Dardania – Bërthama e Shtetit të Ardhshëm Shqiptar: Përplasja Historike dhe Strategjike me Serbinë”:
SHKRUAR NGA FLAMUR BUÇPAPAJ
Sot më shumë se kurrë, Shqipëria duhet të dalë nga kompleksi i inferioritetit diplomatik dhe të marrë një rol aktiv: në integrimin e shqiptarëve të Kosovës në jetën kulturore, arsimore dhe ekonomike mbarëkombëtare; në përfaqësimin e çështjes shqiptare në forume ndërkombëtare; dhe në ndërtimin e një vizioni të përbashkët strategjik për bashkimin kombëtar.
LUFTA ÇLIRIMTARE, HAGA DHE SFIDA E DREJTËSISË KOMBËTARE
Pse janë Thaçi, Veseli, Krasniqi e të tjerët objektivë të persekutimit politik?
. Ushtria Çlirimtare e Kosovës – Një Urë Ndërmjet Historisë dhe Shtetformimit
Hyrje
Çështja e shtet-formimit shqiptar ka qenë një proces i gjatë historik, i karakterizuar nga ndërhyrje të jashtme, copëzime territoriale dhe përpjekje të vazhdueshme për bashkim kombëtar. Kosova, si pjesë e Dardanisë historike, përbën një komponent thelbësor të identitetit dhe shtetësisë shqiptare. Ky studim analizon rolin e Kosovës në projektin e shtetit kombëtar shqiptar, në raport me përplasjen e vazhdueshme me Serbinë dhe ndikimin e faktorëve ndërkombëtarë.
. Objektivat e Studimit
Të analizojë rolin historik dhe politik të Kosovës në projektin e shtetësisë shqiptare.
Të shqyrtojë përplasjen shqiptaro-serbe në kontekstin e të drejtës ndërkombëtare dhe marrëdhënieve ndërkombëtare.
Të hetojë ndikimin e termit “kosovar” në ndarjen e identitetit shqiptar.
Të vlerësojë mundësinë e një konfrontimi të ardhshëm rajonal në kontekstin e gjeopolitikës ballkanike.
. Pyetjet Kërkimore
A është Kosova elementi qendror në ndërtimin e shtetit kombëtar shqiptar?
Si ka ndikuar përplasja me Serbinë në ndërtimin e identitetit politik shqiptar në Kosovë?
Çfarë qëndrimi mbajnë aktorët ndërkombëtarë ndaj këtij procesi?
A është termi “kosovar” një konstrukt politik për të neutralizuar përkatësinë shqiptare?
A mund të ndodhë një përballje tjetër ushtarake ose diplomatike me Serbinë në të ardhmen?
. Hipoteza
Fati i shtetit kombëtar shqiptar do të përcaktohet nga përplasja strategjike dhe ideologjike me Serbinë, ku Kosova nuk është thjesht një shtet i pavarur, por thelbi gjeopolitik dhe identitar i së ardhmes shqiptare.
. Metodologjia
Analizë historike: dokumente arkivore dhe literaturë shkencore mbi Kosovën dhe Dardaninë.
Analizë diskursive: shqyrtimi i termave “shqiptar” dhe “kosovar” në media, politika dhe diplomaci.
Intervista me ekspertë të marrëdhënieve ndërkombëtare dhe studiues të Ballkanit.
Studim krahasues me rastet e tjera të ndarjes etnike në Evropën Lindore.
Strukturimi i Punimit
Kapitulli I: Hyrje teorike mbi shtetin kombëtar dhe konceptin e identitetit.
Kapitulli II: Roli historik i Kosovës në projektin kombëtar shqiptar (Dardania, Lidhja e Prizrenit, UÇK).
Kapitulli III: Përplasja me Serbinë – analiza e konflikteve dhe diplomacisë 1990–2025.
Kapitulli IV: Termi “kosovar” dhe sfida e ruajtjes së identitetit shqiptar.
Kapitulli V: Perspektivat e një konflikti të ri dhe roli i Kosovës në të ardhmen e shtetit shqiptar.
Kapitulli VI: Përfundime dhe rekomandime.
. Kontributi i Studimit
Ky studim synon të sjellë një perspektivë të re akademike mbi Kosovën jo thjesht si shtet i pavarur, por si gurthemel i shtetit kombëtar shqiptar, duke analizuar marrëdhënien e tensionuar me Serbinë dhe sfidat gjeopolitike të rajonit.
Ky studim ka shqyrtuar në mënyrë të gjithanshme dhe ndërdisiplinare pozitën e Kosovës (Dardanisë historike) në kontekstin e formimit të shtetit shqiptar të së ardhmes, me një vështrim kritik mbi konfliktin historik me Serbinë, procesin e ndarjes artificiale të identitetit shqiptar përmes konceptit “kosovar”, dhe trajtimin e padrejtë të luftës çlirimtare në skenën ndërkombëtare.
