Pavarësisht presionit nga Donald Trump, Presidenti ukrainas Vladimir Zelenski është i qartë se vendi i tij do të pranojë një marrëveshje paqeje me Rusinë vetëm nëse ajo mbështetet nga garanci të hekurta sigurie.
Trump i tha personalisht Zelenskit dhe liderëve evropianë gjatë takimit të së hënës se Ukraina do të ketë mbrojtje të tipit “Neni 5” të NATO-s, por nuk dha asnjë detaj.
Të martën, “koalicioni i të gatshmëve” i aleatëve të Kievit trajtoi çështjen, ndërkohë që Sekretari amerikan i Shtetit Marco Rubio po udhëheq një komision me zyrtarë ukrainas dhe evropianë për të përpunuar garancitë e sigurisë.
Ekipet planifikuese do të takohen “në ditët në vijim për të forcuar më tej planet për dhënien e garancive të fuqishme të sigurisë dhe përgatitjen për vendosjen e një force sigurie nëse armiqësitë përfundojnë,” thuhej në një deklaratë të së martës nga kryeministri britanik Keir Starmer.
Është një problem i madh, një që aleatët e Kievit e kanë marrë përsipër disa herë gjatë tre viteve të fundit pa dalë kurrë me një përgjigje.
Zgjidhja më e dukshme, dhe ajo që dëshiron realisht Kievi, është pranimi i Ukrainës në NATO, ku do të mbrohej nga pakti i mbrojtjes së përbashkët të Nenit 5. Por Shtetet e Bashkuara (të mbështetura në heshtje nga disa vende evropiane) e kanë përjashtuar këtë mundësi.
Krijimi i një misioni të posaçëm hap komplikime të mëdha: cili vend do të dërgonte trupa? Cilat do të ishin kushtet e vendosjes? Si do të reagonin në rast sulmi? Kush do të paguante?
Të martën u bë e qartë se Shtetet e Bashkuara nuk do të vendosin ushtarë në Ukrainë. “Unë mund t’ju them se ai e ka përjashtuar përfundimisht vendosjen e trupave tokësore,” tha për gazetarët sekretarja e shtypit e Shtëpisë së Bardhë, Karoline Leavitt.
Presidenti amerikan foli hapur se kush duhet të mbajë barrën. “Kemi kombet evropiane, dhe ata do të paguajnë pjesën e tyre që në fillim,” tha Trump në një paraqitje në Fox News, duke shtuar: “Franca dhe Gjermania, disa prej tyre, Mbretëria e Bashkuar. Ata duan të kenë, e dini, trupa në terren.”
Presidenti francez Emmanuel Macron e theksoi edhe më herët atë ditë, duke i thënë televizionit francez se Evropa ishte gati të vendoste “forca sigurie” — britanike, franceze, gjermane, turke dhe të tjera — për të kryer operacione “në ajër, në det dhe në tokë.”
Shumë fjalë, pak veprim
Por pas fjalëve të mëdha fshihet një realitet i ndërlikuar.
Për gjithë fjalët për “trupa në terren”, forma e saktë e garancive të sigurisë së Ukrainës mbetet e papërcaktuar dhe kjo mungesë qartësie po krijon konfuzion mes aleatëve të Kievit.
Një zyrtar evropian i sigurisë paralajmëroi se çdo forcë do të kishte nevojë “të paktën për një mandat luftarak” për t’u mbrojtur nëse do të sulmohej nga Rusia, por theksoi se një mision i tillë nuk do të ishte përgjegjës për ruajtjen e paqes. Kjo, tha ai, do të mbetej detyrë e ushtrisë ukrainase. Edhe zyrtarët francezë paralajmërojnë kundër “blerjes së diçkaje teorike.”
Mungesa e përcaktimit nxjerr në pah edhe dobësitë e atyre që duan më shumë të udhëheqin. Macron dhe Starmer, të dy udhëheqës të fuqive bërthamore me vende në Këshillin e Sigurimit të OKB-së duan të tregojnë se ende luajnë një rol të madh në skenën globale. Megjithatë, të dy përballen me pengesa politike dhe ekonomike që ushqejnë skepticizmin për aftësinë e vendeve të tyre për të dërguar forca në Ukrainë.
“Nëse merret parasysh se sa politikisht të dobët janë Macron dhe Starmer, nuk është e lehtë të shihet se si ky plan do të shkojë,” tha një diplomat i BE-së. “Nuk është një kohë e lehtë ekonomikisht.”
Gjermania mbetet e pavendosur. Deputeti socialdemokrat Andreas Schwarz, përgjegjës për mbikëqyrjen parlamentare të buxhetit të mbrojtjes së vendit, nënvizoi kufizimet. “Kjo është një vendim që duhet marrë nga parlamenti,” tha ai për POLITICO, duke theksuar se vendosja ushtarake nuk është një vendim ekzekutiv.
