë e trashëgimisë kulturore të Maqedonisë së Veriut, që meriton të njihet dhe të mbrohet nga bota
Për të hyrë në bisedime për ta zgjedhur këtë cështje në favor të Shqipërisë, duhet të ketë një vullnet politik dhe një dialog konstruktiv mes dy vendeve fqinje, si dhe një mbështetje nga komuniteti ndërkombëtar. Një zgjidhje e mundshme mund të jetë një ndryshim i kufirit, në bazë të një marrëveshjeje reciproke dhe të një referendumi midis banorëve të zonës. Një tjetër mundësi mund të jetë një status special për Shën Naumin, që do të lejonte një lloj autonomie lokale dhe një bashkëpunim rajonal. Një zgjidhje e tillë do të përfitonte jo vetëm Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut, por edhe stabilitetin dhe integrimit e Ballkanit Perëndimor në BE.
Argumentet e shqipërisë
Argumentet historike dhe kulturore të Shqipërisë për Shën Naumin janë të lidhura me origjinën e manastirit, popullsinë e zonës dhe trashëgiminë e shkollës së Ohrit. Sipas disa burimeve, manastiri i Shën Naumit është ndërtuar në shekullin e IX nga vetë Shën Naumi, një misionar dhe nxënës i Shën Klementit të Ohrit, që ishte një figurë e rëndësishme e krishterimit në Ballkan. Shën Naumi dhe Shën Klementi konsiderohen si mbrojtës të gjuhës dhe alfabetit shqip, pasi ata përdorën gjuhën popullore dhe shkrimin glagolitik për të përhapur fjalën e Zotit. Manastiri i Shën Naumit është një nga monumentet më të vjetra të kulturës shqiptare, që përmban art dhe arkitekturë të stilit bizantin dhe romano-gotik.
Popullsia e zonës së Shën Naumit është kryesisht shqiptare, që ka jetuar aty që nga lashtësia. Në vitin 1913, kur u caktua kufiri midis Shqipërisë dhe Serbisë, banorët e Shën Naumit dhe fshatrave përreth protestuan kundër vendimit dhe kërkuan të bashkohen me Shqipërinë. Në vitet 1920, ata u përballën me represion dhe dhunë nga autoritetet serbe, që synonin të shpërngulnin shqiptarët dhe të zëvendësonin me kolonistë serbë. Në vitin 1925, kur Shqipëria i dorëzoi Shën Naumin Serbisë, banorët u detyruan të braktisin shtëpitë e tyre dhe të shpërnguleshin në Shqipëri ose në Turqi3. Sot, shqiptarët e Shën Naumit vazhdojnë të kërkojnë të drejtat e tyre si një pakicë etnike në Maqedoninë e Veriut, duke ruajtur gjuhën, kulturën dhe traditën e tyre.
Trashëgimia e shkollës së Ohrit është një tjetër argument kulturor i Shqipërisë për Shën Naumin. Shkolla e Ohrit ishte një qendër e rëndësishme e arsimit, kulturës dhe letërsisë në Ballkan, që lindi në shekullin e IX dhe vazhdoi të zhvillohej deri në shekullin e XVIII. Shkolla e Ohrit kishte një rol të madh në formimin e identitetit kombëtar shqiptar, pasi prodhoi shumë vepra letrare, historike dhe fetare në gjuhën shqipe, si dhe kontribuoi në ruajtjen e alfabetit glagolitik dhe krijimin e alfabetit cirilik. Manastiri i Shën Naumit ishte një nga pikat kryesore të shkollës së Ohrit, ku Shën Naumi themeloi një akademi dhe një bibliotekë të pasur me dorëshkrime të cmuara. Shkolla e Ohrit është një pjesë e trashëgimisë kulturore të Shqipërisë, që meriton të njihet dhe të mbrohet nga bota.
Cilat janë argumentet historike dhe kulturore të Maqedonisë së Veriut për Shën Naumin?
