Humbja që nuk ishte e zakonshme: Fundi i një ideali dhe iluzioni demokratik në Shqipëri
Shkruar nga gazetarët e’’Nacional’’Media dhe Gazeta ‘’Nacional’’
Akt përmbyllës: Hera e fundit që i përmend
Ky është akti im përfundimtar.
Që nga ky moment, për mua nuk ekzistojnë më as Partia Demokratike, as “Rithemelimi”, as Sali Berisha. Ata e përmbyllën me sukses një mision të errët: reabilitimin e Partisë së Punës dhe zhdukjen e kujtesës demokratike.
Kjo nuk është vepra e studentëve të Dhjetorit.
Kjo nuk është vepra e të përndjekurve politikë.
Kjo është vepra e atyre që përdorën mashtrimin dhe nostalgjinë për të manipuluar edhe një herë shqiptarët – dhe për t’u rikthyer në pushtet me të njëjtat metoda të vjetra.
Ju “rithemelues” të rremë,
nuk do të merrni më asnjë rresht nga unë,
asnjë vëmendje,
asnjë përmendje.
Për mua, ju nuk ekzistoni më.
Historia do t’ju gjykojë, por unë tashmë kam mbyllur hesapet.
Po përse e bejmë këtë ?
Nuk doja të shkruaja më për Partinë Demokratike. Jo tani, jo pas kësaj humbjeje. Por kjo plagë është shumë e thellë për të heshtur. Dhemb. Dhe nuk dhemb thjesht sepse u humbën zgjedhjet. Dhemb sepse humbi një shpresë, një brez, një ideal që dikur ishte flamur i lirisë dhe antikomunizmit. Dhe mbi të gjitha, dhemb sepse gjithçka ishte e parashikuar. E ditur.
Si mund të fitojë një regjim që nuk ka program, që mbjell varfëri ekstreme dhe korrupsion sistematik? Një regjim që blen vota, që patronazhon çdo individ, që përdor frikën dhe varësinë ekonomike për të qëndruar në pushtet? Përgjigjja është e hidhur: sepse përballë nuk pati një alternativë. Opozita, e përçarë dhe e vetëshkatërruar,Që u kthye në një hije groteske të asaj që dikur ishte. Rithemelimi i PD-së nuk ishte rilindje. Ishte ndarje. Ishte dorëzim.
Në këtë situatë tragjike, një nga gabimet më të rënda dhe më të turpshme që ka ndodhur, është përjashtimi, heshtja, dhe shpërfillja e figurave që realisht e ndërtuan të djathtën shqiptare. Janë pikërisht ata që u përballën me diktaturën, që u burgosën, që u torturuan, që u ngritën në ballë të lëvizjes studentore dhe demokratike në vitet ’90. Midis tyre, me një vend të veçantë në histori, qëndron edhe Flamur Bucpapaj dhe familja Bucpapaj – një ndër familjet simbol të qëndresës antikomuniste, dinjitetit intelektual dhe patriotizmit të palëkundur.
Flamur Bucpapaj nuk ishte thjesht një pjesëmarrës në lëvizjen e dhjetorit. Ai ishte ndër zërat e vërtetë të së djathtës ideologjike, një përfaqësues i të përndjekurve politikë, një intelektual me përmasa kombëtare e ndërkombëtare. Shkrimtar, studius nderkombetar bisnesmen, dhe një figurë që e ka mbrojtur Shqipërinë demokratike dhe interesin kombëtar në çdo forum ku ka qenë i pranishëm. Ai nuk kërkoi poste. Ai kërkoi drejtësi dhe dinjitet për idealin.
Por çfarë ndodhi? Asnjëherë nuk u vlerësua nga udhëheqja e Partisë Demokratike. Nuk u përfshi në qeveri, nuk u përfshi në diplomaci, përkundër faktit që të tjerë – pa kontribute, pa histori, madje dhe me të kaluar të errët – u promovuan dhe u pasuruan. Familje të lidhura me regjimin e kaluar, me Sigurimin, me strukturat e Partisë së Punës, morën pushtet. Ndërsa Bucpapajt, me një histori të dhimbshme dhe të lavdishme antikomuniste, u lanë mënjanë.
