Sezoni i ri i NBA-së sapo ka nisur, por liga është tronditur nga një skandal i madh që prek integritetin e saj. Dy figura të njohura të basketbollit amerikan, trajneri i Portland Trail Blazers, Chauncey Billups, mbrojtësi i Miami Heat, Terry Rozier dhe ish-lojtari i NBA-së, Damon Jones janë arrestuar dhe janë vënë nën hetim federal për përfshirje në aktivitete të paligjshme të lojërave të fatit.
Hetimi ka nisur pas raportimeve për aktivitete të pazakonta bastesh që datojnë që nga marsi i vitit 2023. Ngjarja që ka ndezur dyshimet lidhet me një ndeshje midis Charlotte Hornets, (ku Rozier luante në atë kohë) dhe New Orleans Pelicans. Në disa platforma bastesh u regjistrua një rritje e çuditshme e basteve që parashikonin një performancë të dobët të Rozier-it në pikë, rikuperime dhe asistime.
Brenda më pak se një ore, një bastvënës profesionist vendosi 30 baste me një shumë totale prej 13,759 dollarësh, duke detyruar disa agjenci të mbyllnin bastet mbi emrin e Rozier. Rastësisht ose jo, ai u tërhoq nga loja pas vetëm 10 minutash për shkak të një dëmtimi të dyshuar në këmbë.
Në atë kohë, nuk u gjetën shkelje të rregullave dhe ai u lirua nga çdo akuzë. Megjithatë, sipas burimeve më të fundit, autoritetet kanë zbuluar prova të reja që e lidhin lojtarin me një rrjet të gjerë bastesh të paligjshme, ku dyshohet se përfshihej edhe trajneri Chauncey Billups.
Skandali që po trondit NBA-në dhe botën e sportit amerikan i ka rrënjët në trashëgiminë e errët të mafias italo-amerikane. Sipas të dhënave të FBI-së, pas rrjetit të ndeshjeve të kurdisura dhe basteve të paligjshme qëndrojnë anëtarë të familjeve famëkeqe të Nju Jorkut, të cilat për dekada të tëra kontrollonin Cosa Nostra.
Kthimi i “5 Familjeve”
Rasti që u zbulua sot ka të bëjë me anëtarët e familjeve më të famshme të krimit në Nju Jork, si Bonanno, Genovese dhe Gambino. Këto janë 3 nga “Pesë Familjet” legjendare – së bashku me Colombo dhe Lucchese që kanë kontrolluar botën e krimit italo-amerikan të qytetit që nga viti 1931.
Në vitet 1990, operacionet policore në shkallë të gjerë të kombinuara me vullnetin politik të administratës Giuliani, e ulën ndjeshëm aktivitetin e mafies. Por, siç tregojnë arrestimet e sotme, mafia nuk u zhduk kurrë – ajo thjesht u përshtat me epokën e re të krimit dixhital dhe lojërave të fatit online.
“Pesë Familjet” mbeten pjesë e rrjetit më të gjerë amerikano-sicilian të “La Cosa Nostra”, i cili punon ngushtë me qarqet përkatëse në Siçili. “Për mafiozët italianë, Nju Jorku është ‘palestra’ ku ngurtësohen anëtarët e rinj”, – tha për BBC-në profesorja e kriminologjisë Anna Sergi.
Arrestimet që tronditën NBA-në
Sipas FBI-së, trajneri i Blazers, Chauncey Billups, mbrojtësi i Miami Heat, Terry Rozier dhe ish-lojtari i NBA-së, Damon Jones, u arrestuan për përfshirjen e tyre në dy raste paralele të basteve të paligjshme.
Rasti i parë, i koduar “Operacioni Asgjë Veç Bastit”, përfshin 6 të pandehur të cilët dyshohet se përdorën informacion të brendshme – dhe në disa raste, ndryshuan performancën e tyre – për të ndikuar në rezultatin e basteve.