Argumentet historike dhe kulturore të Maqedonisë së Veriut për Shën Naumin janë të lidhura me origjinën e manastirit, trashëgiminë e shkollës së Ohrit dhe identitetin e popullit maqedonas. Sipas disa burimeve, manastiri i Shën Naumit është ndërtuar në shekullin e IX nga vetë Shën Naumi, një misionar dhe nxënës i Shën Kyrillos dhe Shën Metodios, që ishin dy vëllezër nga Thesalonika, të cilët përdorën gjuhën sllovene dhe shkrimin glagolitik për të përhapur fjalën e Zotit. Shën Naumi dhe Shën Kyrillos dhe Shën Metodios konsiderohen si mbrojtës të gjuhës dhe alfabetit maqedonas, pasi ata kontribuan në krijimin e alfabetit cirilik, që është baza e shkrimit të gjuhës maqedonase sot. Manastiri i Shën Naumit është një nga monumentet më të vjetra të kulturës maqedonase, që përmban art dhe arkitekturë të stilit bizantin dhe romano-gotik.
Argumnetet e Shqipërisë
Argumenti historik: Shqipëria mund të paraqesë argumente bazuar në historinë e saj dhe lidhjet kulturore me zonën e Shën Naumit. Mund të theksojë se territori ku ndodhet Shën Naumi ka pasur lidhje historike dhe kulturore me Shqipërinë dhe se kthimi i trashëgimisë së tij nën Shqipëri është i arsyeshëm dhe i drejtë.
Argumenti kulturore: Shqipëria mund të paraqesë argumente bazuar në rëndësinë kulturore dhe historike të Shën Naumit për popullin shqiptar. Mund të theksojë se ky vend historik ka vlera të vecanta kulturore dhe religjioze për popullin shqiptar dhe se kthimi i tij nën kontrollin e Shqipërisë do të siguronte ruajtjen dhe promovimin e kësaj trashëgimie të rëndësishme.
Argumenti turistik: Shqipëria mund të paraqesë argumente në lidhje me potencialet turistike të Shën Naumit. Mund të argumentojë se kthimi i tij nën kontrollin e Shqipërisë do të lehtësonte zhvillimin e infrastrukturës turistike dhe promovimin e vendit si një destinaçion i rëndësishëm turistik. Kjo do të kontribuonte në rritjen e turizmit dhe ekonomisë së vend Kthimi i trashëgimisë kulturore dhe historike nga një vend në tjetrin shpesh lidhet me interpretim të historisë, identitetit kombëtar dhe interesave politike të ndryshme.
Argumentet shkencore që mund të paraqiten në favor të kthimit të Shën Naumit nga Maqedonia e Veriut në Shqipëri mund të bazohen në studime arkeologjike, historike dhe gjuhësore. Disa prej tyre mund të jenë:
Lidhjet historike: Argumentohet se territori ku ndodhet Shën Naumi ka pasur një prani të dukshme shqiptare nëpër shekuj. Përmbajtja arkeologjike e vendit, gjuha e përdorur në kishën e Shën Naumit dhe burimet historike tregojnë për lidhje të hershme shqiptare me këtë zonë.
Kultura dhe gjuha: Shqipja dhe kultura shqiptare kanë një prani të fortë në rajonin e Shën Naumit. Këto elemente janë thelbësore për identitetin shqiptar dhe kthimi i Shën Naumit nën kontrollin e Shqipërisë do të ndihmonte në ruajtjen dhe promovimin e kësaj trashëgimie unike.
Konsiderata politike: Argumentohet se kthimi i Shën Naumit nën kontrollin e Shqipërisë do të përforconte identitetin kombëtar shqiptar dhe do të kishte një impakt pozitiv në përmirësimin e marrëdhënieve ndërmjet dy vendeve. Ky argument mund të lidhet edhe me aspiratat historike të shqiptarëve për të përfshirë të gjitha trojet me shumicë shqiptare në një shtet të vetëm.
Është e rëndësishme të theksohet se argumentet shkencore janë vetëm një aspekt i diskutimit për kthimin e trashëgimisë kulturore dhe historike. Cështja është e ndërlikuar dhe përfshin gjithashtu aspekte politike, diplomatike dhe juridike, të cilat ndikojnë në vendimmarrjen përfundimtare. Kthimi historik: Argumentohet se Shën Naumi është pjesë e trashëgimisë historike të Shqipërisë dhe se kthimi i tij nën kontrollin e Shqipërisë do të kthehej në një akt restaurimi historik dhe kulturore. Nëse ka argumente historike të forta për lidhjen e Shën Naumit me Shqipërinë, atëherë mund të paraqitet rasti se kthimi i tij do të ishte një veprim i drejtë dhe i arsyeshëm.