Si ka mundësi që asnjë nga familja Bucpapaj – jo në Tropojë, jo në Tiranë – nuk u bë asnjëherë deputet? Si ka mundësi që një intelektual i kalibrit të Skënder Bucpapajt nuk u bë asnjëherë diplomat, ndërkohë që dhëndurë të Jozefinës, njerëz të lidhur me klientelizmin partiak, zinin poste në Zvicër dhe më gjerë?
Si mund të ketë drejtësi, meritokraci dhe frymë opozitare, kur figura të tilla përjashtohen me heshtje të qëllimshme? Kur çdo gjë sillet rreth emrave të përhershëm, të ricikluar dhe të stërkënaqur me pushtet?
Sik amundësi që Mujo buçpapaj su thirr anjehrë për deputet nga kjo fare pd-je Një poet ndërkombëtar studius Nje nejri që ka marr plumba për pd-në Nacionalist që do Shqipërinë dhe popullin e tijë
Si ka mundësi që Jamarbër Malltezi
nuk u fut në listë të sigurt Një ish student dhjetori ,professor dhe bisnesmen I sukseseshem që zhvilloi pronën e tijë Dhe është I burgosur politik Pse s’duhej të lirohej ai ,kun ë vënd te tijë u vun lloj –lloj emrash pa lidhje me te djathtën Vetem femijë ish njerzeve që pushtuan pd-në Dhe qe ishin me lidhje tqë forta me sugurimin dhe partinë e punës
Sot, Rithemelimi nuk është më një parti. Është një pronë. Është një mjet mbijetese për një individ dhe një rreth të ngushtë. Ndaj kjo nuk është më Partia Demokratike e Dhjetorit. Kjo nuk është më shtëpia e idealit të së djathtës. Historia duhet të shkruhet me të vërtetën, jo me kompromise dhe mite të rreme.
Është koha për një forcë të re politike të djathtë. Një forcë që nuk bën kompromis me komunizmin, me trashëgiminë e Sigurimit, me klientelizmin e pas viteve 2005. Një forcë që nuk harron Flamur Buccpapajn dhe shumë të tjerë si ai, që nuk u përkulën kurrë dhe që i dhanë këtij vendi më shumë sesa morën.
Shqipëria ka nevojë për një opozitë reale. Një opozitë me vizion, me gjak të pastër politik, me frymë kombëtare dhe program serioz. Sepse përndryshe, kjo histori do të përsëritet pafund. Dhe me çdo përsëritje, humb jo thjesht një zgjedhje – humbet Shqipëria.
E djathta shqiptare pa të djathtët: kur mitet zëvendësuan idealet
Nga humbja elektorale te rrënimi moral i Partisë Demokratike
Si ka mundësi që Blendi Fevziu dhe Sali Berisha caktojnë emrat për lëvizjen e Dhjetorit?
Kjo ndodh për disa arsye të ndërlidhura historike, politike dhe mediatike:
1. Kapja e narrativës publike pas ’90-ës
Pas rënies së komunizmit, figura si– që morën pushtetin me shpejtësi – arritën të ndërtojnë një version zyrtar të historisë që u përhap përmes:
Medias së re të kontrolluar (si TVSH, më vonë Klan, etj.).
Librit të Blendi Fevziut “100 ditë që tronditën Shqipërinë”, i cili për shumë vite u përdor si referencë e vetme.
Përjashtimit sistematik të shumë figurave të rëndësishme që nuk ishin “në rresht” me linjën e re politike të PD-së së Berishës.
. Fevziu si përkthyes dhe më pas “redaktor i historisë”
Blendi Fevziu, që ishte në atë kohë gazetar i ri dhe më pas pjesë e strukturave të afërta me PD-në, përmes mediave dhe librave të tij “kristalizoi” një listë emrash të pranuar nga Berisha dhe e shpalli si “lista e studentëve të Dhjetorit”, duke përjashtuar:
Ata që kishin mendim kritik ndaj Sali Berishës.
Ata që nuk pranuan të shërbenin si vegla politike.
