Donald Trump nuk luan shah, një lojë që kërkon durim dhe metodë.
Të përpiqesh të gjesh se çfarë i kalon mendjes presidentit amerikan kur merr vendime është ndoshta një punë e kotë. Mbi të gjitha, shumë nga ndihmësit e tij të lartë të mëparshëm, veçanërisht ish-këshilltari i sigurisë kombëtare, John Bolton, thonë se Trump nuk ka vërtet ide, vetëm instinkte dhe reagime. Vendimmarrja e tij është e rastësishme, kaotike, episodike.
Kjo gjithçka qëndron në kontrast të madh me Benjamin Netanyahu-n.
Natyrisht kryeministri izraelit kap mundësi të papritura kur i shfaqen, por ai është edhe një mjeshtër i madh i shahut politik. Ai gatuan strategji në mendjen e tij gjatë gjithë kohës, para fillimit të lojës dhe sapo ajo nis. “Ai gjithmonë ka një plan, dhe më shumë se një,” thotë Nadav Shtrauchler, ish-ndihmës.
Netanyahu përshkruhet si metodik dhe i palodhur, i pajisur me skema rezervë dhe një gatishmëri për të ndryshuar taktika për të siguruar qëllimin e tij strategjik shumëplanësh kur lindin pengesa, duke u përpjekur të sigurojë që mund të përshtatet dhe parashikon kthesa dhe kthesa duke mbajtur sytë drejt qëllimit. Kjo e gjitha ishte pjesë e tij gjatë shërbimit të tij në forcat speciale Sayeret Matkal, tha Shtrauchler për POLITICO. “Ai gjithmonë më thoshte, ‘dëgjo, ti duhet të vish me planet e tua më të mira dhe do të vendosësh në minutën e fundit se cilin prej tyre do të zgjedhësh.’”
Shtrauchler ishte drejtuesi i fushatës së liderit izraelit për zgjedhjet parlamentare të vitit 2019, një nga kthesat më spektakolare në karrierën e gjatë politike të Netanyahu-t, e mbushur me rikthime të jashtëzakonshme dhe të papritura që i kanë fituar atij nofkën Bibi Mjeshtri.
Ndoshta më e përshtatshme do të ishte ta quaje “Bibi mashtruesin e shahut”, një lojtar i aftë të cilit taktikat mashtruese i japin avantazh ndaj lojtarëve me më pak eksperiencë dhe këmbëngulës. A është kjo ajo që ai ka arritur të arrijë me Trumpin, duke shfrytëzuar dhe parashikuar reagimet impulsive dhe të improvizuara të negociatorit (siç i pëlqen Trumpit të quajë veten) për ta manovruar atë aty ku ai dëshiron, kur bëhet fjalë për Iranin?
Çmimi Nobel për Paqe
Trump e nisi mandatin e dytë duke premtuar të ndalojë luftërat që po ziejnë në mbarë botën, ai do ta përfundonte luftën në Ukrainë në një ditë, do të nënshkruante një marrëveshje bërthamore me Iranin. Ai do të bëhej paqebërës i botës, kandidat për Çmimin Nobel për Paqe.
Këshilltarët e tij besnikë të lëvizjes “Amerika e Para”, gjithashtu, kanë qenë hapur dhe me skepticizëm të theksuar ndaj çdo aventure të pafund që mund të rrezikojë të ngatërrojë Uashingtonin, gjë që, për shembull, mund të përfshijë bombardimin e Iranit. Skeptikët përfshijnë Zëvendëspresidentin JD Vance, dyshimi i të cilit për përfshirje të huaja i paraprin edhe konvertimit të tij në MAGA, duke pasur origjinën si marins amerikan në Irak, ku ai u zhgënjye nga “luftërat e përjetshme” fatkeqe të Amerikës në rajon.
“Interesi ynë është shumë i madh që të mos shkojmë në luftë me Iranin”, tha ai në tetor 2024. “Do të ishte një shpërqendrim i madh i burimeve. Do të ishte jashtëzakonisht e kushtueshme për vendin tonë.” Të paturit më pak ekspozim në Lindjen e Mesme ka qenë një temë që të tjerët në ekipin e sigurisë kombëtare të Trump e kanë theksuar që nga nëntori gjithashtu. Ata duan që fokusi të jetë te Kina dhe, sigurisht, te armiqtë brenda.
Por këtu Trump po dërgon më shumë anije luftarake dhe pajisje në rajon dhe po bashkëpunon me një udhëheqës izraelit i cili për tre dekada ka menduar se si ta rrëzojë regjimin teokratik në Teheran, një kundërshtar i flaktë i Izraelit, duke i fituar atij një nofkë tjetër, zoti Iran. Të hënën, Trump po përforconte paralajmërimet e tmerrshme të Izraelit dhe po u thoshte 10 milionë banorëve të Teheranit të evakuojnë kryeqytetin iranian, një detyrë jo e lehtë duke pasur parasysh sulmet izraelite, autostradat e mbingarkuara dhe mungesën e karburantit në stacionet e benzinës.
Deri më tani, Trump është përmbajtur nga urdhërimi i forcave amerikane për t’u bashkuar me Izraelin në ofensivë në atë që po zhvillohet shpejt jo si një veprim i kufizuar që synon degradimin e programit bërthamor të Iranit, por si një luftë rraskapitëse. Sa kohë do të duhet para se Trump të tundohet me Netanyahun që ka të ngjarë të argumentojë prapa kuintave se vetëm bombat amerikane që shkatërrojnë bunkerët mund të ndikojnë në objektet nëntokësore të Iranit? Dhe pse të mos e shfrytëzojë rastin?
