Pavarësisht luftës në Ukrainë dhe sanksioneve perëndimore, numri i miliarderëve në Rusi ka arritur një nivel rekord, raporton BBC. Megjithatë, në 25 vitet e pushtetit të Vladimir Putin, më të pasurit e vendit kanë humbur pothuajse të gjithë ndikimin politik, duke u shndërruar në mbështetës të heshtur dhe plotësisht të kontrolluar të Kremlinit.
Në vitet që Putini ka qenë në krye të vendit, oligarkët rusë e kanë humbur pothuajse plotësisht ndikimin që dikur kishin në qendrat e vendimmarrjes.
Për presidentin rus, ky zhvillim konsiderohet një sukses. Sanksionet perëndimore nuk kanë arritur t’i shndërrojnë bashkatdhetarët e tij të pasur në kundërshtarë të regjimit, ndërsa strategjia e “karotës dhe shkopit” i ka çuar ata në një gjendje mbështetjeje të heshtur.
Një shembull tipik është ish-miliarderi bankar Oleg Tinkov. Një ditë pasi e përshkroi luftën si “të çmendur” në një postim në Instagram, drejtuesit në kompaninë e tij morën një telefonatë nga Kremlini. Mesazhi ishte i qartë: Tinkoff Bank, banka e dytë më e madhe e Rusisë në atë kohë, do të merrej nga shteti nëse nuk do të ndërpriteshin të gjitha lidhjet me themeluesin e saj.
“Nuk mund ta negocioja çmimin. Isha si peng. Merr çfarëdo që të ofrojnë. Nuk mund ta negocioja”, tha Tinkov për New York Times.
Disa ditë më vonë, një kompani e lidhur me Vladimir Potan, njeriun e pestë më të pasur të Rusisë dhe një furnizues kryesor i nikelit për motorët e avionëve luftarakë, njoftoi blerjen e bankës. Sipas Tinkov, shitja ishte vetëm për 3% të vlerës së saj reale. Ai humbi gati 9 miliardë dollarë të pasurisë së tij dhe iku nga Rusia.
Pamja aktuale është shumë larg periudhës pas-sovjetike, kur një grup rusësh blenë ndërmarrje të mëdha shtetërore dhe u pasuruan duke shfrytëzuar mundësitë e kapitalizmit të ri. Pasuria e asaj epoke u përkthye në ndikim dhe pushtet politik, duke krijuar fenomenin e oligarkëve.
Më i fuqishmi prej tyre, Boris Berezovski, kishte pretenduar se e kishte ndihmuar Putinin të ngjitej në presidencë në vitin 2000. Në vitin 2012, ai kërkoi falje për atë zgjedhje, duke shkruar se nuk e kishte parashikuar “tiranin dhe uzurpatorin e ardhshëm lakmitar”. Një vit më vonë, Berezovski u gjet i vdekur në rrethana misterioze ndërsa ishte në mërgim në Mbretërinë e Bashkuar – një periudhë në të cilën oligarkia ruse kishte marrë fund në mënyrë efektive.
Kur, më 24 shkurt 2022, disa orë pasi urdhëroi një pushtim në shkallë të plotë të Ukrainës, Putini mblodhi rusët më të pasur në Kremlin. Të pranishmit e dinin se pasuria e tyre do të pësonte një goditje të rëndë. Megjithatë, mundësitë për reagim ishin minimale. “Shpresoj që në këto kushte të reja të bashkëpunojmë po aq mirë dhe në mënyrë efektive”, – u tha ai atyre. Një gazetar që ishte në takim i përshkroi ata si “të zbehtë dhe pa gjumë”.
Sipas Forbes, në dy muajt e atëhershëm, deri në prill 2022, numri i miliarderëve rusë ra nga 117 në 83, për shkak të luftës, sanksioneve dhe rënies së rublës. Në total, ata humbën 263 miliardë dollarë, ose mesatarisht 27% të pasurisë së tyre.
Por vitet që pasuan treguan se ekonomia e luftës krijoi mundësi të reja. Rritja e shpenzimeve ushtarake nxiti një rritje prej më shumë se 4% në vitet 2023 dhe 2024, duke përfituar edhe ata miliarderë që nuk përfituan drejtpërdrejt nga kontratat e mbrojtjes.
Deri në vitin 2024, më shumë se gjysma e miliarderëve rusë ishin ose të përfshirë në furnizimin e ushtrisë ose përfituan nga pushtimi, sipas Giacomo Tonini. Siç i tha ai BBC-së, kushdo që bën biznes në Rusi “duhet të ketë një marrëdhënie me qeverinë”. Po atë vit, Rusia shtoi një rekord prej 140 miliarderësh në listën e Forbes, me një pasuri të kombinuar prej 580 miliardë dollarësh – vetëm 3 miliardë dollarë nën nivelin më të lartë para pushtimit.
Ndërsa përfitimet ishin aty për besimtarët, Kremlini i ndëshkoi ata që sfiduan linjën e tij në një mënyrë shembullore. Rusët ende e kujtojnë rastin e manjatit të naftës Mikhail Khodorkovsky, i cili kaloi 10 vjet në burg pasi formoi një organizatë pro-demokraci në vitin 2001 dhe shtetëzoi Yukos.
Pas pushtimit, pothuajse të gjithë manjatët rusë heshtën, ndërsa ata që e kundërshtuan publikisht ikën nga vendi, duke humbur shumë nga pasuria e tyre. Edhe pse shumë prej tyre u vunë në shënjestër të sanksioneve perëndimore, qëllimi i kthimit kundër Kremlinit nuk u arrit.
“Perëndimi bëri gjithçka që mundi për të mbledhur miliarderët rusë rreth flamurit”, vëren Alexander Kolyandr i Qendrës për Analizën e Politikave Evropiane, duke shpjeguar se ngrirja e llogarive dhe sekuestrimi i aseteve në fund të fundit forcuan kontrollin e Putinit.
Boshllëku i lënë nga largimi i kompanive të huaja pas pushtimit u mbush nga biznesmenë pro-Kremlin, të cilët fituan asete fitimprurëse me çmime të ulëta. Siç argumenton Alexandra Prokopenko e Qendrës Carnegie Rusia Eurasia, kjo krijoi një “ushtri të re besnikësh aktivë dhe me ndikim”, mirëqenia e të cilëve varet nga vazhdimi i konfrontimit me Perëndimin.
Vetëm në vitin 2024, 11 miliarderë të rinj dolën në Rusi në këtë mënyrë. Pavarësisht luftës dhe sanksioneve – dhe, në disa raste, falë tyre – Putini mban kontroll të ngushtë mbi lojtarët kryesorë në skenën ekonomike dhe politike ruse.
