AZEM DHE SHOTË GALICA – HEROIZMAT QË POLITIKA I HARROJ POR KOMBI S’DUHET TI HARROJË
Nga Flamur Bucpapaj
Historia shqiptare ka prodhuar heronj të pushkës e të penës, por pak figura qëndrojnë aq të larta në kujtesën e qëndresës sa Azem e Shotë Galica. Ata nuk ishin thjesht burrë e grua, por simboli i një kombi që nuk pranoi të nënshtrohej, i një dashurie të lidhur me betejën dhe i një besnikërie të palëkundur ndaj flamurit kuqezi.
Konteksti historik: Një komb i copëtuar
Pas shpalljes së Pavarësisë më 28 nëntor 1912, Shqipëria u gjymtua nga Konferenca e Ambasadorëve në Londër, ku pjesa më e madhe e Kosovës iu dha Serbisë. Filluan krimet, djegiet dhe dëbimet masive ndaj popullsisë shqiptare. Qeveria e Ismail Qemalit ishte e pafuqishme për të mbrojtur trojet e mbetura jashtë kufijve. Në këtë klimë represioni, në Drenicë lindi dhe u rrit fryma e një lëvizjeje të armatosur që nuk do të pranojë asnjëherë pushtetin serb.
Azem Galica – strategu i maleve
I lindur më 1889 në Galicë të Drenicës, Azem Bejta (Galica) mori pjesë që i ri në kryengritjet kundër Perandorisë Osmane (1910, 1912). Pas pushtimit serb, ai u bë komandant i njërës nga çetat më të njohura të rezistencës. I armatosur modestisht, por me përvojë dhe strategji guerile, ai sulmoi garnizonet serbe, prishi komunikimet e armikut dhe ruajti moralin e popullit.
Betejat e shquara të Azem Galicës përfshijnë:
Beteja e Galicës (1915): Një nga përballjet e para ku çeta e tij dëboi trupat serbe nga zona përkohësisht.
Lufta e Morinës (1917): Me një grup prej vetëm 40 luftëtarësh, u përball me një batalion serb, duke i shkaktuar humbje të rënda.
Aksioni në Skenderaj (1921): Sulm surprizë mbi garnizonin serbpër të liruar të burgosurit shqiptarë.
Beteja e Drenicës (1924): Përleshja e fundit e madhe e tij, ku mbeti i plagosur rëndë dhe humbi jetën.
Shotë Galica – “Zonja e Pushkës”
Qerime Halili, e njohur si Shotë Galica, lindi në 1895 në Drenicë. Ajo nuk ishte thjesht bashkëshorte e Azemit, por një luftëtare e paepur që mbajti pushkën në dorë në çdo betejë. Pjesëmarrja e saj ishte e jashtëzakonshme për kohën, duke thyer barrierat e rolit të gruas në shoqërinë tradicionale.
Në mungesë të Azemit, Shota shpesh komandonte çetën, organizonte furnizimin dhe mbante gjallë frymën e rezistencës. Pas vdekjes së Azemit në 1924, ajo vazhdoi luftën edhe për dyvite të tjera, deri kur e sëmurë nga tuberkulozi, kaloi kufirin për në Shqipëri. Konteksti historik dhe lufta e çetave për liri
Pas shpalljes së Pavarësisë në 1912, Shqipëria mbeti e copëtuar dhe e pambrojtur. Territori i Kosovës i ra pjesërisht Serbisë, duke filluar një valë represioni kundër shqiptarëve. Në këtë situatë, u krijua Lëvizja Kaçake, një rezistencë e armatosur që luftoi deri në fund për bashkimin kombëtar. . Shotë Galica – gruaja guerrile e Kosovës
Qerime Halili (Shotë Galica), e lindur më 10 nëntor 1895 në Drenicë, u rrit mes gjashtë vëllezërve dhe u martua me Azemin në vitin 1915. Ajo hyri në luftë bashkë me të dhe mori pjesë në kryengritjet e Dukagjinit dhe Junikut (1919–1923), si dhe në mbrojtjen e zonës neutrale të Junikut dhe Drenicës së Vogël. Pas vdekjes së Azemit (korrik 1924), ajo mori komandën e çetës së tij dhe luftoi së bashku me Bajram Currin në zonat e Hasit dhe Lumës.
“Jeta pa dije është si një luftë pa armë.”
Ky citat i Shotës përfaqëson thelbin e mendimit të saj: jo vetëm luftë fizike, por nevoja për arsim, vetëdije dhe formim
. Azem Galica – guerril i vendosur
Lindi në vitin 1889 në Galicë të Drenicës. Ai u rrit në një familje që tashmë kishte paguar çmimin me gjak; i ati, Bejta Galica, ishte vrarë duke luftuar pushtuesit. Azemi mori pjesë në luftërat ballkanike si pjesëtar i Komitetit për Mbrojtjen e Kosovës dhe komandant i çetave Kaçake që luftuan kundër pushtimit serb, austro-hungarez dhe bullgar në Luftën e Parë Botërore. Në vitin 1918, bashkë me edhe dhe UÇK-je vendase, pushtuan Pejën dhe kapën garnizone të tëra ushtarake serbe dhe austro-hungareze.