Konsideratat etnike dhe identitare: Mund të argumentohet se popullsia shqiptare e Maqedonisë së Veriut ka një identitet shqiptar të fortë dhe se kthimi i Shën Naumit nën kontrollin e Shqipërisë do të përforconte ndjenjën e identitetit kombëtar dhe etnik të kësaj komuniteti. Ky argument mund të përforcohet nga fakti që shumica e vizitorëve të Shën Naumit janë shqiptarë dhe që ky vend ka një rëndësi të vecantë për ta.
Avantazhet ekonomike dhe turistike: Shqipëria mund të paraqesë argumente se kthimi i Shën Naumit nën kontrollin e saj do të kishte përfitime ekonomike dhe turistike. Shën Naumi është një vend turistik i rëndësishëm dhe rikthimi i tij nën kontrollin e Shqipërisë do të inkurajonte më shumë turistë të vizitonin rajonin dhe të kontribuonin në zhvillimin e industrisë turistike në Shqipëri.
Sic e theksova më parë, është e rëndësishme të kuptoni se këto argumente janë vetëm disa prej shumë të mundshmeve dhe se ndikimi dhe përfundimet e tyre variojnë nga perspektiva politike dhe historike qëndrojnë pas tyre. Cështja e kthimit të trashëgimisë kulturore dhe historike është shumë komplekse dhe ndikon nga faktorë të ndryshëm që duhet të merren parasysh në procesin vendimmarrës.
Aspekti juridik dhe ligjor: Shqipëria mund të argumentojë se bazuar në dokumente historike, traktate dhe konventat ndërkombëtare, Shën Naumi është pjesë e trashëgimisë kulturore dhe historike shqiptare. Nëse mundësitë ligjore dhe juridike përmes negociatave ose arbitrazhit lejojnë, Shqipëria mund të paraqesë argumente të bazuar në këtë bazë ligjore për të mbështetur pretendimin e saj për kthimin e Shën Naumit.
Kushtet politike dhe diplomatike: Argumentohet se kthimi i Shën Naumit nën kontrollin e Shqipërisë do të krijojë mundësi për përmirësimin e marrëdhënieve politike dhe diplomatike ndërmjet dy vendeve. Kjo veprim do të mund të ndihmonte në zgjidhjen e cështjeve të hapura dhe në ndërtimin e një marrëdhënie konstruktive dhe të mirëbesimit mes Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut.
Kthimi simbolik: Argumentohet se kthimi i Shën Naumit nën kontrollin e Shqipërisë do të kishte një vlerë simbolike të rëndësishme për shtetin dhe popullin shqiptar. Kjo veprim mund të përforconte identitetin kombëtar dhe ndjenjën e krenarisë kombëtare, duke shërbyer si një simbol i bashkimit dhe forcës së kombit. Tonë të coptuar Edhe neve këtij brezi na del për detyrë te rikthejmë pjesët tona të marrë padrejtësisht nga fqinjët ortodoks Serb ,Grek Eetj
Ndikimi ndërkombëtar: Shqipëria mund të paraqesë argumente se rikthimi i Shën Naumit nën kontrollin e saj do të përforconte imazhin e saj ndërkombëtar dhe rolin si mbrojtëse e trashëgimisë kulturore dhe historike. Ky veprim mund të ndikonte pozitivisht në përceptimin e Shqipërisë si një vend që respekton dhe promovon trashëgiminë kulturore dhe historike.
Është e rëndësishme të kuptohet se këto argumente janë vetëm shembuj të mundshëm dhe se përfundimet dhe vendimet përfundimtare mbi kthimin e Shën Naumit do të varen nga faktorët politikë, diplomatikë dhe ligjorë që ndikojnë në dialogun dhe negociatat mes vendeve të përfshira.