Ata që ishin realisht aktivë, por u burgosën, si Nazmi Peka, ose nuk u përkrahën kurrë, si Flamur Bucpapaj, një ndër figurat që e denoncoi diktaturën që në vitet ’80, dhe që nuk u propozua asnjëherë për drejtues institucionesh.
. Deformimi qëllimshëm i listës së Dhjetorit
Partia Demokratike nën Sali Berishën dhe më vonë edhe “Rithemelimi”:
Nuk mbështeti studentët e vërtetë të lëvizjes.
Përdori një listë të dobët dhe të manipuluar, ku u futën emra të panjohur, apo njerëz që nuk kishin fare kontribut.
Solli në parlament do kete ish-sigurimsa, të infiltruar nga regjimi, dhe anashkaloi të përndjekurit dhe idealistët.
. Shembuj konkretë të përjashtimit:
Nazmi Peka – i vetmi student i burgosur i Dhjetorit.
Arben Lika, Bardhyl Ukcama, Afrim Krasniqi, Myftar Gjana, Osman Stafa – emra të panjohur për publikun e gjerë, sepse u lanë jashtë narrativës zyrtare.
Mujo Bucpapaj – poet, publicist, diplomat dhe figurë e qartë antikomuniste, nuk u propozua kurrë për drejtimin apo poste të tjera publike, megjithë meritën e tij intelektuale.
Skënder Bucpapaj – poet, prozator dhe i përndjekur politik, i heshtur në mënyrë sistematike.
. Dështimi dhe “tradhëtia” e idealeve të Dhjetorit
Partia Demokratike jo vetëm deformoi listën, por dështoi në mënyrë sistematike të:
Përfaqësojë studentët idealistë.
Ndëshkojë bashkëpunëtorët e Sigurimit.
Ringrejë besimin te një sistem i drejtë dhe i hapur.
. Pasojë: Rehabilitimi i Partisë së Punës
Në vend që të krijonte një të djathtë të re, PD-ja e Berishës (dhe më vonë Rithemelimi) realizoi një ringjallje të strukturave të vjetra:
Bashkëpunëtorët e sigurimit u bënë deputetë.
Të përndjekurit u lanë në harresë.
Shumë prej figurave të “Rilindjes” janë ish-komunistë që përfituan nga dështimi i PD-së.
Nuk jemi më në vitin 1991. Nuk jemi më as në vitin 2005. Sot, pas më shumë se tri dekadash, Partia Demokratike nuk përfaqëson më atë që ishte ose duhej të ishte: shpresën për një Shqipëri të lirë, të djathtë, perëndimore dhe të ndershme. Ajo që dikur lindi si fryt i gjakut dhe dhimbjes së të përndjekurve politikë, studentëve idealistë dhe familjeve që rezistuan diktaturës, është shndërruar në një mbetje të shterur, të kapur nga mitet, interesat dhe sidomos nga heshtja ndaj të vërtetës.
Pse Sali Berisha flet vetëm për Azem Hajdarin dhe hesht për të tjerët?
E kemi dëgjuar qindra herë. Çdo tubim, çdo miting, çdo përkujtimore – një emër: Azem Hajdari. Natyrisht, Hajdari është një figurë me rol në lëvizjen e dhjetorit. Por ai nuk ishte i vetmi, dhe as figura kryesore ideologjike e asaj lëvizjeje. Historia e tij u fry, u përpunua dhe u kthye në mit, duke e përdorur si mbulesë për të heshtur mbi dhjetëra emra të tjerë – shumë më të pastër, më të qartë në mendim, më të qëndrueshëm në ide dhe mbi të gjitha: pa lidhje me Sigurimin e Shtetit.
Ku janë studentët e vërtetë të Dhjetorit? Pse nuk u përmendën kurrë?
Studentët e parë, ata që ngritën zërin, që kishin lexuar Popper, Hayek e Solzhenitsyn, që nuk kërkonin vetëm rrëzimin e bustit të Enverit, por dhe të gjithë sistemit, u margjinalizuan. Ata nuk u bënë ministra. Ata nuk u bënë deputetë. Ata nuk u thirrën as nëpër studio televizive. Zëvendësuan me militantë të pashkolluar, me “të gatshëm” për çdo kompromis. Kjo ishte strategjia: të harrohet origjina, të zhduket e vërteta dhe të sundojë versioni i ndërtuar nga një njeri dhe një rreth të ngushtë.
