Trupat izraelite kanë filluar të tërhiqen nga disa zona të Gazës, pasi qeveria izraelite miratoi fazën e parë të marrëveshjes së armëpushimit dhe kthimit të pengjeve të presidentit amerikan Donald Trump.
Sipas marrëveshjes, e cila u publikua për herë të parë nga Trump javën e kaluar dhe u nënshkrua pas disa ditësh negociatash intensive në Egjipt, Izraeli tani ka 24 orë kohë për t’u tërhequr në një vijë të rënë dakord brenda territorit palestinez.
Më pas, Hamasi do të ketë 72 orë për të liruar të gjithë pengjet izraelitë që ndodhen ende në Gaza, ndërsa Izraeli do të lirojë qindra të burgosur palestinezë.
Kjo ndodh pak më shumë se dy vjet pas sulmit të udhëhequr nga Hamasi në jug të Izraelit më 7 tetor 2023, ku u vranë rreth 1,200 persona dhe 251 të tjerë u morën peng.
Ky sulm shkaktoi një ofensivë të gjerë ushtarake izraelite në Gaza, e cila ka vrarë mbi 67,100 persona, sipas Ministrisë së Shëndetësisë së territorit të drejtuar nga Hamasi. Shifrat e saj konsiderohen të sakta nga OKB-ja dhe organizata të tjera ndërkombëtare.
Kjo është ajo që dihet deri tani.
Çfarë është rënë dakord?
Tani që marrëveshja është miratuar zyrtarisht nga kabineti izraelit, armëpushimi pritet të hyjë në fuqi, megjithëse raportimet gjatë natës sugjerojnë se sulmet ajrore izraelite kanë vazhduar në disa zona.
Forcat tokësore izraelite kanë filluar tërheqjen në një vijë të rënë dakord, e cila, sipas një zëdhënësi të zyrës së kryeministrit, do ta linte Izraelin në kontroll të 53% të Gazës. Një hartë e shpërndarë nga Shtëpia e Bardhë javën e kaluar tregon se kjo do të jetë faza e parë nga tre fazat e tërheqjes izraelite.
Ushtria izraelite tha të premten se trupat janë “duke rregulluar pozicionet operacionale”.
Pasi kjo tërheqje të përfundojë, do të nisë një numërim 72-orësh për Hamasin që të lirojë të gjithë 20 pengjet që besohet se janë ende gjallë. Kthimi i trupave të 28 pengjeve të vdekur do të ndodhë më pas, megjithëse nuk është e qartë sa kohë do të zgjasë.
Izraeli më pas do të lirojë rreth 250 të burgosur palestinezë që vuajnë dënime të përjetshme në burgjet izraelite dhe 1,700 të arrestuar nga Gaza, tha një burim palestinez për BBC-në. Identitetet e tyre nuk janë bërë publike, por një listë e paraqitur nga Hamasi përpara arritjes së marrëveshjes përfshinte figura të njohura që vuajnë disa dënime të përjetshme për sulme vdekjeprurëse ndaj izraelitëve.
Një nga të burgosurit më të njohur, Marwan Barghouti, nuk do të lirohet si pjesë e shkëmbimit, sipas një zëdhënësi izraelit.
Izraeli gjithashtu do të kthejë trupat e 15 palestinezëve për çdo peng izraelit të vdekur, sipas planit të Trump-it.
Qindra kamionë me ndihma humanitare do të fillojnë gjithashtu të hyjnë në Gaza. Një uri e përhapur u shpall në një pjesë të territorit për herë të parë në gusht nga ekspertë të mbështetur nga OKB-ja, të cilët thanë se më shumë se gjysmë milioni njerëz po përballeshin me “kushte katastrofike” të karakterizuara nga “uria, mjerimi dhe vdekja”.
Izraeli e ka mohuar vazhdimisht që në territor të ketë uri.
Plani i Trump-it specifikonte që 600 kamionë me ndihma të shpërndaheshin çdo ditë, por burimet palestineze thanë se fillimisht do të lejohen të paktën 400 kamionë në ditë, me rritje graduale më pas.
