Nga “Huffington Post“/ Shqipëria ka marrë vrull si një destinacion udhëtimesh vitet e fundit. Vija bregdetare mahnitëse blu e vendit ka tendencë të tërheqë pjesën më të madhe të vëmendjes, por ka shumë për të zbuluar edhe në brendësi të vendit. Kur vizitova kryeqytetin, Tiranë, muajin e kaluar, u mahnita nga arkitektura dramatike dhe pamjet malore, por edhe nga një tabelë e veçantë rrugore që vura re. Një nga rrugët më të ngarkuara që kalonte në qendër të qytetit quhej “Rruga George W. Bush”.
Teksa udhëtoja me makinë nëpër qytetin e afërt me të, të Fushë-Krujës, pashë edhe më shumë nderime për presidentin e 43-të të SHBA-së. Kishte një furrë buke “George W. Bush”, një bar “George W. Bush” dhe madje edhe një statujë 9 metra të lartë të “George W. Bush” që ngrihej me krenari nga piedestali i saj në Sheshin i cili me të drejtë quhej “George W. Bush”.
Pra, çfarë ka ndodhur për këtë dashuri shumë specifike të Shqipërisë me ish-Presidentin e SHBA-së George W. Bush? Rezulton se është thellësisht e rrënjosur – dhe më e shtresuar nga sa mund të prisni.
“George W. Bush nderohet veçanërisht në Shqipëri për tre rolet historike që luajti ish-presidenti i SHBA-së”, – tha për HuffPost, Edward P. Joseph, lektor dhe bashkëpunëtor i lartë në Shkollën e Studimeve të Avancuara Ndërkombëtare të Universitetit Johns Hopkins dhe ekspert i hershëm i Ballkanit. “Së pari, administrata Bush mbështeti fuqimisht anëtarësimin e Shqipërisë në NATO, të formalizuar menjëherë pasi Bush u largua nga detyra, në vitin 2009.”
Pika e dytë me interes është roli i administratës Bush në rrugën e Kosovës – një vend me shumicë etnike shqiptare – drejt shpalljes së pavarësisë së vitit 2008, të cilën Joseph e përshkroi si “një proces torturues që kërkonte udhëheqje intensive të SHBA-së”. Kjo pavarësi erdhi pas luftës brutale të vitit 1999, në të cilën forcat serbe kryen një fushatë spastrimi etnik me vrasje, dëbime dhe mizori të tjera kundër shqiptarëve të Kosovës.
“Në fund, në vitin 2007, Bush u bë presidenti i parë amerikan që vizitoi Shqipërinë, duke marrë një pritje masive dhe të gëzueshme në Tiranë”, – vuri në dukje Joseph, duke shpjeguar nxitjen për statujën e Bushit, sheshin, furrën e bukës, barin, etj.
Në të vërtetë, raportimet nga ajo vizitë e qershorit tregojnë shkallën e entuziazmit, me turma masive, flamuj amerikanë kudo dhe madje edhe votimin e Këshillit Bashkiak të Tiranës për të riemëruar rrugën përpara Parlamentit në “Rruga George W. Bush” përpara mbërritjes së presidentit.
Pas këtij rasti të rëndësishëm, furra dhe bari që vizitoi ish-presidenti ndryshuan emrat e tyre në “George W. Bush” dhe statuja prej bronzi u përurua në vitin 2011.
Besar Likmeta, kryeredaktori i Rrjetit Ballkanik të Gazetarisë Investigative, i tha HuffPost se reagimi i Shqipërisë ishte i rrënjosur jo vetëm tek vetë Bush, por edhe në një dashuri të thellë kombëtare prej dekadash për Shtetet e Bashkuara.
“Shqipëria është një vend i vogël dhe një vizitë nga një president në detyrë i SHBA-së thjesht nuk ndodh çdo ditë”, tha ai. “Është gjithashtu një vend shumë pro-amerikan. SHBA-të shihen si aleati kryesor i Shqipërisë dhe luajtën një rol të rëndësishëm në zhvillimin e demokracisë së Shqipërisë pas rënies së Perdes së Hekurt.”
Ai shpjegoi se shqiptarët e shihnin SHBA-në si “një qytet të shndritshëm në kodër” dhe mishërim të lirisë dhe mundësisë – veçanërisht pas dekadave të izolimit nën diktaturën totalitare të Enver Hoxhës, i cili sundoi nga viti 1944 deri në vdekjen e tij në vitin 1985.
“Shqipëria ishte Koreja e Veriut e Evropës,” tha Likmeta. “SHBA-të kishin këtë ide të lirisë që ishte shumë popullore për shqiptarët pas regjimit stalinist. Dhe shqiptarët kanë tendencë të identifikohen me shumë vlera të SHBA-së, si vetëarritja dhe hapja vetë e rrugës në botë me punën dhe përpjekjet e tyre. Ata janë njerëz shumë sipërmarrës.”
Sot, qytetarët e SHBA-së mund të qëndrojnë pa viza në Shqipëri deri në 12 muaj. Dhe simpatia presidenciale midis shqiptarëve nuk kufizohet vetëm te Bush.