Kosova nuk është një territor periferik apo çështje dytësore në zhvillimet shqiptare, por është zemra e lashtësisë iliro-shqiptare dhe gurthemel i identitetit kombëtar. Pavarësia e saj përfaqëson një moment historik, por jo përfundimtar: ajo është një stacion në rrugën drejt bashkimit kombëtar shqiptar, një proces që nuk është vetëm aspiratë romantike, por domosdoshmëri historike dhe strategjike për mbijetesën, zhvillimin dhe dinjitetin e kombit.
Përplasja me Serbinë, në të gjitha fazat – politike, ushtarake, diplomatike – nuk është vetëm për territor, por për të drejtën që një popull i tërë të jetë vetvetja. Lufta e UÇK-së, e shpërfaqur si reagim ndaj represionit shekullor serb, përfaqëson një kapitull të ndritur të historisë moderne shqiptare, dhe çdo përpjekje për ta kriminalizuar atë është një tentativë për të përmbysur realitetin historik dhe për të zhveshur shqiptarët nga legjitimiteti i tyre ndërkombëtar.
Gjykata Speciale në Hagë, përmes selektivitetit dhe dënimeve të ndërtuara mbi akuza politike e të paqëndrueshme, përbën një formë të drejtësisë së padrejtë, që jo vetëm dëmton liderët e luftës, por edhe rrënjos ndjesinë e frikës dhe pasigurisë në vetë themelet e shtetit të Kosovës.
Ky studim mbështet fuqimisht që çështja shqiptare duhet të rikthehet si agjendë kombëtare gjithëshqiptare, e artikuluar përmes një platforme politike, diplomatike, kulturore dhe edukative, ku bashkëpunimi mes Shqipërisë dhe Kosovës të mos jetë më simbolik, por substancial, afatgjatë dhe integrues.
E ardhmja e kombit shqiptar, nëse do të jetë e denjë dhe e lirë, nuk mund të ndërtohet duke mohuar pjesët e veta, as duke heshtur përballë padrejtësive historike. Vetëm përmes bashkimit, kohezionit kombëtar dhe një diplomacie të mençur e të guximshme, shqiptarët do të sigurojnë rolin e tyre të merituar në Ballkan dhe më gjerë.
Ky studim përfundon me bindjen se shekulli XXI është shekulli i shqiptarëve, nëse ata janë të gatshëm ta marrin fatin në duart e tyre – me mençuri, me kurajo, dhe mbi të gjitha, me unitet.
KAPITULLI I: SHTETI KOMBËTAR DHE IDENTITETI – KORNIZA TEORETIKE
. Koncepti i shtetit kombëtar
Shteti kombëtar është një formë politike ku kufijtë shtetërorë përputhen me përkatësinë etnike dhe kulturore të popullsisë. Ky koncept lind në Evropë me traktatin e Vestfalisë (1648), por merr kuptim modern me revolucionet e shek. XIX. Në këtë model, sovraniteti shtetëror bazohet në homogjenitetin etnik, kulturor dhe gjuhësor. Në rastin shqiptar, për shkak të ndarjes së territoreve nga Fuqitë e Mëdha (sidomos më 1913), shteti kombëtar nuk u realizua plotësisht, duke krijuar një ndarje dramatike të kombit shqiptar.
. Identiteti kombëtar dhe komponentët e tij
Identiteti kombëtar është një ndjenjë përkatësie ndaj një kombi, i cili përcaktohet nga faktorë si:
Gjuha e përbashkët
Kultura dhe trashëgimia historike
Kujtesa kolektive e përbashkët (luftra, figura kombëtare, mite themeluese)
Vizioni i përbashkët për të ardhmen
Në rastin shqiptar, Kosova është vendi ku këta komponentë shfaqen në mënyrë të theksuar, duke u shndërruar në një qendër graviteti për identitetin kombëtar shqiptar.
Kosova në raport me modelin e shtetit kombëtar
Ndryshe nga Shqipëria, që arriti të formojë një shtet të njohur në vitin 1912, Kosova mbeti nën sundim të huaj (fillimisht serb, më pas jugosllav), ndonëse shumica absolute e popullsisë ishte shqiptare. Ky përjashtim nga shtetformimi ka krijuar një ndërgjegje politike të veçantë te shqiptarët e Kosovës, me aspirata të qarta për ribashkim me trungun etnik.