Dhe kjo do të vinte me argumentin se regjimi me të vërtetë mund të shembet. Retorika dhe toni i Trump kanë ndryshuar gjithashtu ndërsa Irani është tronditur nga izraelitët. Fillimisht, ai dukej sikur fliste më shumë me hidhërim, duke sugjeruar se Irani e kishte shkaktuar vetë këtë ngjarje. Në 48 orët e fundit ai është dukur më agresiv, më shumë si partneri formal i Izraelit.
Përulja dhe shkatërrimi
Shtrauchler e minimizon idenë se Netanyahu e ka manipuluar Trumpin, duke e shtyrë dhe duke e bindur atë në një rrugë të caktuar, por ai pranon se udhëheqësi izraelit ka pritur momentin dhe ka qenë i gatshëm të bëjë kompromise gjatë rrugës. Kjo përfshin pranimin e kërkesës së Trump në fillim të këtij viti, të paktën për një kohë, për një armëpushim në Gaza.
Por, ndërsa bëri rregullime të përkohshme, Netanyahu është fiksuar fort në qëllimin e tij kryesor, Iranin. Për Bibin, Gaza dhe Hezbollahu në Liban kanë qenë gurë themeli për përballjen e madhe me Iranin e Ajatollah Ali Khamenein, thotë Shtrauchler. Përulja dhe shkatërrimi i përfaqësuesve të Iranit në mënyrë që ata të mund të bëjnë shumë pak për të shkëputur vëmendjen nga objektivi kryesor.
Por, si gjithmonë, Netanyahu do të ketë të paktën dy plane në mendje. “I pari për të ndryshuar regjimin, jo domosdoshmërisht drejtpërdrejt me luftë, por për të filluar diçka që në fund do të çojë në rrëzimin e tij. I dyti, plani dytësor për të ndaluar programin bërthamor të Iranit dhe për të hapur rrugën që Arabia Saudite të nënshkruajë Marrëveshjet e Abrahamit”, thotë Shtrauchler. Ai ka qenë i duruar dhe këmbëngulës, duke i vënë në vijë gurët, jo vetëm me Trumpin, por edhe në aspektin e kabinetit të tij të luftës dhe komandantëve ushtarakë.
“Që nga 7 tetori, ai ka ecur hap pas hapi,” thotë Shtrauchler. “Një nga debatet më të mëdha ishte me ish-ministrin e tij të mbrojtjes, Yoav Gallant, i cili donte të sulmonte Libanin që në javën e parë. Dhe ai tha: ‘Jo, nuk jemi gati. Duhet ta bëjmë hap pas hapi.’ Ai filloi me Gazën. Pastaj me Libanin. Ai pati fat me Sirinë me rënien e Bashar al-Asadit.”
Se Netanyahu është bërë më i sigurt dhe më i paturpshëm falë suksesit marramendës të strategjisë së prerjes së kokës së shërbimeve ushtarake dhe të inteligjencës iraniane nga izraelitët, e cila ka shpërthyer paaftësinë e regjimit iranian, po bëhet e qartë. Ai filloi të fliste publikisht në lidhje me eliminimin e programit bërthamor të Iranit.
Por gjatë fundjavës dhe kësaj jave ai ka folur më shumë rreth ndryshimit të regjimit.
Dhe të hënën, Netanyahu tha se vrasja e udhëheqësit suprem të Iranit Khamenei do t’i “jepte fund konfliktit”. Edhe taktikat ushtarake kanë filluar të ndryshojnë. Objektivat dhe metodat po zgjerohen, për shembull, te ministritë, televizioni shtetëror dhe bombat me makinë.
Është me të vërtetë një kthesë e jashtëzakonshme e Bibit. Ai dhe ndihmësit e tij më të ngushtë e dinin se një Trump i rizgjedhur nuk do të ishte i lehtë, se ai nuk do t’u jepte atyre një çek të bardhë. Trump ushqente mosbesim të vjetër ndaj Netanyahut dhe nuk kishte gjasa të mbështeste gjithçka që ai mund të dëshironte.
Lëvdatat e shpejta dhe të shumta kanë qenë pjesë e një përpjekjeje disamujore për të rifituar simpatinë e presidentit, pasi udhëheqësi izraelit e kishte zemëruar atë në vitin 2020. Në atë kohë, Trump ishte ankuar se Netanyahu ishte udhëheqësi i parë i huaj që përgëzoi demokratin Joe Biden, ndërsa presidenti në largim ende po kundërshtonte rezultatet e zgjedhjeve. “Bibi mund të kishte heshtur”, u ankua më vonë Trump, i irrituar.
Kur Trump vizitoi muajin e kaluar Gjirin, ku udhëheqësit arabë e shtynë atë të siguronte një armëpushim tjetër në Gaza dhe të vazhdonte negociatat me Iranin, Netanyahu e mbajti këshillën e tij dhe nuk ofroi asnjë ankesë se një ndalesë në Izrael nuk ishte përfshirë në atë udhëtim. Kur Trump hoqi sanksionet ndaj Sirisë, një veprim që Netanyahu e kundërshtonte, ai gjithashtu heshti, duke shpresuar gjatë gjithë kohës ta joshte Trumpin që të mbështeste ambicien e tij për të poshtëruar udhëheqësit klerikë të Teheranit.
Tani disa nga besnikët e Trumpit po formësojnë një narrativë se si Netanyahu dhe Trump, së bashku, e mashtruan Iranin dhe i bënë mullahët të besonin se mjeshtri i marrëveshjeve do ta frenonte Netanyahun. Më e mundshme është që edhe vetë Trumpi u mashtrua nga mjeshtri i madh i lojës.
Politico, përshtati në shqip ©LAPSI.AL