Rasti i dytë përfshin 31 të pandehur që morën pjesë në lojëra pokeri të kurdisura, duke përdorur pajisje teknologjike si lentet e kontaktit dhe tavolinat me rreze X që u lejonin lojtarëve të lexonin letrat e kundërshtarëve të tyre. NBA njoftoi se Billups dhe Rozier janë pezulluar në pritje të përfundimit të hetimit.
Si funksiononin bastet e fiksuara në NBA
Unaza u përqendrua në të ashtuquajturat lojtarë “props”, një lloj basti bazuar në statistikat individuale të një lojtari (pikë, rikuperime, asiste, etj.). Agjentët e basteve ofrojnë çmime të parashikuara para ndeshjes – për shembull, 20.5 pikë për një basketbollist – dhe lojtarët vënë bast nëse ai do të shënojë mbi ose nën atë limit.
Meqenëse këto çmime varen nga forma, kundërshtari dhe situata e lojës, rrjedhjet e vogla të informacionit mund të ndryshojnë ekuilibrin. Ky ishte edhe rasti i 23 mars 2023 me Terry Rozier.
Autoritetet identifikuan të paktën 7 ndeshje të NBA-së, midis shkurtit 2023 dhe marsit 2024, që u konsideruan të dyshimta. Taktikat kryesore të përfshinin: Lëndime fiktive, lojtarë që tërhiqen para kohe nga ndeshjet për të ndryshuar rezultatin, etj.
Sipas aktakuzës, prokurorët pretendojnë se mëngjesin e 9 shkurtit 2023, para një ndeshjeje të Los Angeles Lakers kundër Milwaukee Bucks, Damon Jones i dërgoi një mesazh një bashkëpunëtori ku shkruhej: “Vendos një bast të madh për Milëaukee sonte para se të dalin lajmet! [Lojtari 3] nuk po luan sonte. Vendos mjaftueshëm baste që Jones të hajë tani!!!”
Edhe pse aktakuza nuk e përmend Lojtarin 3, ylli i Lakers, LeBron James, nuk luajti në atë ndeshje.
Mafia e shekullit të 21-të
Skandali nxjerr në pah edhe një herë aftësinë e përjetshme të mafies për të evoluar: nga bixhozi dhe prostitucioni i paligjshëm i viteve 1950 deri te manipulimi dixhital i sotëm. Hetuesit e FBI-së besojnë se bashkëpunimi i atletëve, biznesmenëve dhe krimit të organizuar nuk është një incident i izoluar, por pjesë e një “bote të fshehtë financiare” të re ku paligjshmëria fshihet pas ekranit të një telefoni celular.
Më e famshmja nga familjet është familja “Gambino” që mori emrin nga Carlo Gambino, një gangster sicilian që mbërriti në Nju Jork në vitin 1921. Pasi punoi për disa familje të tjera kriminale, Gambino përfundimisht u bë një anëtar themelues i njërës prej “Pesë Familjeve”. Thuhet se ai ka frymëzuar personazhin me të njëjtin emër në filmin “Kumbari” dhe vdiq në vitin 1976.
Një nga ndjekjet penale më të famshme të mafias së Nju Jorkut në dekadat e fundit përfshinte familjen Gambino dhe udhëheqësin e saj famëkeq, John Gotti, i njohur si “Teflon Don”.
Gotti, i cili kishte marrë kontrollin e familjes duke vrarë paraardhësin e tij, u dënua në vitin 1992 për një numër akuzash, duke përfshirë shantazh dhe vrasje. Ai u dënua me burgim të përjetshëm dhe vdiq në vitin 2002.
Bosi i familjes kriminale Gambino, John Gotti, i njohur edhe si “Teflon Don”, u vra në vitin 2019 jashtë shtëpisë së tij në Staten Island nga udhëheqësi famëkeq i familjes kriminale Gambino, Frank Cali, në vrasjen e parë të synuar të një bosi mafioz të Qytetit të Nju Jorkut që kur Gotti urdhëroi vrasjen e shefit të tij të mëparshëm.