Familja Bucpapaj – heshtja më e rëndë mbi një kontribut të rrallë
Nga të gjitha padrejtësitë, një ndër më të rënda është përjashtimi sistematik i familjes Bucpapaj nga jeta politike dhe publike e së djathtës shqiptare. Kjo është një familje që përfaqëson peshën reale të antikomunizmit shqiptar: me dhimbje, me burgime, me internime, me qëndresë të hapur dhe të dokumentuar. Flamur Bucpapaj Skender Buçpapaj Mujo Buçppaj,janë ndër figurat më të ndritura intelektuale të kësaj rryme,– dhe gjithmonë një zë i kthjellët për Shqipërinë dhe të vërtetën. Por ata, si dhe i gjithë brezi i tyre, nuk u përfshi kurrë në pushtet, nuk u përmend, nuk u thirr.
Nuk u zgjodh deputet as në Tropojë, as në Tiranë. Ndërkohë, njerëz me lidhje të dyshimta me regjimin komunist, me dosje si bashkëpunëtorë të Sigurimit, u bënë deputetë në Shkodër, në Lezhë, në Tiranë. U promovuan si “rilindës të së djathtës”, kur në fakt ishin vegla të sistemit të vjetër të ricikluara për interesin e klanit të ri.
A ka më rëndësi e kaluara në të djathtën shqiptare? Jo. Ajo u fshi me dorë.
Ka një pyetje thelbësore që na ndjek: si është e mundur që një parti që lindi mbi gjakun e të përndjekurve, përfaqësohet sot nga fëmijët e atyre që i persekutuan? Si është e mundur që historia e përgjakur e Tropojës, e Spaçit, e Qafë-Barit, e Kamzës, u fshi dhe u zëvendësua me llogari, me klane, me interesa primitive?
Sepse Partia Demokratike nuk ishte më ideal, por instrument. Sepse nuk u krijua për të ndërtuar të djathtën, por për të shkatërruar çdo mundësi për të. U rrëmbye që në lindje nga strukturat e vjetra të Sigurimit, që u futën në lëvizje me përpikëri, me strategji, me dosje në xhep. Ata që duhej të ishin pjesë e drejtimit të PD-së, sifamiljet e të përndjekurëve , u përjashtuan me heshtje, sepse përndryshe historia do të duhej të ndryshohej. Sepse do të duhej të flitej për krimin real, për autorët realë, dhe për nevojën për lustracion të vërtetë, jo deklarativ.
Koha për një e djathtë të re
Nuk ka më kuptim të shpëtohet kjo që quhet Partia Demokratike. Ajo është një mbetje e kapur, një strukturë e konsumuar. Koha ka ardhur për një e djathtë të re, të pastër, të pakapur, që merr frymë nga gjaku dhe mundi i atyre që vërtet sakrifikuan për Shqipërinë.
Një e djathtë që nuk ndërton identitetin e saj mbi mitin e një emri, por mbi kontributin real të dhjetëra e qindra figuravereale të djathta, si të përndjekurit, si studentët idealistë të Dhjetorit.
Një forcë që nuk ka frikë nga historia, por e thotë me zë të plotë kush ishte kush. Kush spiunoi, kush torturoi, kush mashtroi – dhe kush qëndroi.
Përndryshe, do të vazhdojmë të humbasim, jo vetëm zgjedhje, por të ardhmen.
Tradhtia e Idealeve të Dhjetorit ’90
Si u përjashtuan studentët, të përndjekurit dhe familjet simbolike nga e djathta shqiptare
I. H: Miti dhe Realiteti i Dhjetorit 1990
Dhjetori i vitit 1990 është konsideruar si muaji që solli rënien e regjimit komunist në Shqipëri dhe lindjen e pluralizmit politik. Por pas tre dekadash, është koha për të rishikuar me kujdes: çfarë ndodhi me idealet e Dhjetorit? Kush i përfaqësoi ato dhe kush përfitoi prej tyre?
