Ligji shqiptar dhe deformimi i tij në praktikë
Sipas Ligjit nr. 97/2013 “Për median audio dhe audiovizive në Republikën e Shqipërisë”, RTSH është një person juridik publik, i pavarur nga çdo ndikim politik apo ekonomik (neni 61). Drejtuesit e tij duhet të zgjidhen përmes një procedure të hapur dhe konkurruese, me bazë kriteret e profesionalizmit, përvojës dhe integritetit.
Por çfarë ndodh në realitet?
Në vend të një gare të ndershme, shpesh ndodhin negociata të fshehta dhe emërime të parapërcaktuara, ku individët e përzgjedhur nuk kanë as përvojë relevante në menaxhimin mediatik, as ndonjë vizion për përmbushjen e misionit të RTSH-së. Kjo e bën të qartë se qëllimi nuk është zhvillimi institucional, por kontrolli i tij.
Kjo përbën jo vetëm shkelje të frymës së ligjit, por edhe të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, e cila në nenin 23 garanton të drejtën për informim të drejtë dhe të paanshëm të publikut.
Standardet ndërkombëtare të shkelura
Këshilli i Evropës, përmes Rekomandimit Rec(2007)3 të Komitetit të Ministrave për shtetet anëtare mbi misionin e shërbimit publik të medias, thekson se:
“Shërbimi publik i medias duhet të jetë i pavarur nga ndikimi politik dhe ekonomik, dhe procesi i përzgjedhjes së drejtuesve të saj duhet të garantojë integritetin, kompetencën dhe pavarësinë editoriale.”
Ndërkohë, Deklarata Universale për Lirinë e Ekspresionit të UNESCO-s (2008) nënvizon se:
“Shërbimet mediatike publike nuk janë pronë e shtetit apo qeverisë, por u përkasin qytetarëve dhe duhet të menaxhohen në interes të tyre.”
Pra, vendosja e individëve të paaftë, përmes marrëveshjeve politike, është një formë moderne e kapjes së medias publike, që bie ndesh me të gjitha parimet ndërkombëtare të transparencës, llogaridhënies dhe pavarësisë institucionale.
Emërimi i paaftë: Strategji për degradim dhe shitje
Paaftësia nuk është thjesht mungesë njohurish – në këtë kontekst, ajo është mjet. Një drejtues i paaftë i shërben më lehtë pushtetit dhe pranon të administrojë kolapsin e institucionit në mënyrë të heshtur. Kjo përgatit terrenin për një justifikim publik të shitjes apo të “bashkëpunimeve strategjike” me entitete private, që realisht janë forma të privatizimit të pjesshëm apo të maskuar të një pasurie publike.
Në këtë mënyrë, RTSH degradohet qëllimisht në sytë e publikut, shkatërrohet reputacioni i tij profesional dhe institucionet ndërkombëtare gënjehen me fasadën e “reformës”, kur në thelb po ndodh një ankand i heshtur institucional.
Roli i publikut dhe i shoqërisë civile
Publiku shqiptar ka të drejtën legjitime dhe kushtetuese të një media publike që informon me paanshmëri dhe cilësi. RTSH nuk është një ndërmarrje shtetërore, por një pasuri kombëtare me mision shoqëror. Prandaj, çdo përpjekje për ta kthyer atë në vegël të pushtetit përmes emërimeve të parapërcaktuara dhe jo meritokratike, duhet të sfidohet hapur.
Shoqëria civile, organizatat për lirinë e medias, institucionet akademike dhe vetë gazetarët duhet të reagojnë fort përballë këtij degradimi. Heshtja përballë një shitjeje të tillë është bashkëfajësi.
Konkluzion: RTSH nuk është për shitje
Në një vend që synon të jetë pjesë e Bashkimit Evropian, një media publike e kapur dhe e rrënuar është një pengesë serioze për integrimin. RTSH duhet të shpëtohet nga duart e paaftësisë së qëllimshme dhe nga logjika e ankandit të heshtur.
Zgjedhjet për drejtues të RTSH-së duhet të bëhen me pjesëmarrjen e publikut, të komunitetit mediatik dhe të ekspertëve ndërkombëtarë. Transparenca dhe llogaridhënia nuk janë opsione, por domosdoshmëri në një demokraci funksionale.
RTSH është pronë publike. Nuk është pronë e partisë. Nuk është mall për shitje.