Le të shqyrtojmë disa kundërshtime të mundshme që mund të paraqiten në lidhje me këtë çështje:
Argumenti i historisë së përbashkët: Kundërshtarët e kthimit të Shën Naumit nën kontrollin e Shqipërisë mund të argumentojnë se ky vend ka një histori të përbashkët me rajonin e Maqedonisë së Veriut dhe se të dy vendet duhet të punojnë për të ruajtur dhe promovuar trashëgiminë e tyre të përbashkët. Ata mund të sugjerojnë që kthimi i Shën Naumit të shoqërohet me një bashkëpunim të ngushtë kulturor dhe turistik mes dy vendeve.
Stabiliteti rajonal: Një argument kundër kthimit të Shën Naumit nën kontrollin e Shqipërisë është se ky veprim mund të shkaktojë tensione dhe sfida të reja politike në rajon. Në një kohë kur rajoni Ballkanik po përpiqet të ndërtojë marrëdhënie të mira dhe stabilitet, ndryshimi i kufijve kulturore dhe historike mund të krijonte polemika dhe konflikte të panevojshme.
Respektimi i sovranitetit: Kundërshtarët e kthimit të Shën Naumit nga Maqedonia e Veriut në Shqipëri mund të theksojnë rëndësinë e respektimit të sovranitetit dhe integritetit territorial të një vendi. Ata mund të argumentojnë se cështjet e trashëgimisë kulturore duhet të zgjidhen në mënyrë të konsultuar dhe të pajtueshme, duke i dhënë rëndësi vendimeve të vullnetit të popullit dhe autoriteteve vendore.
Të gjithë manastiret janë shqiptare dhe të ortodokseve shqiptarë
Ndikimi i treguesve historikë dhe kulturore: Kundërshtarët mund të theksojnë se Shën Naumi ka një identitet të ndërtuar historikisht dhe kulturor, dhe se ndryshimi i kontrollit të tij mund të shkaktojë ndryshime në interpretimin dhe shfaqjen e kësaj trashëgimie. Ata mund të sugjerojnë që shtjellimi dhe promovimi i trashëgimisë së Shën Naumit të kryhet në mënyrë të përbashkët dhe të harmonizuar mes Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut.
Këto argumente paraqesin pikëpamje të ndryshme mbi cështjen e kthimit të Shën Naumit, dhe ata reflektojnë vlerat, interesat dhe perspektivat e ndryshme të aktorëve të përfshirë. Diskutimi dhe negociatat në lidhje me këtë cështje duhet të përmbajnë një vëmendje të kujdesshme ndaj të gjitha pikëpamjeve dhe të kërkojë zgjidhje të përshtatshme dhe të pranueshme për të gjitha palët. Mbrojtja e trashëgimisë kulturore: Një argument në favor të kthimit të Shën Naumit nën kontrollin e Shqipërisë është se do të sigurohej një rregullim më i mirë dhe një kujdes më i madh për ruajtjen dhe restaurimin e kësaj trashëgimie kulturore. Shqipëria mund të paraqesë planin e saj për ruajtjen dhe promovimin e këtij vendi historik, duke argumentuar se ka kapacitete më të mëdha për të kryer këto detyra në mënyrë efektive. Unë përshëmbull kam restauruar kisha ortodokse në territorët që sot i ka Maqedonia e Veriut Por vërtetë janë shqiptare……………
Ndryshimet demografike
: Kundërshtarët e kthimit të Shën Naumit nën kontrollin e Shqipërisë mund të argumentojnë se ky veprim do të ndikonte në ndryshimin e kompozitës demografike të zonës. Ata mund të shprehin shqetësimin se kthimi i trashëgimisë kulturore dhe historike nën kontrollin e një shteti tjetër mund të krijojë tensione dhe ndarje në mes komuniteteve të ndryshme etnike dhe kulturore që jetojnë në rajon.
Bashkëpunimi rajonal: Një argument në kundërshtim të kthimit të Shën Naumit nën kontrollin e Shqipërisë mund të jetë theksimi i bashkëpunimit rajonal dhe ndërtimit të marrëdhënieve të mira mes vendeve. Mund të propozohet se Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut duhet të punojnë së bashku për të zhvilluar një strategji të përbashkët për promovimin dhe ruajtjen e trashëgimisë së përbashkët kulturore, duke përfshirë edhe vendin e Shën Naumit.