: KOSOVA DHE PROJEKTI KOMBËTAR SHQIPTAR – NGA DARDANIA TEK UÇK
. Trashëgimia e Dardanisë – mit dhe realitet
Dardania antike, e përmendur si një nga mbretëritë ilire, është përdorur si pikë themelore e identitetit historik të shqiptarëve të Kosovës. Referencat mitike për Dardaninë (si atdhe i lashtë i shqiptarëve) nuk janë vetëm pjesë e kulturës popullore, por edhe të diskursit politik dhe arsimor në Kosovë pas viteve ’90. Kjo trashëgimi shërben për të legjitimuar kërkesën për shtetësi dhe sovranitet.
. Lidhja e Prizrenit dhe platforma e bashkimit kombëtar
Në vitin 1878, në qytetin e Prizrenit, elita shqiptare formuloi për herë të parë një projekt politik për bashkimin e të gjitha trojeve shqiptare në një shtet të vetëm. Kosova ishte zemra e këtij projekti, si në aspektin simbolik, ashtu edhe në atë ushtarak dhe organizativ.
. Kosova gjatë shekullit XX: nga copëtimi te rezistenca
Pas Kongresit të Berlinit dhe Konferencës së Londrës (1913), Kosova iu aneksua Serbisë. Gjatë gjithë shekullit XX, shqiptarët e Kosovës përjetuan represion sistematik, spastrime etnike, ndalim të gjuhës dhe kulturës. Këto trauma formësuan identitetin politik dhe etnik të shqiptarëve të Kosovës si një popull i veçuar që synon bashkimin me Shqipërinë.
. UÇK – shfaqja e forcës së armatosur të kombit shqiptar
Në fund të viteve ’90, Ushtria Çlirimtare e Kosovës (UÇK) u bë shprehje e fundit e rezistencës ndaj shtypjes serbe. Lufta e vitit 1998–1999 nuk ishte vetëm për çlirimin e Kosovës, por për të ndërtuar themelet e një shteti me identitet shqiptar, të lidhur ngushtë me kombin dhe jo me ndonjë identitet të ri të shpikur (“kosovar”).
Konflikti ndërmjet shqiptarëve dhe serbëve nuk është vetëm i natyrës territoriale, por rrënjët e tij janë të thella historike. Serbia e shekullit XIX nisi projektin e saj ekspansionist me synimin për të kontrolluar territorin e Kosovës, të cilin e konsideronte pjesë të trashëgimisë së saj mesjetare. Kjo u përforcua me Mitin e Kosovës dhe Betejën e Kosovës më 1389 – një mit i instrumentalizuar për të justifikuar pretendimet serbe ndaj këtij territori.
Nga ana tjetër, shqiptarët e shihnin Kosovën si zemrën e kombit të tyre, ku kishte lindur Lidhja e Prizrenit, ku flitej shqipja dhe ku ishin rrënjët e tyre kulturore dhe historike (Dardania). Kjo përplasje e dy narrativave historike shërbeu si nxitës i një konflikti që do të intensifikohej në shekujt pasues.
Termi “kosovar” – një konstrukt i rrezikshëm për shtetin kombëtar shqiptar
Pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës, në diskursin publik dhe politik filloi të promovohej termi “kosovar” si identitet i ri qytetar, me qëllimin për të ndarë shqiptarët e Kosovës nga ata të Shqipërisë. Ky koncept, i mbështetur në disa qarqe ndërkombëtare dhe lokale, është konsideruar nga shumë studiues si një përpjekje për të dobësuar lidhjet etnike shqiptare dhe për të ndërtuar një identitet artificial mbi baza shtetërore, por pa rrënjë kulturore dhe historike.
Duke parë kontekstin e tensionuar ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, por edhe krizën e sigurisë në Evropë (Ukrainë, Kaukaz, etj.), është e mundur që përplasja të rikthehet në formë të re. Kjo përplasje nuk do të jetë vetëm mes dy shteteve, por midis dy modeleve: ai i shtetit-komb shqiptar dhe ai i ekspansionizmit ortodoks sllav.
Në këtë kuptim, UÇK mund të riparaqitet jo si organizatë ushtarake klasike, por si simbol rezistence kombëtare, duke marrë formë të re në një kontekst tjetër, ku betejat nuk do të jenë vetëm me armë, por edhe në terrene të tjera: diplomaci, ekonomi, teknologji, e sidomos në përballjen e narrativave
KAPITULLI IV: DREJTËSIA NDËRKOMBËTARE APO PËRNDJEKJE POLITIKE? – RASTI I HAGËS
. Gjykata Speciale – një strukturë me burim politik
Gjykata Speciale për Kosovën, e krijuar në vitin 2015 nën presionin e faktorit ndërkombëtar, është paraqitur si një instrument drejtësie për të hetuar krimet e supozuara të UÇK-së. Megjithatë, ky tribunal është ndërtuar mbi një logjikë të njëanshme, që nuk përfshiu krimet e kryera nga forcat serbe ndaj popullsisë civile shqiptare. Kjo strukturë ngre pikëpyetje të mëdha për legjitimitetin e saj, sidomos për shkak të selektivitetit dhe ndikimeve politike në funksionimin e saj.