Përtej kësaj, ushtria gjermane është shumë e vogël dhe fluksi i ri i fondeve për mbrojtje është ende i freskët për të lejuar një vendosje të madhe në lindje. Edhe dërgimi i 5.000 trupave në një mision të përhershëm në Lituani po e stërmundon Bundeswehr-in.
“Thjesht nuk kemi personel për një kontingjent të madh,” tha Schwarz. “Edhe një vendosje e vogël do të ishte një sfidë.”
Turqia, me ushtrinë e saj të madhe dhe përvojën në Detin e Zi mund të luajë një rol kyç. Por situata politike është e ndërlikuar me Greqinë dhe Qipron që ngurrojnë t’i lejojnë Ankarasë qasje në fondet e BE-së për ushtrinë e saj.
“Është shumë herët për të menduar një zhvillim të tillë,” tha për POLITICO Selim Yenel, ish-ambasador turk në BE. Dhe Ankaraja, paralajmëroi ai, do të kërkonte diçka në këmbim. “Sa për quid pro quo, do të ishte ende e vështirë të kapërceheshin pengesat e BE-së për fondet e mbrojtjes. Jam i sigurt se BE-ja do të gjejë një mënyrë për të penguar Turqinë të ketë qasje.”
Polonia, tashmë me ushtrinë më të madhe të BE-së, po përjashton dërgimin e trupave në Ukrainë, ndërkohë që thotë se do të ndihmojë me logjistikën e çdo misioni në lindje.
“Polonia ka dilemën e saj strategjike sepse ka kufij me Rusinë dhe Bjellorusinë, kështu që nuk mund të dobësojë forcat e nevojshme për të parandaluar një sulm,” tha një zyrtar i lartë polak, duke folur me kusht anonimiteti.
Kryeministrja italiane Giorgia Meloni është gjithashtu e kujdesshme për dërgimin e ushtarëve në Ukrainë dhe është përplasur me Macron, duke theksuar se është më e mençur t’i ofrohet Ukrainës një pakt mbrojtjeje sesa trupa, të cilët rrezikojnë të përfshihen në një luftë me Rusinë.
“Nëse një nga ushtarët tanë do të vritej, a do të bënim sikur s’ka ndodhur asgjë apo do të reagonim? Sepse nëse reagojmë, është e qartë që NATO do të duhet ta bëjë. Dhe pastaj mund ta aktivizojmë menjëherë nenin [5],” raportohet se ka thënë Meloni.
Moska thotë jo
Ka arsye për të pasur kujdes. Pavarësisht klimës së ngrohtë pas samitit miqësor të Vladimir Putinit me Trump në Alaskë, Moska është kategorikisht kundër çdo vendosjeje të trupave të NATO-s në Ukrainë.
“Ne përsërisim pozicionin tonë afatgjatë të refuzimit të qartë të çdo skenari që përfshin vendosjen e kontingjenteve ushtarake të NATO-s në Ukrainë, pasi kjo rrezikon një përshkallëzim të pakontrollueshëm me pasoja të paparashikueshme,” paralajmëroi zëdhënësja e Ministrisë së Jashtme ruse Maria Zakharova.
Por Ukraina është djegur keq nga deklarata që nuk janë mbështetur nga ushtarë të gatshëm të rrezikojnë jetën. Memorandumi i Budapestit i vitit 1994 pa SHBA dhe Mbretërinë e Bashkuar që premtonin garanci sigurie në këmbim të dorëzimit të armëve bërthamore nga Ukraina, të cilat u pasuan nga marrëveshje të shumta me Rusinë që u thyen të gjitha.
Për Kievin, debati mbi garancitë e sigurisë është dëshpërimisht i njohur. Që në vitin 2023, përpara samitit të NATO-s në Vilnius, të njëjtat argumente u luajtën dhe të njëjtat pyetje mbetën pa përgjigje.
“Ndonjëherë,” tha një diplomat i lartë i Evropës Lindore i cituar në atë kohë, “është e vështirë të kuptosh për çfarë po flasim.”
Zyrtari i lartë polak ishte edhe më i drejtpërdrejtë, duke argumentuar se i gjithë diskutimi është i parakohshëm: “Asgjë nuk do të ndodhë sepse luftimet nuk po ndalen,” tha ai për POLITICO. “Amerikanët duken të pavullnetshëm të shkojnë shumë larg kundër Rusisë dhe evropianët vazhdojnë të mbështesin Ukrainën kështu që kemi një bllokim.”/Politico.eu përshtati Lapsi.al
