Kushdo që dyshon te fuqia e protestës duhet të shikojë Bullgarinë për të kuptuar se çfarë ndryshimi mund të sjellin njerëzit në rrugë.
Më 26 nëntor dhe 1 dhjetor, dhjetëra mijëra bullgarë, kryesisht të rinj, pushtuan qendrën e Sofies dhe qytete të tjera të mëdha duke protestuar kundër projektbuxhetit të vitit 2026, i cili parashikonte rritje taksash për sektorin privat, për të financuar rritje pagash në sektorin publik. Një mënyrë e shkurtër sipas kritikëve, për të zgjeruar kontrollin e qeverisë mbi administratën publike, ushtrinë dhe policinë.
Të tronditur nga përmasat e protestave, më 2 dhjetor koalicioni qeverisës i populistëve të GERB, socialistëve pro-rusë dhe nacionalistëve “Ekziston një popull si ky” i mbështetur nga partia “Fillimi i ri” i oligarkut Delyan Peevski, e tërhoqi projektin.
Ashtu si studentët që morën drejtimin e protestave në Serbi pas një aksidenti fatal në një stacion treni në nëntor të vitit të kaluar, “Gjenerata Z” duket se po merr drejtimin në Bullgari, edhe pse shpesh pa ndonjë identifikim të fortë me partitë opozitare reformiste “Vazhdojmë ndryshimin” dhe “Bullgaria demokratike”. Tashmë me objektiv jo vetëm rrëzimin e buxhetit, por edhe dorëheqjen e qeverisë, protestuesit kanë premtuar se do t’i mbushin sërish rrugët çdo të premte mbrëma.
Të rinjtë kanë munguar dukshëm në protestat politike në Bullgari vitet e fundit. Herën e fundit që adoleshentët dhe studentët dolën në numër të madh ishte në vitet 2013-2014, kur Universiteti i Sofies u pushtua dy herë.
“Ky moment përfaqëson një pikë kthese në tolerancën e të rinjve ndaj korrupsionit dhe mënyrës si drejtohen punët këtu”, tha Anna Bodakova, 22 vjeç, studente e sociologjisë, e cila ka fituar ndjekje të madhe online gjatë vitit të fundit me kritikat e saj ndaj sistemit arsimor bullgar, dhunës në familje dhe feminicidit, si edhe politikave të aleancës qeverisëse.
Bullgarët kanë parë me shqetësim në rritje ngritjen politike të Peevskit, i konsideruar nga shumë si mishërim i lidhjes së errët mes politikës, korrupsionit dhe krimit të organizuar që ka shqetësuar vendin prej dekadash. SHBA e ka sanksionuar sipas ligjit “Magnitsky”, duke e akuzuar për korrupsion dhe ndikim të paligjshëm, ndërsa Britania ka vendosur gjithashtu sanksione, duke thënë se Peevski ishte përfshirë në tentativat “për të ushtruar kontroll mbi institucione dhe sektorë kyç të shoqërisë bullgare përmes ryshfetit dhe përdorimit të perandorisë së tij mediatike”.
Rritja e Peevskit
“Që nga shkolla fillore ne kemi qenë dëshmitarë të rrugëtimit të Delyan Peevskit në pozicione gjithnjë e më të rëndësishme në administratën publike, për të cilat ai është qartazi i papërshtatshëm”, tha Bodakova. Buxheti ishte vetëm “katalizatori” për shpërthimin e zemërimit popullor, i tha ajo BIRN.
“Problemi është më i madh: ne duam të qëndrojmë në Bullgari, të punojmë këtu, të krijojmë familje këtu dhe përmes taksave tona të sigurojmë fonde për sistemin e sigurimeve shoqërore që një ditë do t’u paguajë prindërve tanë pensionet”, tha Bodakova. “Qeveria po i bën këto gjëra qëllimisht të vështira për ne”.
“E gjithë kjo kulmoi në një lëvizje të organizuar që po përpiqet t’ua bëjë atyre punët po aq të vështira përmes protestave demokratike dhe fushatave në rrjetet sociale që realisht kanë depërtuar në çdo cep të internetit. Nga opinion-bërësit te konkurrentët e reality show-ve e deri te këngëtarët e pop-folkut, të gjithë po kërkojnë dorëheqjen e kësaj qeverie.”
Duke shfrytëzuar fuqinë e rrjeteve sociale, protestuesit kanë transmetuar ngjarjet live, madje duke filmuar huliganë me maska që nxitën përplasje me policinë, në atë që Bodakova dhe të tjerë e quajnë përpjekje të sponsorizuar nga shteti për t’u infiltruar në protesta dhe për t’i diskredituar ato përmes dhunës.
“Më e rëndësishmja, kjo gjeneratë ka vrarë frikën lidhur me Peevskin dhe kontrollin e tij mbi të gjitha proceset qeveritare dhe e ka kthyer në meme”, tha ajo.
Prania e adoleshentëve dhe studentëve po ushqen optimizëm edhe tek protestuesit më të lodhur.
“Para protestës së parë më 26 nëntor, do të kisha thënë se nuk jam optimist”, tha shkrimtari 48-vjeçar Andrey Velkov, romani i të cilit më i fundit është botuar këtë vit me titullin “Requiem për një shtet”
“Në vitet e fundit, me përjashtim të disa shpërthimeve sporadike, protestat kanë ngjarë si seanca psikoterapie publike për atë shtresë të hollë, jokonformiste dhe mendje aktive të shoqërisë, sesa si instrument presioni politik.”
Protesta e nëntorit ishte ndryshe, tha ai, dhe jo vetëm për shkak të përmasave.
“Energjia ishte ndryshe, kryesisht sepse edhe Gen Z mori pjesë, më në fund u zgjua dhe u bashkua me brezat që kanë protestuar më parë”, tha ai. “Kjo solli pak shpresë se procesi i shndërrimit të shtetit në një kënetë të turbullt është, në mos i ndaluar, të paktën i ngadalësuar.”
Politika si ‘junk food’
Kjo nuk do të thotë se zemërimi popullor do të shndërrohet automatikisht në mbështetje më të madhe për opozitën pro-BE “Vazhdojmë me ndryshimin” dhe “Bullgaria Demokratike”, që kanë ndarë pushtetin vitet e fundit, përfshirë me GERB të Boyko Borissovit, por me pak rezultat.
“Partitë opozitare janë fajtore për apatinë e njerëzve”, tha Velkov. “Kryesisht sepse ato gjithmonë i nënshtrohen ndonjë kompromisi me status quo-në politike dhe janë dramatikisht të paafta në komunikimin me rrethin më të gjerë të votuesve, gjë që i bën njerëzit vulnerabël ndaj narrativave të palës tjetër.”
“Requiem për një shtet”, romani i tij i pestë, është një satirë e zhveshur ndaj Bullgarisë bashkëkohore, një histori e një vendi të quajtur “Ulgaria”, të drejtuar nga figura si “Eevski” dhe “Orissov”.
Në libër, të rinjtë “Ulgarianët” detyrohen të komprometojnë moralin e tyre, ndërsa shoqëria pret me padurim politikanin e radhës me fytyrë të freskët që premton një të ardhme më të mirë.
“Nëse kjo energji e re shoqërore kanalizohet dhe komunikohet si duhet, Bullgaria mund të ketë ende një shans të bëhet një vend normal dhe demokratik evropian një ditë”, tha Velkov.
“Dhe jo ky produkt i sintetizuar si “junk food” që fsheh kleptokracinë arrogante që përfaqëson aktualisht.”/ Balkaninsight, përshtati Lapsi.al