Vullneti i popullit:
Një argument i rëndësishëm mund të jetë vullneti i popullit të Maqedonisë së Veriut. Nëse një pjesë e madhe e popullsisë së Maqedonisë së Veriut mbështet kthimin e Shën Naumit nën kontrollin e Shqipërisë, atëherë mund të argumentohet se është e rëndësishme të respektohet kjo vullnet dhe të merren parasysh interesat e tyre.
Në fund të fundit, çështja e kthimit të Shën Naumit nga Maqedonia e Veriut në Shqipëri është një çështje komplekse që kërkon një vlerësim të gjithanshëm dhe një zgjidhje të përshtatshme. Diskutimet dhe negociatat duhet të bëhen me respekt ndaj të gjitha pikëpamjeve dhe të përpiqen për të gjetur një kompromis që të respektojë trashëgiminë kulturore dhe historike, si dhe interesat dhe ndjenjat e të gjitha palëve të përfshira.
Ndikimi ekonomik:
Një argument në favor të kthimit të Shën Naumit nën kontrollin e Shqipërisë mund të jetë ndikimi pozitiv ekonomik që mund të sjellë për zonën. Shqipëria mund të prezantojë planin e saj për investime në infrastrukturë turistike, promovim të destinacioneve turistike dhe zhvillim ekonomik lokal. Kthimi i Shën Naumit nën kontrollin e Shqipërisë mund të krijojë më shumë mundësi për rritje ekonomike dhe krijim vende pune në rajon.
Perspektiva historike:
Një argument kundër kthimit të Shën Naumit nën kontrollin e Shqipërisë mund të bazohet në perspektivën historike dhe kufijtë historikë të vendit. Kundërshtarët mund të argumentojnë se Shën Naumi ka qenë pjesë e territorit të Maqedonisë së Veriut për një kohë të gjatë dhe se ndryshimi i kufijve historikë mund të shkaktojë pasojat e paparashikuara dhe të rrezikshme.
Diplomaci kulturore:
Një argument në favor të kthimit të Shën Naumit nën kontrollin e Shqipërisë mund të përqendrohet në diplomacinë kulturore dhe promovimin e vlerave të përbashkëta kulturore. Shqipëria mund të argumentojë se kthimi i Shën Naumit mund të rrisë bashkëpunimin kulturor dhe turistik me Maqedoninë e Veriut, duke hapur rrugën për njohjen dhe vlerësimin e trashëgimisë së përbashkët dhe intensifikimin e kontakteve njerëzore dhe kulturore.
Siguria dhe mbrojtja e trashëgimisë:
Kundërshtarët e kthimit të Shën Naumit nën kontrollin e Shqipërisë mund të shqetësohen se kjo veprim mund të sjellë sfida në sigurinë dhe mbrojtjen e trashëgimisë kulturore. Ata mund të theksojnë se Maqedonia e Veriut ka punuar për të siguruar dhe ruajtur këtë vend historik dhe se transferimi i kontrollit të tij mund të rrezikojë këtë përpjekje dhe të sjellë sfida të reja në mbrojtjen e trashëgimisë.
Këto argumente paraqesin perspektiva të ndryshme në debatin rreth kthimit të Shën Naumit. Është e rëndësishme të vazhdojnë diskutimet dhe negociatat në mënyrë të hapur dhe të përpiktë, duke marrë parasysh të gjitha pikëpamjet dhe duke u fokusuar në gjetjen e zgjidhjeve të qëndrueshme që respektojnë trashëgiminë kulturore dhe historike, si dhe interesat e të gjitha palëve të përfshira.