.”
Për dy vjet pas vdekjes së Azemit, ajo luftoi me guxim, më pas u tërhoq në Shqipëri të sëmurë dhe të plagosur, duke kujdesur për jetimët e bashkëluftëtarëve të rënë. Në fund, shkroi një letër prekëse për mbretin Zog, duke shprehur skamjen e thellë:
Megjithatë, asnjë ndihmë nuk erdhi – dhe ajo vdiq në Fushë-Krujë në korrik 1927.
. Monumentet e harresës dhe kujtesës
Kulla e tyre në Galicë u shkatërrua gjatë bombardimeve të vitit 1924, por u rindërtua në vitin 2010 nga autoritetet e Kosovës si simbol i rezistencës kombëtare.
Tradhtia institucionale e Tiranës
Në vend që t’i hapte dyert dhe t’i jepte kujdesin e merituar, shteti shqiptar i asaj kohe e la të jetonte në kushte mjerimi në Fushë-Krujë, ku vdiq në korrik 1927. Varri i saj nuk mori asnjëherë nderimin e duhur shtetëror. Ky është një njollë e zezë në kujtesën kombëtare.
Pse Azem dhe Shota nuk janë ende në altarin e kombit?
Qeveritë shqiptare të të gjitha periudhave, nga Zogu te regjimi komunist dhe deri sot, kanë qenë të vakëta në nderimin e tyre. Shkaqet lidhen me kalkulime politike dhe me frikën nga tensionet me Serbinë. Por kjo frikë është një fyerje ndaj gjakut të derdhur për lirinë.
Thirrje për veprim
Si shqiptar dhe nacionalist, kërkoj me vendosmëri:
Shota Galica të shpallet menjëherë “Heroinë Kombëtare” e Shqipërisë dhe të vendoset në Varrezat e Dëshmorëve të Kombit ose në Prishtinë, krah figurave madhore të lirisë.
Azem Galica të marrë nderimin shtetëror të munguar me memorial të denjë në Tiranë dhe Prishtinë.
Të përfshihen në kurrikulat shkollore si shembuj të rezistencës kombëtare, që brezat e rinj të kuptojnë se liria nuk u fitua në tavolina diplomatike, por në male e fusha me gjakun e më të mirëve tanë. Një komb që harron heronjtë, harron vetveten
Është e papranueshme që Shota Galica nuk ka ende titullin “Heroinë Kombëtare” në Shqipëri. Është e pafalshme që varri i saj nuk gjendet në Varrezat e Dëshmorëve të Kombit, krahas figurave të tjera madhore të historisë. Kosova e kujton si heroinë, Shqipëria nuk ka asnjë arsye të qëndrojë në heshtje.
Monumentet e kujtesës
Kulla e tyre në Galicë, e shkatërruar gjatë luftimeve të vitit 1924, u rindërtua në vitin 2010 nga autoritetet e Kosovës si simbol i rezistencës kombëtare. Por kujtesa nuk duhet të mbetet vetëm në gur; ajo duhet të jetë e gjallë në ndërgjegjen e çdo shqiptari. Kërkesa për nderim të vonuar
Shota Galica të shpallet menjëherë “Heroinë Kombëtare” e Shqipërisë dhe varri i saj të vendoset në Varrezat e Dëshmorëve ose në Prishtinë.
Azem Galica të nderohet me memorial kombëtar në Tiranë dhe Drenicë.
Përfshirja në kurrikulat shkollore si shembull i qëndresës dhe bashkimit kombëtar.
Azem dhe Shotë Galica nuk ishin vetëm luftëtarë, ata ishin vetë zemra që rrahu për lirinë e Kosovës dhe për dinjitetin e gjithë kombit shqiptar. Ata e kuptuan se Shqipëria nuk është vetëm një vend në hartë, por një besë e përjetshme mes shqiptarëve kudo që janë.
Heshtja dhe harresa e qëllimshme e qeverive shqiptare ndaj tyre nuk fshin dot gjakun e derdhur e as lavdinë që ata fituan me pushkë dhe sakrificë. Ky borxh moral nuk mund të lihet më pa u shlyer.
Sot, Shqipëria dhe Kosova duhet t’i ngrejnë Azemit e Shotës përmendoret më të larta – jo vetëm prej guri e bronzi, por në vetë ndërgjegjen kombëtare. Të shpallen zyrtarisht Hero Kombëtar dhe Heroinë Kombëtare, të prehen aty ku prehen më të mirët e kombit, dhe të mësohen brez pas brezi si shembull i guximit dhe besës shqiptare.
Sepse Shqipëria është një, dhe amaneti i tyre ishte që ajo të bëhet e lirë dhe e bashkuar.
Ky është detyrimi ynë. Ky është nderi ynë. Ky është gjaku ynë.