. Arrestimi dhe mbajtja e padrejtë e liderëve të luftës
Arrestimi i figurave kyçe të luftës çlirimtare si Hashim Thaçi, Kadri Veseli, Jakup Krasniqi dhe Rexhep Selimi, dhe mbajtja e tyre për vite të tëra në paraburgim pa një proces të drejtë, ka ngjallur reagime të forta. Kjo situatë po shihet nga shumë studiues, juristë dhe qytetarë si një përpjekje për të shkruar një narrativë të re, ku lufta e UÇK-së kriminalizohet dhe barazohet me dhunën shtetërore të Serbisë.
Kjo barazi është jo vetëm e padrejtë moralisht dhe historikisht, por edhe e rrezikshme politikisht, pasi krijon një precedent ku çlirimtarët trajtohen si kriminelë dhe viktimat barazohen me agresorët.
. Efekti i heshtur: frikësimi i elitës politike shqiptare në Kosovë
Gjykata Speciale ka krijuar një efekt të dyfishtë: nga njëra anë, ka paralizuar elitën politike të dalë nga lufta dhe e ka margjinalizuar në proceset shtetformuese; nga ana tjetër, ka krijuar një klimë frike, ku çdo veprim i ndërlidhur me luftën për liri mund të kriminalizohet. Kjo klimë ka dobësuar unitetin politik dhe ka hapur rrugë për projekte të huaja që synojnë zbehjen e identitetit kombëtar shqiptar në Kosovë.
. Përgjegjësia e heshtur ndërkombëtare dhe e elitës së re politike
Ndërkohë që Thaçi, Veseli e të tjerë mbahen në Hagë, qeveria aktuale në Kosovë dhe shumë figura të elitës së re politike kanë zgjedhur të heshtin ose të distancohen nga lufta çlirimtare. Kjo heshtje jo vetëm që dëmton kohezionin historik dhe moral të shtetit të Kosovës, por i shërben projektit serb për delegjitimimin e UÇK-së dhe të gjithë përpjekjes për pavarësi.
Gjithashtu, heshtja e bashkësisë ndërkombëtare për dënimin e krimeve serbe, sidomos të përdhunimeve, masakrave dhe dëbimeve masive, tregon një hipokrizi selektive që minon besimin në drejtësinë ndërkombëtare.
. A është Gjykata Speciale instrument i shuarjes së shtetit shqiptar në Kosovë?
Duke analizuar në mënyrë kritike ndikimin e këtij procesi, ngrihet një pyetje thelbësore: a po përdoret kjo gjykatë për të shuar përfundimisht projektin e shtetit kombëtar shqiptar në Kosovë? Arrestimi i liderëve të luftës, ndarja e popullit nga historia e vet dhe promovimi i një identiteti të shkëputur (“kosovar”), të gjitha duken si hallka të një zinxhiri që synon të dobësojë përpjekjen shekullore për bashkim kombëtar.
KAPITULLI V: PROJEKTET E SË ARDHMES – KOMBI SHQIPTAR, SFIDAT RAJONALE DHE DOMOSDOSHMERIA E BASHKIMIT
. Pas pavarësisë së Kosovës – një shtet në kërkim të substancës kombëtare
Pas shpalljes së pavarësisë në vitin 2008, Kosova fitoi një subjektivitet të ri ndërkombëtar, por jo një përmbajtje të plotë kombëtare. Pa ushtri të konsoliduar, me sovranitet të kufizuar në veri dhe me një prani të fuqishme ndërkombëtare, ajo mbeti një shtet i brishtë dhe i varur, i cili në shumë raste nuk i përfaqësonte aspiratat historike të shqiptarëve për vetëvendosje të plotë dhe bashkim kombëtar.
. Tendencat për zhbërje të identitetit kombëtar shqiptar në Kosovë
Projekti për krijimin e një identiteti të veçuar “kosovar” ka prodhuar ndarje artificiale midis shqiptarëve të Kosovës dhe atyre të Shqipërisë. Kjo përpjekje, e mbështetur nga qarqe të caktuara ndërkombëtare dhe aktorë lokalë, synon që populli shqiptar në Kosovë të humbasë lidhjet historike, kulturore dhe emocionale me trungun kombëtar, duke e kthyer Kosovën në një zonë neutrale, të kontrolluar nga interesat e huaja.