Stabiliteti rajonal:
Një argument në favor të kthimit të Shën Naumit nën kontrollin e Shqipërisë mund të jetë mbështetja e stabilitetit rajonal. Nëse kthimi i Shën Naumit nën kontrollin e Shqipërisë mund të ndihmojë në përmirësimin e marrëdhënieve mes Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut, atëherë ky veprim mund të kontribuojë në stabilitetin e rajonit dhe ndihmojë në zgjidhjen e cështjeve të tjera të hapura ndërmjet vendeve. Sepse të gjitha manastiret janë Shqiptare të pushtura me forcë nga sllavet dhe greket
Legaliteti dhe respektimi i marrëveshjeve:
Kundërshtarët e kthimit të Shën Naumit nën kontrollin e Shqipërisë mund të argumentojnë se kjo veprim mund të shkelë marrëveshje dhe të cenojë parimet e respektimit të kufijve dhe sovranitetit të shteteve. Ata mund të theksojnë rëndësinë e respektimit të marrëveshjeve ekzistuese dhe të zbatimit të mekanizmave tashmë të vendosur për zgjidhjen e cështjeve kufitare dhe territoriale.
Bashkimi evropian
: Një argument në favor të kthimit të Shën Naumit nën kontrollin e Shqipërisë mund të jetë ndikimi pozitiv që ky veprim mund të ketë në procesin e integrimit evropian të vendeve të rajonit. Nëse Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut arrijnë në një marrëveshje të pranueshme për kthimin e Shën Naumit, kjo mund të shërbejë si një shembull i bashkëpunimit rajonal dhe të kontribuojë në përparimin e vendeve drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian.
Marrëdhëniet ndërkombëtare:
Një argument kundër kthimit të Shën Naumit nën kontrollin e Shqipërisë mund të bazohet në marrëdhëniet ndërkombëtare dhe Siguria dhe ruajtja e pasurive kulturore: Një cështje që mund të luajë rol në debat është siguria dhe ruajtja e pasurive kulturore në vendin e Shenjtit Naum. Pistat e kthimit të Shën Naumit nën kontrollin e një shteti të caktuar mund të argumentojnë se ky veprim do të siguronte një nivel më të lartë të mbrojtjes dhe ruajtjes së këtij vendi të shenjtë dhe të pasurive kulturore që gjenden aty. Ata mund të theksojnë se një administrim i përshtatshëm i kësaj zone do të garantonte ruajtjen dhe mirëmbajtjen e trashëgimisë historike dhe kulturore për brezat në vazhdim.
Implikimet politike dhe diplomaciale: Kthimi i Shën Naumit nën kontrollin e një shteti të caktuar mund të ketë implikime politike dhe diplomaciale. Në një rajon ku ka tensione historike dhe etnike, ndryshimet territoriale dhe kontrolli i zonave të shenjta mund të shkaktojnë ndjenja të forta dhe reagime nga palët e përfshira. Është e rëndësishme të konsiderohen këto implikime dhe të gjejm një zgjidhje që të përfaqësojë një kompromis të pranueshëm dhe të sigurojë stabilitetin dhe paqen në rajon.
Legaliteti ndërkombëtar:
Një aspekt tjetër që mund të ndikojë në debat është legaliteti ndërkombëtar. Vendimet mbi sovranitetin dhe kontrollin e territorit janë të ndërlikuara dhe në shumë raste janë të rregulluara nga marrëveshje ndërkombëtare dhe organizatat relevante. Kthimi i Shën Naumit duhet të përputhet me rregullat e sotme ndërkombëtare dhe të respektojë integritetin territorial të vendeve të përfshira.
Mbrojtja e komuniteteve të minoriteteve:
Një aspekt tjetër që duhet të merret parasysh është mbrojtja e komuniteteve të minoriteteve në vendin e Shenjtit Naum. Cdo vendim rreth kontrollit të kësaj zone duhet të sigurojë mbrojtjen dhe respektimin e të drejtave të minoriteteve që jetojnë dhe vijnë për të vizituar këtë vend të shenjtë.
Është e rëndësishme të vazhdohet diskutimi dhe analiza e të gjitha aspekteve të ndryshme të kthimit të Shën Naumit. Në fund, është e nevojshme të gjendet një zgjidhje e përshtatshme që i plotëson interesat dhe nevojat e të gjitha palëve të përfshira dhe që kontribuon në ruajtjen e trashëgimisë kulturore dhe pajtimin rajonal.ndikimin që kjo veprim mund të ketë në raportet me vende të tjera. Kundërshtarët mund të shprehin shqetësimin se kthimi i Shën Naumit nën kontrollin e Shqipërisë mund të shkaktojë tensione dhe mosmarrëveshje me vende të tjera që kanë interes në rajonin e Maqedonisë së Veriut.