Pikërisht përtej kufirit në Kosovë, dashuria për ish-Presidentin Bill Clinton është e dukshme me “Bulevardin Bill Clinton” në kryeqytetin e Prishtinës, i kompletuar me një statujë 11 metra të lartë dhe një murale 25 metra të lartë të udhëheqësit. Ekziston një dyqan rrobash aty pranë me emrin “Hillary” në nder të ish-Zonjës së Parë dhe një statujë e Sekretares së Shtetit të Clinton, Madeleine Albright.
Këto homazhe nderojnë veprimet e administratës Clinton në nisjen e fushatës ajrore të NATO-s në vitin 1999 kundër forcave serbe mes sulmeve të tyre ndaj shqiptarëve etnikë në Kosovë. Shenja të tjera që tregojnë dashurinë e vendit për udhëheqësit amerikanë përfshijnë një statujë të senatorit Bob Dole, një restorant të quajtur “Shtëpia e Bardhë” (i cili përmban disa elementë të njohur dizajni) dhe një rrugë të emëruar për “George W. Bush”.
Një muzikant kosovar madje publikoi një këngë të quajtur “Thank You USA”, e cila ka arritur audiencën amerikane vitet e fundit në TikTok.
Në Shqipëri, ekziston gjithashtu një histori më e gjatë e fanatizmit presidencial që daton më shumë se një shekull më parë.
“Dashuria e Shqipërisë për presidentët amerikanë daton që nga koha e Woodrow Wilson”, thotë Joseph, duke treguar rolin e tij në Konferencën e Paqes në Paris në vitin 1919, ku ai vuri veton ndaj planeve për ndarjen e Shqipërisë dhe mbrojti të drejtën e kombit për pavarësi pas Luftës së Parë Botërore.
“Në sytë e shqiptarëve, ishte Wilson ai që mbrojti Shqipërinë kundër fuqive evropiane, duke këmbëngulur në krijimin e shtetit shqiptar në Ballkan – pas luftës dhe rënies të Perandorisë Osmane”, – shpjegon Joseph.
Mirënjohja ishte aq e qëndrueshme saqë në vitin 1924, qyteti bregdetar i Shëngjinit e riemëroi veten për pak kohë “Qyteti Uillson”. Shumë shqiptarë thuhet se madje filluan t’i quanin djemtë e tyre Wilson. Dhe deri më sot, ka edhe një statujë të Woodrow Wilson në Tiranë në “Sheshin Wilson”.
Likmeta vuri në dukje se përhapja e statujave të udhëheqësve të huaj pasqyron gjithashtu historinë artistike dhe politike të Shqipërisë.
“Nderimi me statuja i udhëheqësve që vijnë është pjesë e mënyrës sonë të të bërit të gjërave”, thotë ai. “Kjo histori daton që nga e kaluara jonë komuniste, kur kishte shumë statuja të Stalinit dhe Leninit. Tani kemi George W. Bush, të dy Papët që e vizituan dhe shprehje të tjera artistike për të shënuar këto raste.”
Ai pranoi se koncepti i ndërtimit të një statuje pasi një udhëheqës botëror viziton Uashingtonin, D.C. mund t’u duket i çuditshëm amerikanëve.
“Por këto janë ngjarje të rëndësishme që ndodhin një herë në një shekull për një vend të vogël si Shqipëria”, tha Likmeta. “Dhe për Fushë Krujën, e cila është një qytet i vogël, vizita e një presidenti amerikan është diçka që ata do të donin ta regjistronin për ta kujtuar brezat e ardhshëm.”
Joseph vuri në dukje se ky vlerësim për rolin e SHBA-së në këtë pjesë të botës në dekadat e fundit shtrihet në të gjithë Ballkanin, të paktën midis boshnjakëve, kroatëve, maqedonasve dhe malazezëve.
“Ashtu si shqiptarët – dhe kjo është e qëndrueshme – në të gjithë rajonin, shumica e qytetarëve dhe udhëheqësve e shohin SHBA-në në kontrast të mprehtë me evropianët dhe BE-në”, tha ai. “Në thelb, qytetarët dhe udhëheqësit e Ballkanit e shohin SHBA-në si burimin e vërtetë të fuqisë dhe parimeve në rajon, ndërsa Evropa shihet si e dobët dhe shpesh e ndarë.”
Mbetet për t’u parë se si kjo dinamikë do ta formësojë të ardhmen gjeopolitike të rajonit. Por, teksa Shqipëria rritet si një destinacion turistik, vizitorët amerikanë mund të argëtohen duke bërë një foto me homazhet e ndryshme të George W. Bush të shpërndara në të gjithë vendin.
Dhe në një udhëtim tjetër, ata mund të guxojnë të shkojnë në Paraguai, ku Presidenti Rutherford B. Hayes është një hero kombëtar – i kompletuar me festën e tij dhe një qytet të emëruar në nder të tij. ©Përshtati në shqip LAPSI.al