Kjo është e rrezikshme për vazhdimësinë e kombit shqiptar si subjekt politik, dhe në të njëjtën kohë krijon terren për ndikime të jashtme, veçanërisht serbo-ruse, që kërkojnë të instrumentalizojnë ndasitë e brendshme shqiptare.
. Roli i Shqipërisë – nga vëzhguese pasive në bashkëudhëheqëse strategjike
Shqipëria zyrtare, për shumë vite pas luftës, ka luajtur një rol të pasivizuar në raport me Kosovën. Politika e “mos ndërhyrjes” dhe nënshtrimi ndaj direktivave ndërkombëtare kanë bërë që Shqipëria të mos jetë shtyllë kombëtare mbështetëse për ndërtimin e një Kosove të fortë dhe të bashkuar me kombin.
Sot më shumë se kurrë, Shqipëria duhet të dalë nga kompleksi i inferioritetit diplomatik dhe të marrë një rol aktiv: në integrimin e shqiptarëve të Kosovës në jetën kulturore, arsimore dhe ekonomike mbarëkombëtare; në përfaqësimin e çështjes shqiptare në forume ndërkombëtare; dhe në ndërtimin e një vizioni të përbashkët strategjik për bashkimin kombëtar.
. Bashkimi kombëtar – domosdoshmëri historike dhe zgjidhje politike
Bashkimi kombëtar shqiptar nuk është një çështje emocionale, por një zgjidhje politike, gjeostrategjike dhe ekonomike për të garantuar mbijetesën dhe zhvillimin e kombit në një rajon gjithnjë e më të tensionuar. Nëse shqiptarët nuk bashkohen rreth një qëllimi të qartë kombëtar, ata do të mbeten të fragmentuar, të dobësuar dhe lehtësisht të manipulueshëm nga fuqitë e mëdha.
Ky bashkim nuk duhet të jetë domosdoshmërisht në formë të shkrirjes territoriale klasike, por përmes një konfederate shqiptare, një hapësire të përbashkët ku lëvizja e lirë e njerëzve, kapitalit, ideve dhe vlerave kombëtare të jetë e garantuar dhe e mbrojtur me mekanizma të përbashkëta.
. Sfida dhe mundësi në shekullin XXI
Në epokën e globalizimit dhe të përplasjes së blloqeve të reja gjeopolitike, shqiptarët duhet të jenë të bashkuar, të qartë në identitetin e tyre dhe të ndërtojnë një vizion kombëtar të shekullit XXI. Në të kundërtën, rrezikojnë të asimilohen, të përçahen dhe të humbasin të drejtën për të qenë faktor vendimmarrës në trojet e tyre.
KAPITULLI V: PROJEKTET E SË ARDHMES – KOMBI SHQIPTAR, SFIDAT RAJONALE DHE DOMOSDOSHMERIA E BASHKIMIT
. Pas Pavarësisë së Kosovës – Një Shtet në Kërkim të Substancës Kombëtare
Pavarësia e Kosovës në vitin 2008 ishte një ngjarje historike me peshë të jashtëzakonshme për kombin shqiptar, por në të njëjtën kohë ajo nuk e përmbylli procesin kombformues shqiptar. Ky akt formal, edhe pse i përkrahur nga shumë shtete të rëndësishme perëndimore, nuk i garantoi Kosovës një sovranitet të plotë, dhe as e vendosi popullin shqiptar në pozita të barabarta me kombet e tjera të rajonit.
Kufizimet e brendshme dhe të jashtme – si mungesa e ushtrisë së plotë, problemi i veriut të kontrolluar nga strukturat paralele serbe, varësia nga KFOR dhe EULEX, si dhe mungesa e një vetëdijeje të qartë kombëtare në udhëheqësinë politike të Kosovës – e kanë mbajtur Kosovën si një “gjysmë-shtet”, ku ndërhyrja ndërkombëtare është shpesh vendimtare, dhe ku vizioni kombëtar është i dobët ose i deformuar.
. Ndarja e Rrezikshme: “Kosovar” apo “Shqiptar”?
Në dekadën e fundit, në Kosovë ka fituar terren një diskurs që promovon një identitet “kosovar”, të ndarë nga shqiptaria. Ky term është përdorur fillimisht nga komuniteti ndërkombëtar si një strategji për të krijuar një komb të ri artificial, për të shmangur idenë e bashkimit kombëtar shqiptar, të cilën e perceptojnë si kërcënim për stabilitetin rajonal.
Kjo tendencë është thelluar nga një klasë politike në Kosovë, e cila për shkak të paaftësisë, korrupsionit apo presioneve ndërkombëtare, ka kultivuar një mentalitet servil ndaj të huajve dhe indiferent ndaj interesave kombëtare. Në këtë mënyrë, kemi ndarë shqiptarët në “shqiptarë të Shqipërisë”, “shqiptarë të Kosovës”, “kosovarë”, “dibranë”, “tetovarë” etj., duke zbehur vetëdijen kombëtare dhe duke dobësuar unitetin.