Është e rëndësishme të vazhdohet dialogu dhe negociatat mes palëve të përfshira, duke u fokusuar në gjetjen e zgjidhjeve të qëndrueshme dhe të pranueshme për të gjitha palët. Është gjithashtu e rëndësishme të mbahet parasysh respektimi i parimeve të shtetësisë, sovranitetit dhe drejtësisë në zgjidhjen e cështjeve territoriale dhe kufitare.
Ndryshimet demografike dhe etnike: Kthimi i Shën Naumit nën kontrollin e një shteti të caktuar mund të ketë ndikim në strukturën demografike dhe etnike të zonës. Nëse vendi i përfshirë është i ndryshëm etnikisht nga komuniteti që jeton në Shën Naum, kthimi mund të shkaktojë shqetësime dhe frikë për ndryshime demografike dhe përballje të mundshme. Është e rëndësishme të konsiderohen këto sfida dhe të gjeni mënyra për të garantuar harmoninë dhe respektimin e të drejtave të të gjitha komuniteteve.
Bashkëpunimi kulturor dhe shkëmbimi: Kthimi i Shën Naumit nën kontrollin e një shteti të caktuar si Shqipwria mund të hapë rrugën për bashkëpunim kulturor dhe shkëmbim të intensifikuar midis vendit dhe komuniteteve të tjera. Përmes projekteve të përbashkëta dhe bashkëpunimit kulturor, mund të promovohet dialogu, mirëkuptimi dhe toleranca midis kulturave dhe kombeve të ndryshme.
Rritja e investimeve dhe zhvillimi ekonomik:
Kthimi i Shën Naumit nën kontrollin e një shteti të caktuar si Shqiperia mund të sjellë rritjen e investimeve dhe zhvillimin ekonomik të zonës. Mund të krijohen mundësi të reja për turizmin, infrastrukturën dhe zhvillimin e projekteve të tjera ekonomike. Ky rritje ekonomike mund të sjellë përfitime të mëdha për vendin dhe komunitetet vendase.
Ndikimi i opinionit public
: Opinion publik, si në vendin e Shenjtit Naum ashtu edhe në vendet e përfshira, mund të ketë një ndikim të madh në debatin rreth kthimit të tij. Media, organizatat shoqërore dhe individët e interesuar mund të shprehin pikëpamjet dhe mendimet e tyre, duke ndikuar në procesin e vendimmarrjes.
Është e rëndësishme të dëgjohet dhe të merret parasyshë opinioni publik në këtë cështje. Rezultati i një gjykate ndërkombëtare varet nga shumë faktorë, përfshirë argumentet e paraqitura nga palët e interesuara, evidencat dhe dëshmitë e paraqitura, si dhe interpretimi dhe zbatimi i rregullave të ligjit ndërkombëtar nga gjyqtarët e përfshirë në procesin gjyqësor.
Nëse të gjitha argumentet dhe evidencat paraqitura nga Shqipëria në një gjykatë ndërkombëtare për kthimin e Shën Naumit janë të forta dhe mbështeten nga rregullat dhe ligji ndërkombëtar, atëherë Shqipëria ka një mundësi të arsyeshme për të fituar cështjen. Megjithatë, rezultati përfundimtar do të varet nga gjyqtarët dhe organet e përfshira në procesin e gjyqësisë.
Është e rëndësishme të kuptohet se emendimi im është një spekulim dhe nuk mund të japë një përgjigje të sigurt për rezultatin e një gjykate ndërkombëtare të mundshme. Vetëm një gjykatë ndërkombëtare mund të marrë vendimin përfundimtar bazuar në argumentet dhe evidencat e paraqitura nga të gjitha palët dhe ligjin ndërkombëtar që aplikohet në cështjen specifike.
Siguria dhe stabiliteti rajonal: Kthimi i Shën Naumit nën kontrollin e një shteti të caktuar si Shqiperia mund të ketë ndikim në sigurinë dhe stabilitetin e rajonit. Është e rëndësishme të vlerësohen pasojat e mundshme dhe të sigurohet që kthimi të mos shkaktojë tensione të mëdha ose konflikte të reja në rajon. Bashkëpunimi ndërkombëtar dhe dialogu janë thelbësore për të siguruar një zgjidhje që promovon paqen dhe stabilitetin.