Një forcë shumëkombëshe prej rreth 200 trupash, nën mbikëqyrjen e ushtrisë amerikane, do të monitorojë armëpushimin në Gaza, sipas një zyrtari të lartë amerikan.
Përbërja e forcës pritet të përfshijë trupa nga Egjipti, Katari, Turqia dhe Emiratet e Bashkuara Arabe. Zyrtari tha se roli i tyre do të jetë të mbikëqyrin dhe vëzhgojnë armëpushimin dhe “të sigurojnë që të mos ketë shkelje apo depërtime”.
Një tjetër zyrtar i lartë amerikan tha se asnjë forcë amerikane nuk do të jetë në terren në Gaza.
Çfarë ndodh më pas?
Nëse faza e parë e planit 20-pikësh të Trump-it përfundon me sukses, atëherë do të fillojnë negociatat për detajet e fazave të mëvonshme, por shumë prej tyre mund të jenë të vështira për t’u dakorduar.
Propozimi thotë se, nëse miratohet nga të dyja palët, lufta do të përfundojë menjëherë.
Ai parashikon që Gaza të çmilitarizohet dhe që të gjitha strukturat “ushtarake, terroriste dhe ofensive” të shkatërrohen.
Parashikohet gjithashtu që Gaza të qeveriset fillimisht nga një komitet kalimtar i përkohshëm i teknokratëve palestinezë, nën mbikëqyrjen e një “Bordi të Paqes” të drejtuar dhe kryesuar nga Donald Trump, ku do të përfshihet edhe ish-kryeministri britanik Tony Blair.
Administrimi i Rripit do t’i dorëzohet më pas Autoritetit Palestinez, që aktualisht qeveris Bregun Perëndimor, pasi të ketë kaluar përmes reformave të brendshme.
Sipas planit, Hamasi, grupi i armatosur që ka qeverisur territorin që nga viti 2007, nuk do të ketë asnjë rol në qeverisjen e ardhshme, as direkt, as indirekt.
Anëtarëve të Hamasit do t’u ofrohet amnisti nëse angazhohen për bashkëjetesë paqësore, ose strehim i sigurt në një vend tjetër.
Asnjë palestinez nuk do të detyrohet të largohet nga Gaza, dhe ata që dëshirojnë të ikin do të kenë të drejtën të kthehen.
Një “plan zhvillimi ekonomik i Trump për rindërtimin dhe gjallërimin e Gazës” do të krijohet nga një grup ekspertësh.
Ka të ngjarë që gjatë negociatave për fazat e mëvonshme të ketë disa pika përplasjeje.
Hamasi më parë ka refuzuar të dorëzojë armët, duke thënë se do ta bëjë këtë vetëm pasi të jetë krijuar një shtet palestinez.
Grupi gjithashtu nuk përmendi asgjë për çarmatimin në përgjigjen e tij fillestare ndaj planit fundjavën e kaluar, duke ushqyer spekulimet se qëndrimi i tij nuk ka ndryshuar.
Edhe pse Izraeli ka pranuar plotësisht planin e Trump-it, kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu duket se ka kundërshtuar përfshirjen e Autoritetit Palestinez në qeverisjen e Gazës pas luftës, edhe pse qëndronte në podium pranë presidentit të tij javën e kaluar.
Hamasi gjithashtu ka thënë se pret të ketë një rol të ardhshëm në Gaza si pjesë e “një lëvizjeje palestineze të bashkuar”.
Një tjetër pikë e debatit është shtrirja e tërheqjes izraelite.
Izraeli thotë se tërheqja e parë do ta lërë nën kontroll të rreth 53% të Gazës.
Plani i Shtëpisë së Bardhë parashikon tërheqje të mëtejshme në rreth 40%, dhe pastaj në 15%.
Faza e fundit do të përbëjë një “perimetër sigurie” që “do të mbetet derisa Gaza të jetë plotësisht e sigurt nga çdo kërcënim i ri terrorist”.
Formulimi është i paqartë dhe nuk jep asnjë afat përfundimtar për tërheqjen e plotë të Izraelit, diçka për të cilën Hamasi me siguri do të kërkojë sqarime të plota.
BBC, përgatiti në shqip ©LAPSI.AL