Nëse ky proces nuk ndalet, mund të kemi në të ardhmen jo vetëm një krizë identitare, por edhe një fragmentarizim të mëtejshëm të çështjes shqiptare, në favor të interesave të huaja.
Shqipëria – Nga Vëzhguese e Heshtur në Aktor Kombëtar Strategjik
Roli i Shqipërisë ka qenë i paqartë dhe shpesh pasiv në raport me zhvillimet në Kosovë. Në vend që të luajë rolin e natyrshëm si shteti amë i shqiptarëve, ajo ka preferuar të mbetet në kufijtë e një diplomacie formale, shpeshherë e diktuar nga interesat e aleatëve të huaj dhe jo nga detyrimet kombëtare.
Megjithatë, Shqipëria duhet të kalojë në një fazë të re të angazhimit, duke u shndërruar në garant të substancës kombëtare shqiptare, si në Kosovë ashtu edhe në Maqedoninë e Veriut, Luginën e Preshevës dhe Mal të Zi. Kjo nënkupton jo vetëm ndërhyrje në çështjet politike e kulturore, por edhe ndërtimin e një arkitekture të përbashkët shtetërore, që mund të fillojë me bashkëpunim të thelluar ekonomik, arsimor, diplomatik dhe ushtarak.
Pa këtë orientim strategjik, Shqipëria do të vazhdojë të jetë shtet nominalisht sovran, por i pafuqishëm në mbrojtjen e interesave të kombit të vet.
. Bashkimi Kombëtar – Domosdoshmëri dhe Jo Utopi
Bashkimi kombëtar nuk është një ëndërr romantike, por një nevojë historike dhe një përgjigje e pashmangshme ndaj sfidave që i kanosen kombit shqiptar. Përvoja e dekadave të fundit ka treguar se fragmentimi i shqiptarëve i bën ata më të dobët përballë fqinjëve, më të pambrojtur ndaj shtypjes, dhe më të varur nga vullneti i ndërkombëtarëve.
Bashkimi mund të marrë forma të ndryshme – nga konfederata funksionale deri te një shtet unitar me struktura të përbashkëta – por ai duhet të ketë për bazë identitetin e përbashkët shqiptar, interesat gjeopolitike të kombit dhe aspiratat historike të popullit tonë.
Sot shqiptarët përballen me një dilemë:
Ose të bashkohen rreth një vizioni të përbashkët kombëtar;
Ose të pranojnë të jetojnë të ndarë, të dobësuar, të shfrytëzuar e të shtypur, në mëshirën e fuqive të tjera.
. Shekulli XXI – Shekulli i Shqiptarëve apo Shekulli i Zhbërjes së Tyre?
Shekulli XXI u ofron shqiptarëve një mundësi historike: nëse e shfrytëzojnë momentumin e duhur, mund të bëhen faktor vendimtar në Ballkan, duke u bërë urë lidhëse mes Lindjes dhe Perëndimit. Por nëse mbeten të ndarë dhe të udhëhequr nga elita të korruptuara dhe të kapura nga interesat e huaja, rrezikojnë të zhbëhen si forcë politike e kulturore.
Roli i rinisë, i diasporës, i intelektualëve dhe i patriotëve të vërtetë është vendimtar për rikthimin e një vizioni kombëtar aktiv dhe për ta bërë bashkimin kombëtar një objektiv të arsyeshëm, të ndërtuar mbi themele të qarta kulturore, politike dhe gjeostrategjike.
KAPITULLI VI: LUFTA ÇLIRIMTARE, HAGA DHE SFIDA E DREJTËSISË KOMBËTARE
. Ushtria Çlirimtare e Kosovës – Një Ura Ndërmjet Historisë dhe Shtetformimit
Lufta e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK) nuk ishte thjesht një akt i armatosur kundër represionit serb, por përfaqësonte shprehjen më të lartë të ndërgjegjes kombëtare shqiptare në fund të shekullit XX. Ajo përfaqësonte një ndryshim historik nga pritja pasive drejt veprimit të organizuar kombëtar, duke vendosur për herë të parë pas Luftës së Dytë Botërore një qendër gravitacioni shqiptare në Kosovë me ndikim të thellë politik, ushtarak dhe psikologjik.
UÇK-ja ishte jo vetëm një lëvizje çlirimtare, por një akt politik i rilindjes kombëtare, që i dha fund logjikës së shtypjes së përhershme dhe u bë bërthama e parë e shtetformimit modern të Kosovës. Pa UÇK-në, pavarësia e Kosovës nuk do të ishte as menduar, e jo më të ishte shpallur.