Roli i organizatave ndërkombëtare: Organizatat ndërkombëtare, si Kombe të Bashkuara, OSBE dhe Këshilli i Europës, kanë një rol të rëndësishëm në vlerësimin dhe monitorimin e procesit të kthimit të Shën Naumit. Ata mund të ofrojnë ndihmë dhe mbështetje në negociatat dhe zbatimin e marrëveshjeve, si dhe të ndërmarrin hapa për të siguruar respektimin e të drejtave të njeriut dhe standardeve të tjera ndërkombëtare.
Marrëveshjet ndërkombëtare dhe respektimi i tyre: Në rastin e kthimit të Shën Naumit,Shqiperisë Është e rëndësishme të konsiderohen marrëveshjet ndërkombëtare ekzistuese që mund të kenë ndikim në cështjen.
Respektimi i marrëveshjeve dhe konventave ndërkombëtare është thelbësor për të ruajtur rendin juridik ndërkombëtar dhe integritetin territorial.
Ndikimi i historisë dhe kulturës:
Kthimi i Shën Naumit është një cështje që ka thelbësi historike dhe kulturore të madhe për shumë komunitete. Ndikimi i historisë dhe kulturës në debat është i rëndësishëm dhe duhet të merret parasysh për të kuptuar ndjenjat dhe vlerat e të gjitha palëve të përfshira. Pesha e argumenteve historike dhe ligjore: Në cështjet e kthimit të trashëgimisë kulturore dhe territoriale, argumentet historike dhe ligjore kanë një rëndësi të vecantë. Palët duhet të paraqesin argumente të forta që mbështeten në bazë historike dhe ligjore për pretendimet e tyre. Vlerësimi i këtyre argumenteve është thelbësor për të arritur një zgjidhje të pranueshme dhe të drejtë. Për të gjitha manastiret
Ne s’kemi hequr dorë dhe s’do heqim kurrë nga vëndet e shenjta të ortodokseve shqiptarë
Respektimi i të drejtave të minoriteteve: Në rastin e kthimit të Shën Naumit, është e rëndësishme të respektohen të drejtat e minoritetit që jeton në zonën e caktuar. Sigurimi i mbrojtjes së të drejtave të minoritetit dhe i vazhdimit të praktikave kulturore dhe fetare të tyre është pjesë e një zgjidhje të qëndrueshme dhe të drejtë.
Ndikimi i opinionit publik dhe diplomacisë publike: Opinionet publike dhe diplomacia publike kanë ndikim në debatin rreth kthimit të Shën Naumit. Është e rëndësishme të kultivohen dialogu i hapur dhe i ndërgjegjshëm me publikun dhe të sigurohet informacioni i saktë dhe i plotë për të gjitha palët e përfshira. Diplomacia publike mund të ndihmojë në krijuar atmosferë konstruktive dhe të lehtësojë gjetjen e një zgjidhjeje të pranueshme për të gjitha palët.
Potencialet për bashkëpunim dhe zhvillim rajonal: Një debat i ndjeshëm dhe i hapur rreth kthimit të Shën Naumit mund të hapë mundësi për bashkëpunim dhe zhvillim rajonal. Identifikimi i interesave të përbashkëta dhe projekteve të mundshme të bashkëpunimit në fusha si turizmi, kultura dhe zhvillimi ekonomik mund të ndihmojë në formimin e një qendre të re pozitive për të gjitha palët e përfshira.
Këto janë disa ,medime që mund të jenë të rëndësishme për debatin rreth kthimit të Shën Naumit. Është e rëndësishme të vazhdohet diskutimi i hapur dhe ndërgjegjësimi i të gjitha palëve për të arritur një zgjidhje të përshtatshme dhe të qëndrueshme që respekton interesat dhe nevojat e të gjitha palëve të përfshira.
Të gjitha manstiret dhe objektet e kultit që janë që Shqiptare do I kthehen asaj Shqipërisë në çdo lloj menyre …..Si të duan sllavet dhe greket le te zgjedhin se si