. Studentët e vërtetë, të përjashtuar nga historia zyrtare
Partia Demokratike, e cila u themelua si pasojë direkte e lëvizjes studentore, nuk i përfaqësoi kurrë me dinjitet protagonistët e saj të vërtetë.
Emra të harruar që ishin në ballë të lëvizjes:
Nazmi Peka – i vetmi student i burgosur politik pas protestës;
Arben Lika, Bardhyl Ukcama, Afrim Krasniqi, Myftar Gjana, Osman Stafa – aktivistë të hershëm dhe idealistë të pakompromis;
Asnjë prej tyre nuk u promovua në poste përfaqësuese nga PD. Janë harruar dhe heshtur në mënyrë sistematike.
III. Flamur, Mujo dhe Skënder Bucpapaj – një familje simbolike që PD nuk e donte
Flamur Bucpapaj
Gazetar,shkrimtar, intelektual me kontribute të spikatura;
Kandidat për drejtues të RTSH-së – ku PD votoi qëllimisht kundër tij dhe për kandidatin e majtë, për ta përjashtuar.
Skënder Bucpapaj
Poet, disident, autor i përndjekur nga regjimi;
Ndër më të rëndësishmit për letrat shqipe bashkëkohore – por kurrë nuk u përfshi në jetën institucionale nga PD.
Në vend të tyre, PD promovoi individë pa përndjekje, madje me lidhje të afërta me Sigurimin e Shtetit.
. Lista të dobëta, figura të shterura – si u shkaktua humbja e vitit 2013
Zgjedhjet parlamentare të vitit 2013 shënuan një katastrofë elektorale për PD-në. Një pjesë e shkaqeve ishin:
Lista kandidatësh të ndërtuara mbi klientelizëm;
Përjashtimi i shtresave të përndjekura;
Injorimi i studentëve të Dhjetorit;
Disa figura të vendosura në listë u përfolën për bashkëpunim me Sigurimin.
Shembuj:
Në Shkodër dhe në Tiranë, ish-bashkëpunëtorë të Sigurimit u bënë deputetë.
Figura si Luigj Eli u bënë konsuj, ndonëse pa profil demokratik apo të djathtë.
. Miti i Azem Hajdarit dhe heshtja ndaj të tjerëve
Në historinë zyrtare të PD, Azem Hajdari është kthyer në mitin e vetëm të lëvizjes. Por:
Ai nuk ishte i vetmi lider i Dhjetorit;
Të gjithë të tjerët janë lënë në harresë të plotë.
Pse nuk përmenden Nazmi Peka, Arben Lika apo Bardhyl Ukcama? Sepse PD ka ndërtuar një narrativë të përqendruar, që fsheh përçarjet dhe përjashtimet reale të atij momenti historik.
. Strategjia e copëtimit të qëllimshëm
Në vend që të unifikonte të djathtën, PD ka ndjekur strategjinë e përçarjes:
Futje në zgjedhje me pes parti të djathta
Lista shum të dobëta metë dobtat ne tridhjet vjet
Mospranim i forcave të reja të së djathtës tradicionale;
Izolim i mendimit të lirë dhe kritik.
Qëllimi: të ruhej një kastë e pandryshueshme, e lidhur shpesh me interesat e vjetra.
. Mësimet që duhen nxjerrë
Sot, Shqipëria ka nevojë për një e djathtë të vërtetë, me rrënjë të thella në dhimbjen dhe sakrificën. Kjo e djathtë:
Duhet të njohë kontributin e vërtetë të studentëve të Dhjetorit;
Të rehabilitojë dhe përfaqësojë të përndjekurit realë;
Të dënojë publikisht bashkëpunëtorët e Sigurimit;
Të thotë të vërtetën për dosjet, emrat dhe përgjegjësit.
. : Një thirrje për rikthim te idealet
Nëse duam të ndërtojmë një të ardhme politike me dinjitet, duhet të fillojmë nga drejtësia historike. Pa të, asnjë e djathtë nuk mund të ekzistojë. Asnjë shpresë nuk mund të mbijetojë.