. Gjykata Speciale në Hagë – Drejtësi e Shtrembëruar apo Instrument Politik?
Procesi i ngritjes së Gjykatës Speciale për Kosovën, i cili u imponua nga bashkësia ndërkombëtare pas publikimit të raportit të Dick Marty-t, u zhvillua në një kontekst politik, jo juridik. Ky institucion nuk është vetëm i njëanshëm, por përfaqëson një standard të dyfishtë të drejtësisë ndërkombëtare.
Ndërkohë që krimet e tmerrshme të ushtrisë, paramilitarëve dhe shtetit serb janë dokumentuar nga OKB-ja, Human Rights Watch, Amnesty International, dhe shumë institucione të tjera, asnjë lider serb nuk është gjykuar për krimet në Kosovë nga një trupë e posaçme. Ndërsa liderët e UÇK-së – Hashim Thaçi, Kadri Veseli, Jakup Krasniqi dhe Rexhep Selimi – u arrestuan dhe mbahen në paraburgim që prej vitit 2020, pa një aktakuzë të bazuar në prova të qarta dhe bindëse, për krime që lidhen me rrethana të paqarta dhe me dëshmitarë të dyshimtë.
Ky proces ka për qëllim jo vetëm kriminalizimin e luftës çlirimtare, por edhe çmontimin e simbolikës së rezistencës shqiptare, në mënyrë që brezat e rinj të humbasin lidhjen e tyre me idealet e lirisë dhe vetëvendosjes.
. Pse janë Thaçi, Veseli, Krasniqi e të tjerët objektivë të persekutimit politik?
Arrestimi i liderëve të UÇK-së nuk mund të shkëputet nga konteksti gjeopolitik dhe nga përpjekjet për të rikonfiguruar rajonin e Ballkanit në mënyrë që shqiptarët të mos jenë faktor aktiv vendimmarrës. Thaçi dhe Veseli ishin liderë që promovuan konsolidimin e shtetësisë së Kosovës, ndërkohë që nuk hoqën dorë nga ideja e bashkimit kombëtar, madje edhe pse me tone diplomatike.
Për rrjedhojë, eliminimi i tyre politik dhe institucional përmes Hagës është pjesë e një strategjie më të gjerë për të dobësuar frymën kombëtare shqiptare, për të krijuar një klasë të re politike të kontrolluar, të varur, dhe pa identitet të qartë kombëtar.
. Dënimi i Luftës Çlirimtare – Rreziku i Zhbërjes së Legjitimitetit Historik
Nëse dënimi i UÇK-së pranohet nga vetë shqiptarët pa rezistencë morale, politike dhe kulturore, atëherë rrezikojmë të zhbëjmë legjitimitetin historik të vetë shtetit të Kosovës. Kjo do të thotë që themeli mbi të cilin është ndërtuar pavarësia – lufta për çlirim kombëtar dhe e drejta për vetëvendosje – të kthehet në “krim”.
Një komb që e pranon këtë lloj vetëdëmtimi historik nuk ka të ardhme. Prandaj është domosdoshmëri historike dhe morale që figurat kyçe të luftës çlirimtare të mbrohen si përfaqësues të një ideali të drejtë, e jo të flaken në koshin e harresës dhe të kriminalizohen nga strukturat e padrejtësisë ndërkombëtare.
. Drejtësia e Re – E Drejta për Ta Shkruar Vetë Historinë
Për të dalë nga kjo fazë e zymtë, shqiptarët duhet të ndërtojnë një paradigmë të re drejtësie kombëtare. Kjo nuk nënkupton mohimin e gabimeve apo glorifikimin e verbër, por refuzimin e skenarëve të huaj që duan të shkruajnë historinë tonë sipas interesave të tyre.
Ne kemi të drejtë të kërkojmë gjykim të drejtë, por edhe të mbrojmë me dinjitet të kaluarën tonë, sepse një komb pa kujtesë historike, pa respekt për sakrificën, dhe pa simbole të përbashkëta nuk ka identitet dhe nuk ka të ardhme.
KAPITULLI VII: PËRFUNDIME DHE REKOMANDIME STRATEGJIKE PËR POLITIKËN KOMBËTARE SHQIPTARE NË SHEKULLIN XXI
. Konkluzione Kryesore të Studimit
Ky studim ka trajtuar në mënyrë të ndërthurur aspektet historike, politike, gjeostrategjike dhe juridike që kanë ndikuar dhe vijojnë të ndikojnë në çështjen kombëtare shqiptare, me fokus të veçantë në Kosovën si shtetin më të ri shqiptar. Disa përfundime kryesore përfshijnë:
Dardania historike (Kosova e sotme) përbën bërthamën më të hershme të qytetërimit iliro-shqiptar dhe si e tillë ka të drejtë të jetë pjesë përbërëse e shtetit të ardhshëm shqiptar.
Përplasja me Serbinë nuk është vetëm një konflikt rajonal, por një betejë për të drejtën e shqiptarëve për ekzistencë, zhvillim dhe sovranitet.
Lufta e UÇK-së, në të gjitha dimensionet e saj, është themeli mbi të cilin u ndërtua pavarësia e Kosovës. Çdo përpjekje për ta kriminalizuar atë është përpjekje për të zhbërë vetë shtetin.
Gjykata Speciale në Hagë, përmes selektivitetit të saj, përfaqëson një formë të re të padrejtësisë ndërkombëtare, që synon të dobësojë identitetin dhe legjitimitetin e rezistencës shqiptare.
Termi “kosovar” është përdorur herë si ndarje artificiale nga identiteti shqiptar, duke rrezikuar gradualisht shkëputjen kulturore dhe kombëtare të brezave të rinj nga trungu i tyre i natyrshëm – kombi shqiptar.
. Rekomandime për Politikën Kombëtare Shqiptare
Në dritën e këtyre përfundimeve, rekomandohen disa veprime strategjike në nivel politik, kulturor dhe diplomatik:
. Hartimi i një Platforme Kombëtare Shqiptare për Shekullin XXI
Kjo platformë duhet të përfshijë:
Një strategji për bashkëpunim të thelluar ndërshqiptar ndërmjet Shqipërisë dhe Kosovës në fusha jetike: mbrojtje, diplomaci, ekonomi, arsim dhe kulturë.
Konsolidimin e identitetit të përbashkët kombëtar shqiptar, pa mohuar specifikat rajonale, por duke refuzuar çdo përpjekje për ndarje identitare si “kosovarizimi”.
. Riartikulim i Legjitimitetit të Luftës Çlirimtare në Platforma Ndërkombëtare
Krijimi i një dokumentacioni zyrtar gjithëpërfshirës për luftën e UÇK-së, i përkthyer në gjuhët më të rëndësishme botërore, për t’u shpërndarë në OKB, Këshillin e Evropës, Parlamentin Evropian dhe universitete ndërkombëtare.
Promovimi i figurave të luftës si simbole të drejtësisë, lirisë dhe të drejtës për vetëvendosje, përmes muzeve, filmave, ekspozitave dhe diplomacisë kulturore.
Reforma të Brendshme në Arsim dhe Media për Rindërtimin e Vetëdijes Kombëtare
Rishikimi i teksteve shkollore për të siguruar prezantimin e drejtë, kritik dhe të frymëzuar të historisë së luftës çlirimtare dhe çështjes kombëtare.
Mbështetje për media publike dhe private që kultivojnë identitetin shqiptar, dhe mbështetje për botime që mbrojnë interesin kombëtar në mënyrë profesionale dhe të faktuar.
Diplomacia Ndërkombëtare e Pavarur dhe Proaktive
Shqiptarët duhet të ndërtojnë një diplomaci të përbashkët strategjike, me përfaqësim të koordinuar në organizata ndërkombëtare, për të artikuluar në mënyrë të vazhdueshme çështjen shqiptare.
Duhet të ngrihet një mision diplomatik i përhershëm për drejtësinë e luftës çlirimtare, me qëllim lobimin për lirimin dhe rehabilitimin e figurave të arrestuara padrejtësisht.
. Bashkimi i Elitës Shqiptare për Mbrojtjen e Idealeve Kombëtare
Është jetike krijimi i një koalicioni të gjerë intelektual, politik dhe shoqëror shqiptar, që të jetë zëri i kombit në mbrojtje të të drejtave, historisë dhe së ardhmes sonë.
Ky bashkim duhet të synojë unitetin kombëtar përtej partive dhe kufijve, me qëllim të vetëm: mbrojtjen e ekzistencës dhe avancimin e çështjes kombëtare shqiptare.
. Epilogu i një Shekulli dhe Fillimi i Tjetrit
Shekulli XX ishte shekulli i përpjekjeve për çlirim dhe vetëvendosje. Shekulli XXI duhet të jetë shekulli i bashkimit kombëtar dhe afirmimit përfundimtar të shqiptarëve në arenën ndërkombëtare. Kjo nuk është një dëshirë romantike, por një domosdoshmëri strategjike për paqe të qëndrueshme në rajon dhe për drejtësi historike për popullin shqiptar.
Nëse nuk e mbrojmë vetë veten, nuk do ta bëjë askush tjetër. Nëse nuk e shkruajmë ne historinë tonë, do ta shkruajnë të tjerët për ne – dhe jo për mirë.
